Nghệ thuật > Mỹ thuật, kiến trúc

Tranh lụa hiện đại Việt Nam lần đầu được thế giới biết đến vào đầu những năm 1930, qua các tác phẩm của danh họa Nguyễn Phan Chánh. Tiếp đó, những năm 1930-1945, có thể coi là thời kỳ hoàng kim của tranh lụa, bởi hầu hết, các họa sĩ thế hệ Mỹ thuật Đông Dương đều từng thử nghiệm. Ở các giai đoạn lịch sử, cùng với nhiều chất liệu tạo hình khác, tranh lụa là một phần không thể tách rời dòng chảy lịch sử mỹ thuật Việt Nam. Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam luôn đồng hành và kịp thời lưu giữ những tác phẩm tranh lụa đặc sắc, tiêu biểu nhất của nhiều thế hệ họa sĩ để có được bộ sưu tập tranh lụa ngày một đầy đặn và chất lượng. Đặc biệt, trong những năm gần đây, khi tranh lụa có dấu hiệu hồi sinh tích cực, Bảo tàng đã kịp thời nghiên cứu, chọn lọc sưu tầm nhiều tác phẩm mới với chất lượng cao, phong cách và ngôn ngữ tạo hình phong phú.

Wassily Kandinsky (1866-1944) là một họa sĩ và cũng là nhà lý luận nghệ thuật của Nga. Ông là một trong những họa sĩ tiên phong trên con đường nghiên cứu về khái niệm trừu tượng vào những năm đầu TK XX. Những tác phẩm có sức ảnh hưởng và tham vọng nhất của ông chính là 10 bức tranh có tên Bố cục (Composition) (1). Mỗi bức họa phi thường này, cùng với bản phác thảo của chúng, đều đào sâu vào cách sử dụng màu sắc đầy cuốn hút. Kandinsky đã vẽ hàng trăm bức họa và cả tranh in trong gần 50 năm hội họa của mình, nhưng chỉ có mười tác phẩm là được ông đặt tên là Composition.

Trong đặc trưng của loại hình mỹ thuật, mọi sự phân định giữa các thành tố chỉ mang tính tương đối trong tính toàn vẹn của nghệ thuật. Với điêu khắc, ở một khía cạnh độc lập, tạo khắc, hội họa hay trang trí là ba thành tố quan trọng trong các mối quan hệ thẩm mỹ, giữa chúng luôn có sự hoán đổi vai trò thể hiện từ hình thức đến nội dung để tạo nên hình tượng nghệ thuật điêu khắc mang những đặc trưng giá trị nghệ thuật riêng biệt.

Chủ nghĩa tân ấn tượng ra đời đã mở ra một bước ngoặt trong lịch sử nghệ thuật tạo hình. Các họa sĩ ấn tượng và tân ấn tượng đã áp dụng các lý thuyết khoa học về quang học màu sắc của Isaac Newton và Michel Eugène Chevreul để tạo ra một kỹ thuật hội họa mới. Điều này đã làm thay đổi cách nhìn toàn diện về lý thuyết màu sắc trong hội họa mà trước đó nhiều thế hệ họa sĩ vẫn đi theo. Mỗi bức tranh của họ đều được áp dụng một cách chặt chẽ giữa khoa học và màu sắc. Từ đó, họ tạo nên nhiều bức tranh có màu sắc lung linh, tươi sáng rực rỡ. Những bức tranh của các họa sĩ trường phái đã góp một phần không nhỏ cho sự phát triển của nền hội họa thế giới.

Việt Nam có lịch sử lâu đời, văn hóa truyền thống giàu nội hàm. Hiểu rõ về văn hóa truyền thống, chắt lọc các yếu tố thẩm mỹ đặc trưng của văn hóa truyền thống, tích hợp công nghệ hiện đại và áp dụng phương pháp thiết kế sáng tạo mẫu mã, bao bì sản phẩm là một vấn đề quan trọng của các nhà thiết kế hiện đại. Sự kết hợp hài hòa không chỉ làm tăng giá trị thẩm mỹ, khả năng tiêu thụ của sản phẩm mà còn làm tăng sự tự tin về văn hóa và sử dụng quyền lực mềm của văn hóa trong lĩnh vực kinh tế, xã hội, thương mại quốc tế.

Nghệ thuật điêu khắc Việt Nam có một quá trình lịch sử phát triển liên tục. Sự đa dạng của điêu khắc cổ Việt Nam không chỉ hình thành nên các mảng điêu khắc qua từng thời kỳ, từng dân tộc mà còn tiếp nối chất liệu cho tới tận nền điêu khắc đương đại Việt Nam. Một trong những chất liệu đó là chất liệu sơn ta. Đó là chất liệu quý, đẹp, góp phần lớn vào việc bảo tồn gìn giữ được lâu dài các tác phẩm điêu khắc. Đồng thời nó cũng đem đến những thành công nhất định, những vẻ đẹp rất riêng của một nghệ thuật tạo hình điêu khắc.

Ngôn ngữ của nghệ thuật thị giác là hình ảnh. Thiết kế đồ họa là việc tạo ra các giải pháp hình ảnh để truyền tải một thông điệp. Hình ảnh đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải thông điệp của một sản phẩm đồ họa tới người xem, đồng thời tạo nên phong cách nghệ thuật, hiệu ứng thị giác để thu hút sự chú ý của công chúng. Ngày nay, thuật ngữ áp phích không còn xa lạ, xuất hiện ở khắp mọi nơi xung quanh chúng ta. Tuy nhiên, để gặp được áp phích đẹp, gây ấn tượng thẩm mỹ là rất khó. Vì vậy, cần sử dụng hình ảnh thế nào để vừa đạt hiệu quả thẩm mỹ, vừa truyền thông điệp nhanh chóng nhất, ấn tượng nhất?

Với kết quả và số lượng các tác giả, tác phẩm tham gia ngày càng gia tăng từ các lần triển lãm điêu khắc định kỳ trong vòng 5 thập kỷ vừa qua (1973-2013), cho chúng ta nhìn nhận một cách khái quát và rõ nét được tính tích cực của ngành điêu khắc hiện đại. Bằng những sự diễn giải của ngôn ngữ điêu khắc, các nhà điêu khắc gồm nhiều thế hệ đã tạo nên bức tranh toàn cảnh của xã hội Việt Nam qua 5 thập kỷ có rất nhiều sự biến động, nhưng sự phát triển ngày càng có hướng tích cực hơn, tiếp cận công nghệ và nhạy bén hơn rất nhiều. Nhìn từ tác phẩm đạt giải trong 5 kỳ triển lãm vừa qua để bước đầu đánh giá, nhận xét và dự báo về sự phát triển của loại hình nghệ thuật này với tính ứng dụng của nó trong đời sống xã hội đương đại.

Tranh cổ động/ áp phích cổ động là một thể loại của nghệ thuật thiết kế đồ họa nằm trong nghệ thuật tạo hình, kết hợp giữa nghệ thuật hội họa với thông tin cổ động, nhằm chuyển tải thông tin đến người tiếp nhận những thông điệp mạnh mẽ, thúc đẩy, tuyên truyền, cổ vũ hành động của họ theo một mục đích nhất định.

Sáng tác nghệ thuật nói chung, mỹ thuật nói riêng với muôn hình muôn vẻ, bí ẩn… nhưng nó có thể giải thích được qua ngôn ngữ và cách tạo hình của mỗi người nghệ sĩ. Trong sự phát triển của lịch sử hội họa Việt Nam, từ khi có sự đóng góp của thế hệ các họa sĩ trường Mỹ thuật Đông Dương đã thành danh, các thế hệ họa sĩ ngày nay do đất nước có sự đổi mới, “mở cửa’’ giao lưu rộng hơn với nghệ thuật phương Tây nên cách nghĩ, cách làm việc cũng có nhiều hướng tích cực từ mỗi họa sĩ. Đặc biệt là những họa sĩ thuộc trào lưu nghệ thuật đương đại ở Việt Nam. Để tìm hiểu thực chất về phong cách, tư duy sáng tạo của mỗi họa sĩ là hiếm hoi, bởi ở họ luôn lấy thực tế sáng tạo hơn tuyên ngôn nghệ thuật và mọi sự đổi mới trong nghệ thuật hội họa ấy chỉ là quy luật phát triển tự nhiên khi những tác động của đời sống xã hội tác động trực tiếp vào tâm tư, tình cảm của người họa sĩ. Nói vậy để thấy, tôi rất may mắn được trao đổi câu chuyện cởi mở và sâu sắc về sáng tác hội họa cùng họa sĩ Thanh Nghị - một họa sĩ có khá nhiều tác phẩm vẽ theo phong cách đương đại.

Tháp Chàm, loại hình tháp thờ kalan xây bằng gạch nung trần này được xem như tiêu biểu cho kiến trúc cổ Chămpa, là hình ảnh quen thuộc trên hành trình dọc theo dải đất miền Trung Việt Nam. Tuy nhiên, người Chăm vẫn còn kiểu kiến trúc đền thờ cổ với kết cấu gỗ, được thấy ở khu vực các tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận mà có tư liệu gợi ý rằng, xưa kia, nó mang kiểu thức và có thể cả chức năng tương tự ngôi thánh đường Hồi giáo chính thống (masjid) vùng Đông Nam Á cổ.