Món bánh đúc nhân lạc là món ăn truyền thống của cư dân nông nghiệp nơi những thôn quê yên bình vùng đồng bằng và trung du Bắc Bộ. Từ lâu, người nông dân đã biết sử dụng những nguyên liệu do chính bàn tay họ làm ra như gạo, lạc, chút nước vôi trong để làm nên món bánh đúc dân dã mà đậm đà dư vị.

 Gạo tẻ xưa kia được xay thủ công bằng cối đá quay tay, ngày nay có máy xay nên tiện hơn. Sau khi bột gạo được xay xong, đổ vào ngâm với nước vôi trong và thêm một chút muối hoặc bột canh. Hạt lạc được ngâm chừng 5-6 tiếng cho nở đều rồi luộc chín, vớt ra rổ để ráo  nước. Tùy sở thích có thể để nguyên hoặc tách bỏ vỏ lụa bên ngoài hạt lạc.

Khâu láng bánh rất quan trọng. Nồi láng bánh cần rộng, cao sao cho bột bánh không trào ra ngoài. Khi láng bánh cần đều lửa, đều tay để bột bánh được chín đều, không bị vón cục. Bánh đúc ăn có mịn, giòn hay không phụ thuộc khá nhiều vào khâu láng bánh. Sau khi bột bánh đã chín đều, cho vào vài thìa dầu ăn hoặc mỡ lợn để tạo độ béo trước khi đậy vung, tiếp tục đun chừng 15 phút là được. Khâu tiếp theo là đưa nhân lạc vào bánh. Hạt lạc đã luộc chín đổ vào nồi bột bánh đã chín, khuấy đều chừng 5-7 phút là được.

Sau khi bánh chín, dùng muôi múc ra khuôn hoặc đĩa. Xưa kia, người chế biến thường đổ bột bánh ra chiếc mẹt nhỏ có lót lá chuối xanh đến khi bánh nguội dùng dao cắt thành từng miếng. Cũng có nơi đổ luôn bánh ra khuôn để dùng trong đám cưới hạy cỗ cho đẹp mắt hoặc có nơi đổ bột bánh luôn ra những chiếc đĩa nhỏ và bày luôn vào mâm cỗ.

Bánh đúc nhân lạc ăn ngon nhất khi bánh đã nguội. Lúc đó, bột bánh hòa quyện với nhân lạc và vị béo của dầu ăn, vị thơm ngai ngái của nước vôi trong. Màu sắc của bánh đúc nhân lạc trắng đục, tùy vào từng loại gạo, nổi bật lên là những hạt lạc nâu đỏ (nếu để nguyên vỏ lụa) hoặc trắng (nếu bóc vỏ). Khi ăn, bánh đúc nhân lạc, người ăn sẽ cảm nhận được vị thơm bùi từ gạo, lạc, vị mát, độ mịn, độ béo của bánh. Bánh đúc nhân lạc ăn mãi không chán, có thể ăn no mà không cần ăn cơm. Nước chấm bánh đúc nhân lạc là nước mắm cốt vắt chanh thêm vài lát ớt tươi hoặc tương bần, thêm chút gừng tươi sẽ có vị ngon đậm đà.

Bánh đúc nhân lạc được cư dân vùng đồng bằng và trung du Bắc Bộ chế biến ăn thường ngày. Bánh đúc nhân lạc dân dã mà đậm đà dư vị đã trở thành một phần kí ức không thể thiếu của những người sinh ra và lớn lên nơi thôn quê yêu dấu...

Bài và ảnh: THẾ LƯỢNG

Nguồn: Tạp chí VHNT số 625, tháng 11-2025