Diễn đàn văn hóa > Ý kiến trao đổi

Tóm tắt: Năm 2025 đánh dấu chặng đường 80 năm phát triển của ngành Văn hóa Việt Nam gắn liền với sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, gìn giữ bản sắc và kiến tạo nền tảng tinh thần, động lực phát triển đất nước. Trong dòng chảy đó, các ngành công nghiệp văn hóa đang nổi lên như một động lực mới, không chỉ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế sáng tạo, mà còn góp phần khẳng định vị thế quốc gia trên bản đồ văn hóa toàn cầu. Bài viết đề xuất một cách tiếp cận mới nhằm hoàn thiện thể chế phát triển công nghiệp văn hóa trong bối cảnh đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển giàu mạnh và thịnh vượng của dân tộc; chỉ ra một số điểm mạnh như tinh thần cộng đồng sáng tạo, khả năng thích ứng linh hoạt, đồng thời làm rõ các điểm yếu mang tính hệ thống như sự thiếu hụt thiết chế trung gian, thiếu cơ chế chuyển hóa ý chí sáng tạo thành chính sách và thị trường. Từ đó, đưa ra các kiến nghị chính sách nhằm kiến tạo một hệ sinh thái công nghiệp văn hóa có khả năng tự tiến hóa, gắn với bản sắc dân tộc và có sức cạnh tranh toàn cầu.

Trong suốt quá trình xây dựng và phát triển đất nước, các lĩnh vực: văn hóa cơ sở, gia đình và thư viện luôn giữ vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển văn hóa - con người Việt Nam. Gắn liền với từng giai đoạn cách mạng, từ kháng chiến đến công cuộc đổi mới, văn hóa không chỉ phục vụ nhiệm vụ chính trị, mà còn là động lực tinh thần quan trọng giúp nâng cao chất lượng cuộc sống, gìn giữ và phát huy bản sắc dân tộc. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước và sự tham gia tích cực của cộng đồng, các hoạt động xây dựng đời sống văn hóa cơ sở, xây dựng gia đình và phát triển hệ thống thư viện đã có những bước phát triển vững chắc, góp phần xây dựng nền tảng tinh thần cho xã hội.

Trong bài viết Kỷ nguyên phát triển mới - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam, Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định: “Đó là kỷ nguyên phát triển, kỷ nguyên giàu mạnh, kỷ nguyên thịnh vượng dưới sự lãnh đạo, cầm quyền của Đảng Cộng sản, xây dựng thành công nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Mọi người dân đều có cuộc sống ấm no, hạnh phúc, được hỗ trợ phát triển, làm giàu; đóng góp ngày càng nhiều cho hòa bình, ổn định, phát triển của khu vực và thế giới, cho hạnh phúc của nhân loại và văn minh toàn cầu. Đích đến của kỷ nguyên vươn mình là dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, phát triển theo chế độ xã hội Xã hội chủ nghĩa, sánh vai với các cường quốc năm châu. Ưu tiên hàng đầu trong kỷ nguyên mới là thực hiện thắng lợi các mục tiêu chiến lược đến năm 2030, Việt Nam trở thành nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045 trở thành nước xã hội chủ nghĩa phát triển, có thu nhập cao; khơi dậy mạnh mẽ hào khí dân tộc, tinh thần tự chủ, tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc, khát vọng phát triển đất nước; kết hợp chặt chẽ sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại” (1). Đây là kim chỉ nam cho mọi lĩnh vực, trong đó công tác xuất bản với tư cách là một bộ phận hợp thành của văn hóa có vai trò quan trọng, trực tiếp góp phần kiến tạo tri thức, hình thành nhân cách, bồi đắp văn hóa và hun đúc tinh thần dân tộc.

Tóm tắt: Sau khi thay thế nhà Lê, nhà Mạc duy trì Nho học để ổn định xã hội và củng cố quyền lực. Nhà Mạc tổ chức các kỳ thi cử, phát triển đội ngũ Nho sĩ trung thành. Họ chú trọng giáo dục và xây dựng hệ thống gia huấn, tạo nền tảng vững chắc cho xã hội và gia đình. Phật giáo phát triển mạnh dưới triều Mạc, được hoàng tộc và quan lại tôn sùng, đóng góp vào các hoạt động thiện nguyện. Các ngôi chùa được tu bổ và xây dựng, đặc biệt ở các vùng đất quan trọng. Sự khoan dung tôn giáo của triều Mạc đã giúp Phật giáo phát triển. Đạo giáo và tín ngưỡng dân gian, đặc biệt thờ Mẫu và Quan Âm cũng phát triển. Các ngôi đình làng kết hợp tôn giáo và văn hóa xuất hiện nhiều hơn. Nho gia đóng vai trò quan trọng trong việc văn bản hóa tín ngưỡng và tập tục. Sự hòa quyện giữa Nho giáo, Đạo giáo, Phật giáo và tín ngưỡng bản địa tạo nên một nền tảng tôn giáo đa dạng, phản ánh sự cởi mở và phát triển của xã hội thời Mạc.

Tóm tắt: Việt Nam hiện sở hữu 8 di sản được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa và Thiên nhiên thế giới, trong đó có 6 di sản văn hóa (bao gồm 5 di sản văn hóa và 1 di sản hỗn hợp). Những di sản văn hóa này không chỉ là tài sản vô giá mà còn là nguồn lực quan trọng, đóng vai trò mũi nhọn trong phát triển công nghiệp văn hóa của đất nước. Chúng góp phần xây dựng và nâng cao thương hiệu văn hóa Việt Nam trên trường quốc tế, đồng thời phát huy sức mạnh nội lực và quảng bá hình ảnh đất nước ra thế giới. Việc phát huy giá trị các di sản văn hóa thế giới tại Việt Nam là chìa khóa để đất nước hội nhập sâu rộng hơn vào nền kinh tế toàn cầu, vươn lên trở thành một quốc gia có ngành công nghiệp văn hóa phát triển bền vững.

Tóm tắt: Với thành tựu của khoa khoa công nghệ, chúng ta được cung cấp lượng dữ liệu liên quan đến mọi mặt của cuộc sống, từ chính trị, kinh tế, xã hội cho đến văn hóa. Trong kỷ nguyên 4.0, các sản phẩm văn hóa như âm nhạc, thời trang, truyền hình… được truyền bá nhanh chóng thông qua các phương tiện truyền thông, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ của các đối tượng khác nhau trong xã hội, hay có thể hiểu sản phẩm văn hóa được số hóa có khả năng tiếp cận và thu hút đại chúng phù hợp với bối cảnh hiện nay.

Tóm tắt: Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi trọng người tài và bản thân Người cũng là một trong những bậc thày sử dụng người tài. Bài viết trình bày khái quát tư tưởng Hồ Chí Minh về trọng dụng người tài, từ đó đề xuất giải pháp, trong đào tạo, bồi dưỡng, thu hút và sử dụng người có tài năng trong lĩnh vực văn hóa và thể thao Thành phố Hồ Chí Minh trong kỷ nguyên mới.

Tóm tắt: Bài viết đề cập đến phương pháp cách mạng của Hồ Chí Minh về công tác cán bộ trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc và xây dựng đất nước, đó là cách thức đánh giá, sử dụng cán bộ với quan điểm khách quan toàn diện, hiểu biết bản chất và những điểm mạnh, điểm yếu của cán bộ để vừa phát huy sở trường hạn chế sở đoản đem lại lợi ích cao nhất cho sự nghiệp chung, vừa phát hiện người có năng lực, vừa loại trừ được những người thiếu kiến thức, kỹ năng, phẩm chất kém ra khỏi bộ máy chính quyền. Phương pháp cách mạng về công tác cán bộ rất cần thiết và mang tính thời sự cho cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy của Đảng và Nhà nước ta hiện nay.

Tóm tắt: Côn Đảo không chỉ là một vùng đất có giá trị lịch sử, văn hóa sâu sắc mà còn là khu vực giàu tài nguyên thiên nhiên với hệ sinh thái biển và rừng đặc dụng quan trọng. Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của du lịch và các hoạt động văn hóa - xã hội, môi trường tại Côn Đảo đang chịu nhiều tác động. Dựa trên cơ sở khảo sát đề tài “Đánh giá sức tải môi trường và đề xuất giải pháp phát triển bền vững huyện Côn Đảo, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu” từ năm 2024, bài viết tập trung phân tích các ảnh hưởng của các hoạt động văn hóa, xã hội đến môi trường, đồng thời, đề xuất các giải pháp bảo vệ và phát triển bền vững tại địa phương.

Tóm tắt: Tư tưởng hiếu đạo được xem là một trong nhiều giá trị tiêu biểu thuộc văn hóa phi vật thể Phật giáo thời Trần. Tư tưởng này là sự hòa quyện giữa tư tưởng hiếu đạo của Phật giáo với tín ngưỡng truyền thống dân tộc và tư tưởng hiếu đạo Nho giáo trên nền tảng chính trị xã hội thời Trần. Có thể nói, cùng với các giá trị văn hóa phi vật thể Phật giáo thời Trần, tư tưởng hiếu đạo đến nay vẫn còn nguyên giá trị. Với tiếp cận liên ngành Văn hóa học, Sử học tôn giáo và Giá trị học, bài nghiên cứu này đề cập: khái quát tư tưởng hiếu đạo theo quan điểm của Nho giáo và Phật giáo; một số biểu hiện giá trị tư tưởng hiếu đạo thời Trần qua một số nhân vật tiêu biểu.

Tóm tắt: Văn hóa doanh nhân có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, là nhân tố quyết định sự phát triển của các doanh nghiệp trong thời kỳ hội nhập quốc tế hiện nay. Văn hóa doanh nhân góp phần kiến tạo uy tín, sự phát triển ổn định, bền vững của doanh nghiệp; củng cố lòng tin của các đối tác và người tiêu dùng; văn hóa doanh nhân giúp kết nối và động viên người lao động trong doanh nghiệp cùng quyết tâm đưa sản xuất đi lên, đồng thời, góp phần củng cố hình ảnh và văn hóa người Việt với bạn bè quốc tế. Tuy nhiên, việc xây dựng văn hóa doanh nhân hiện nay đang gặp một số trở ngại nhất định như: trở ngại về nhận thức đối với các giá trị xã hội cơ bản; những quan niệm cố hữu về nghề nghiệp và thái độ trách nhiệm đối với công việc; một số bất cập trong công tác đào tạo đội ngũ doanh nhân... Để tiếp tục xây dựng văn hóa doanh nhân Việt Nam trong thời kỳ hội nhập quốc tế thì cần phải thực hiện đồng bộ một số các giải pháp.

Tóm tắt: Bài viết sử dụng quan điểm trình diễn văn hóa của Victor Turner để phân tích lễ hội như một quá trình biến đổi xã hội, trong đó giai đoạn ngưỡng đóng vai trò trung gian, tạo điều kiện cho sự hình thành sự cộng cảm và tái khẳng định bản sắc văn hóa cộng đồng. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng, lễ hội đua thuyền Tứ Linh tại huyện đảo Lý Sơn, Quảng Ngãi có cấu trúc ba giai đoạn, phù hợp với mô hình mà Turner đề xuất: phân tách, ngưỡng và tái hòa nhập. Lễ hội không chỉ là một thực hành nghi lễ, mà còn là một biểu hiện của sự gắn kết xã hội và khẳng định bản sắc văn hóa đặc trưng của cộng đồng địa phương.