Văn hóa > Di sản

Phật giáo được truyền nhập, tồn tại và phát triển ở nước ta đã trải qua hàng ngàn năm lịch sử. Dặm dài lịch sử ấy đã ghi dấu những bước phát triển, thăng trầm của Phật giáo, đồng thời cũng hình thành một hệ thống các di sản văn hóa Phật giáo rất tiêu biểu, đặc sắc, trong đó có các di sản mộc bản với nhiều giá trị khác nhau. Ngày nay, một số lượng mộc bản đã được quan tâm, lưu giữ, bảo quản tại các bảo tàng, cơ quan lưu trữ, tuy nhiên, còn một số lượng khá lớn mộc bản đang tồn tại ở nhiều ngôi chùa vùng đồng bằng Bắc Bộ chưa được quan tâm, bảo vệ đúng mức và đúng cách. Dưới tác động của nhiều yếu tố làm cho các di sản này đã và đang bị hư hại, xuống cấp, nhiều nơi bị thất thoát thậm chí bị mất hẳn. Do vậy, cần có sự quan tâm, có những định hướng, biện pháp để bảo vệ các di sản quý giá này của dân tộc.

Nằm trong chuỗi các hoạt động chính tại Làng Văn hóa Du lịch các dân tộc Việt Nam diễn ra trong tháng 6 với chủ đề “Truyền thống văn hóa gia đình các dân tộc Việt Nam”, ngày 23-6 vừa qua, du khách đã được tận mắt chứng kiến lễ thức đám cưới độc đáo của đồng bào dân tộc Giẻ Triêng đến từ tỉnh Kon Tum. Có thể nói, bên cạnh nghệ thuật trình diễn, văn hóa ẩm thực, phong tục cưới hỏi của người Giẻ Triêng thực sự là nét văn hóa lành mạnh, đậm đà bản sắc cần được lưu giữ, phát huy.

Công tác bảo tồn và phát huy giá trị của âm nhạc di sản (ÂNDS) ở nước ta đã trải qua gần 40 năm kể từ khi có đường lối đổi mới (1986). Mặc dù đã đạt được những thành quả đáng ghi nhận nhưng cũng bộc lộ những hạn chế, bất cập cần thay đổi cho phù hợp với tình hình mới. Bài viết đưa ra những việc cần làm trong giai đoạn từ nay đến năm 2030 nhằm giúp cho công tác bảo tồn và phát huy giá trị của âm nhạc di sản ở nước ta sẽ có những bước tiến mới với kết quả tốt hơn và bền vững hơn.

Trong hành trình bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số (DTTS), không ít khó khăn và thách thức đã xuất hiện, đòi hỏi sự nỗ lực không ngừng từ các cấp, các ngành và cộng đồng. Để tạo dựng “sức mạnh mềm” - một nguồn tài nguyên đặc biệt của quốc gia, chúng ta phải từng bước tháo gỡ khó khăn, mở ra hướng đi bền vững cho việc gìn giữ và phát triển các di sản văn hóa quý báu của các DTTS.

Trong quá trình bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số (DTTS), con người không chỉ là chủ thể nắm giữ, bảo tồn di sản mà còn định hình cho sự phát triển văn hóa DTTS trong tương lai. Mỗi cá nhân, cộng đồng, những người làm công tác văn hóa cơ sở đều phải nhận thức rõ vai trò của mình trong quá trình này, từ đó tạo thành những “mắt xích” quan trọng trong công cuộc xây dựng nền văn hóa Việt Nam thống nhất trong đa dạng.

Trong muôn vàn tình yêu thương của Bác Hồ dành cho “mọi kiếp người” vẫn luôn có một tình yêu bao la, đặc biệt Người dành cho các cháu thiếu niên, nhi đồng. Sinh thời, Người từng nói: “Tôi không có gia đình, cũng không có con cái. Nước Việt Nam là đại gia đình của tôi. Tất cả thanh niên Việt Nam đều là con của tôi” (1). Bác luôn nhắc đến các cháu với tình cảm nâng niu, trìu mến:

Lễ hội là một loại hình di sản văn hóa phi vật thể gắn với cộng đồng, sự biến đổi của lễ hội qua thời gian là một quy luật tất yếu. Trong bối cảnh ở Bắc Ninh hiện nay, sự tác động của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đô thị hóa đang diễn ra mạnh mẽ, sự chuyển giao lễ hội từ thế hệ này sang thế hệ khác, nối tiếp từ thế hệ tạo dựng văn hóa sang thế hệ duy trì và bảo tồn văn hóa cần có phương thức quản lý phù hợp, hiệu quả hơn.

Bảo tàng tỉnh, thành phố (bảo tàng tổng hợp cấp tỉnh) là thiết chế văn hóa được xác định có nhiệm vụ giáo dục tại địa phương. Thời gian gần đây, diễn giải lịch sử, văn hóa trên cơ sở các hiện vật - di sản văn hóa tiêu biểu, được bảo tàng tỉnh, thành phố chú ý nhiều hơn để có thể phản ánh, giới thiệu một cách dễ hiểu, hấp dẫn những thông điệp, tạo cơ hội, điều kiện thuận lợi cho quá trình nhận thức, tìm hiểu về địa phương của các đối tượng khách tham quan mỗi khi đến với thiết chế văn hóa này. Bài viết tập trung phân tích sự cần thiết, các hình thức chủ yếu và tác dụng của diễn giải như một hướng tiếp cận lịch sử, văn hóa địa phương thiết thực của các bảo tàng tỉnh, thành phố trực thuộc T.Ư ở Việt Nam (từ đây gọi tắt là bảo tàng tỉnh, thành phố).

Trong nền văn hóa đa dạng của Việt Nam, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc thiểu số (DTTS) trở thành một trách nhiệm quan trọng, đòi hỏi sự đồng lòng và nỗ lực từ cộng đồng, những người thực hành văn hóa và cơ quan quản lý. Trong thời gian qua, dưới sự quan tâm, chăm lo của Đảng, Nhà nước và của cả hệ thống chính trị, nhiều giá trị văn hóa DTTS được phục hồi, phát huy; đóng góp quan trọng vào công tác xóa đói giảm nghèo, phát triển kinh tế, xã hội địa phương. Tuy nhiên, nhìn vào thực tiễn, chúng ta vẫn đang phải đối mặt với nhiều thách thức, cần có những giải pháp hữu hiệu và đồng bộ.