Nghệ thuật > Âm nhạc và múa

Sau một thời gian vắng bóng, hiện nay, các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, nghệ nhân đang nỗ lực nhằm phục hồi, bảo tồn và phát huy giá trị của xẩm trong đời sống đương đại. Bài viết đề cập đến biểu diễn hát xẩm góp phần lan tỏa giá trị di sản trong không gian phố cổ Hà Nội, cùng những nỗ lực đưa hát xẩm mang hơi thở mới của thời đại phục vụ nhu cầu của người dân và khách du lịch đến với Hà Nội và đặt ra các vấn đề đối với biểu diễn xẩm trong phố cổ Hà Nội hiện nay.

Lễ tế đàn Xã Tắc đã có từ lâu đời dưới thời các triều đại quân chủ phong kiến Việt Nam. Theo Ðại Việt sử ký toàn thư thì đàn Xã Tắc đã có từ năm Mậu Tý (1048, dưới thời Vua Lý Thái Tông), là một trong những lễ Đại tự có vị trí quan trọng dưới thời các vua triều Nguyễn ở Huế (1802-1945). Bằng các phương pháp nghiên cứu lý thuyết, nghiên cứu phi thực nghiệm và phương pháp chuyên gia, chúng tôi muốn cung cấp những dữ liệu về thực trạng tổ chức lễ tế đàn Xã Tắc dưới các triều đại phong kiến Lý - Trần - Lê - Nguyễn, nguyên nhân suy thoái của nhạc lễ cung đình Việt Nam nói chung, nhạc lễ trong tế đàn Xã Tắc nói riêng, cũng như quá trình phục dựng, bảo tồn những giá trị văn hóa, âm nhạc của lễ tế đàn Xã Tắc từ năm 2008 đến nay gắn với nhu cầu phục vụ du lịch và tham gia lễ hội Fetsival Quốc tế Huế hiện nay.

Âm nhạc là một bộ phận của văn hóa. Trong xu thế phát triển tất yếu của công nghiệp văn hóa những năm gần đây thì lĩnh vực biểu diễn âm nhạc cũng đang chứng kiến sự “trỗi dậy” nhanh chóng của những hiện tượng, trào lưu mới. TP.HCM được coi là trung tâm văn hóa giải trí lớn nhất cả nước. Sự cuốn hút, sôi động của ngành công nghiệp âm nhạc nơi đây được tạo nên bởi nhịp độ hiện đại hóa không ngừng, tính đa dạng của thị hiếu khán giả và quan trọng hơn cả đó là sự “dồi dào” cả về lượng và chất của nguồn nhân lực.

Opera là một loại hình nghệ thuật sân khấu kết hợp âm nhạc, lời ca và diễn xuất để kể một câu chuyện. Nó có nguồn gốc từ Ý vào TK XVII và nhanh chóng trở nên phổ biến ở châu Âu. Vở opera được đánh giá cao bởi sự kết hợp độc đáo giữa âm nhạc, kịch nghệ và nghệ thuật thị giác, tạo nên những trải nghiệm nghệ thuật đầy cảm xúc và mãn nhãn cho khán giả. Một trong những yếu tố quan trọng tạo nên sức hấp dẫn của opera là các tiết mục đơn ca, chúng góp phần quan trọng trong việc thể hiện nội dung, phát triển cốt truyện của vở opera. Bài viết tập trung nghiên cứu về những hình thức đơn ca phổ biến nhất trong opera.

Ca khúc nhạc nhẹ từ khi ra đời đến nay đã trở nên quen thuộc trong đời sống âm nhạc thế giới cũng như tại Việt Nam, đặc biệt hấp dẫn với lớp trẻ. Để thể hiện tốt một ca khúc nhạc nhẹ với lối trình diễn chuyên nghiệp, yêu cầu người hát phải hiểu và nắm rõ kỹ thuật biểu diễn. Với sự sáng tạo trong biểu diễn của người hát, bài hát trở nên sinh động hơn. Việc luyện tập các điệu nhảy, xử lý kỹ thuật thể hiện trên sân khấu của ca sĩ biểu diễn ca khúc nhạc nhẹ cần được nghiên cứu và thực hiện một cách nghiêm túc.

Trong bối cảnh giao lưu quốc tế, hội nhập và toàn cầu hóa văn hóa đang diễn ra mạnh mẽ hiện nay, âm nhạc đại chúng đã và đang phủ quét khắp toàn cầu tạo nên nguy cơ đồng hóa thẩm mỹ về âm nhạc giữa các nền văn hóa. Điều đó khiến cho đa số các di sản âm nhạc truyền thống rơi vào tình trạng yếu thế, có nguy cơ bị lãng quên ngay tại các nền văn hóa mà chúng thuộc về. Nhưng, có một di sản âm nhạc của người Mường ở Hòa Bình đã vượt qua mọi trở ngại của bối cảnh xã hội để tồn tại một cách sinh động, phổ biến trong cộng đồng hiện nay, đó là cò ke ôống kháo. Bài viết tìm hiểu về các động lực đã giúp cò ke ôống kháo có thể tồn tại trong bối cảnh có nhiều biến động của xã hội đương đại, nhằm cung cấp cơ sở lý luận và những bài học thực tiễn cho việc bảo tồn, phát huy các di sản âm nhạc truyền thống khác.

Sự hình thành của nền âm nhạc thính phòng giao hưởng Việt Nam được khẳng định vào những năm 60 TK XX dần phát triển và có những thành tựu đáng kể. Trải dài qua các thời kỳ, đến những năm 20 TK XXI, sự phong phú về ứng dụng hình thức, kết hợp giữa hình thức và thể loại âm nhạc đã khiến cho các tác phẩm khí nhạc Việt Nam trở nên đa dạng. Khuynh hướng sử dụng hình thức hỗn hợp - là sự kết hợp giữa các hình thức âm nhạc khác nhau trong cùng một tác phẩm, đã được các nhạc sĩ Việt Nam khai thác và ứng dụng trong các chương nhạc của tác phẩm lớn, cũng như trong các tác phẩm độc lập. Khuynh hướng này được vận dụng theo nhiều cách thức.

Ca chương đã có từ các triều đại trước nhà Nguyễn, nhưng thời kỳ phát triển và định hình thành hệ thống bài bản là vào giai đoạn đầu triều Nguyễn từ năm 1802-1885, đây là giai đoạn ổn định và hưng thịnh nhất của triều Nguyễn từ (triều Gia Long đến triều Tự Đức). Có thể nói, trong giai đoạn này âm nhạc cung đình đã phát triển chưa từng thấy so với các triều đại trước đó, nhất là nhạc lễ cung đình, trong đó có hệ thống các ca chương, nhạc chương phục vụ trực tiếp cho các cuộc lễ lạt triều nghi của triều đình hàng năm.

Những năm cuối TK XIX đầu TK XX, nhạc tài tử Nam Bộ phát triển mạnh ở miền Đông và miền Tây, trong đó có địa bàn tỉnh Sa Đéc (nay là Đồng Tháp). Đi đến đâu cũng nghe vang lên giọng hát, tiếng đờn, nơi đâu cũng có những danh cầm, danh ca tài hoa với những ngón đờn điêu luyện và giọng ca mùi mẫn. Đã từ lâu, đờn ca tài tử trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống của cư dân Nam Bộ nói chung và của người dân Đồng Tháp nói riêng, góp mặt hầu hết trong các lễ hội, đám tiệc, thậm chí ở cả một số đám hiếu... Có thể nói, hiếm có thể loại âm nhạc dân tộc nào ở Nam Bộ có sức hút mạnh mẽ đến các tầng lớp nhân dân tham gia sinh hoạt như nghệ thuật đờn ca tài tử.

Sáng tạo trong và ngoài quá trình thực hành diễn xướng đã tạo nên những yếu tố mới, góp phần tạo thêm sự phong phú, đa dạng cho bài bản, làn điệu và tạo ra nét đặc trưng cho từng loại hình dân ca. Kho tàng dân ca người Việt ở vùng châu thổ Bắc Bộ rất phong phú và đa dạng. Từ những loại hình còn đơn sơ, mộc mạc như hát ví, hát đúm, cò lả, trống quân tới những loại hình đã phát triển cao trên phương diện nghệ thuật âm nhạc như hát xẩm, chầu văn, quan họ... ở những giai đoạn phát triển khác nhau, loại hình nào cũng có những yếu tố sáng tạo riêng, xuất phát từ khả năng, thẩm mỹ nghệ thuật của những chủ thể diễn xướng đáp ứng nhu cầu thưởng thức của cộng đồng.