Nghệ thuật > Âm nhạc và múa

Cộng đồng dân tộc Chơ Ro trên địa bàn tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, sinh sống tập trung tại một số xã thuộc các huyện Châu Đức, Xuyên Mộc, Đất Đỏ, thị xã Phú Mỹ và một số ít tại thành phố Bà Rịa. Từ bao đời nay, trong tất cả các lễ hội dân gian, lễ nghi tín ngưỡng, tôn giáo, đời sống lao động sản xuất, sinh hoạt văn hóa, nghệ thuật, người Chơ Ro vẫn giữ được những nét đặc trưng riêng, thông qua các loại hình nghệ thuật dân gian, diễn xướng dân gian.

Trong môi trường Quân đội, hoạt động văn hóa, văn nghệ là một việc cần thiết, nhằm nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho cán bộ chiến sĩ, góp phần xây dựng phong trào văn hóa, văn nghệ sôi nổi trong đơn vị, gắn kết tình nghĩa quân dân nơi địa bàn đóng quân. Ca hát là hoạt động thường xuyên trong những giờ nghỉ, ngày nghỉ, trong các hội diễn nghệ thuật quần chúng từ cấp tiểu đoàn đến cấp toàn quân. Qua các dịp hoạt động và kỳ hội diễn, nhiều cán bộ/ chiến sĩ có năng khiếu ca hát đã được phát hiện và bồi dưỡng, nhằm nâng cao khả năng ca hát, làm hạt nhân nòng cốt cho đơn vị.

Trong sự gặp gỡ, tiếp xúc với văn hóa phương Tây, đời sống văn hóa nghệ thuật nước ta đã chịu tác động mạnh mẽ và trực tiếp ngay từ những năm đầu của TK XX. Ca trù vốn là loại hình biểu diễn rất nhạy cảm với những biến động của xã hội, nó chỉ tồn tại khi có khán giả nên nếu đối tượng thưởng thức thay đổi thì ca trù cũng phải thay đổi theo.

Cùng với sự phát triển của đời sống xã hội, nhu cầu thưởng thức văn hóa nghệ thuật của khán giả thay đổi nhanh chóng. Nhiều thể loại âm nhạc phương Tây du nhập vào nước ta với phong cách mới, hiện đại, đã thu hút sự chú ý của công chúng yêu nhạc, đặc biệt là giới trẻ; bên cạnh đó, âm nhạc truyền thống đang rơi vào nguy cơ ngày càng mai một, kém hấp dẫn. Ở trong và ngoài nước, có nhiều nhóm nhạc kết hợp nhạc cụ truyền thống với âm nhạc điện tử cũng mang lại hiệu quả cao, giàu tính sáng tạo. Thực tế này đặt ra yêu cầu phải đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động biểu diễn âm nhạc truyền thống.

Những ca khúc viết về một thời đạn lửa của dân tộc ta ở TK XX, vẫn có giá trị trong việc đánh thức cảm xúc thẩm mỹ đối với thế hệ trẻ hiện nay. Có được cảm xúc thẩm mỹ tốt, họ sẽ nhận thức đúng về lịch sử và có những ứng xử mang tính nhân văn trong cuộc sống.

Nam Bộ là vùng đất đa tộc người với đặc thù về khí hậu, địa lý gắn với đời sống lao động của cộng đồng dân cư, đã hình thành nhiều nét văn hóa đặc sắc, độc đáo, được tích hợp qua thời gian, trở thành những di sản văn hóa. Chủ thể văn hóa nơi đây chính vẫn là người Việt, bên cạnh đó là các tộc người thiểu số cư dân bản địa như: Xtiêng, Chơ ro, Mạ, Mnông hoặc di dân như Khmer, Hoa, Chăm, Tày, Mường, Ngái… Bên cạnh những di sản văn hóa đặc sắc như đờn ca tài tử, hát vọng cổ, các điệu hò, điệu lý hay những làng nghề thủ công truyền thống… thì nghệ thuật trình diễn dân gian, trong đó có nghệ thuật múa của các dân tộc góp phần không nhỏ vào bức tranh sắc màu văn hóa đặc sắc vùng Nam Bộ.

Thông qua điền dã dân tộc học, quan sát tham dự nghi lễ lên đồng và phỏng vấn sâu các ông, bà đồng cũng như các con nhang đệ tử thờ Mẫu, bài viết chỉ ra rằng, múa trong lên đồng có nguồn gốc từ việc đáp ứng nhu cầu tâm linh phụng thờ các vị thánh Tam Tứ phủ; có chức năng phản ánh văn hóa lịch sử của dân tộc và đóng vai trò quan trọng như một chất xúc tác tạo nên cảm xúc thăng hoa để người hầu đồng giao tiếp với thần linh. Múa hầu đồng thuộc thể loại múa thiêng và xét về hình thức là loại hình múa đơn, có tính chất ngẫu hứng.

Múa cổ điển (MCĐ) châu Âu, với phương tiện thể hiện chính là những động tác thông qua các đường nét trên cơ thể diễn viên, có thể miêu tả được mọi khía cạnh tâm hồn, tình cảm, góp phần tạo nên hình tượng, tính cách nhân vật cũng như xung đột, kịch tính của vở diễn. MCĐ châu Âu còn đem đến những động tác uyển chuyển, mềm mại và đầy sự mãnh liệt, mang tính quy phạm, chính xác cao, bởi MCĐ châu Âu có một hệ thống tạo hình hoàn chỉnh, khoa học, đã được đúc kết hàng thế kỷ nay.

Trong đời sống văn hóa tâm linh của nhân dân, múa tín ngưỡng gần gũi và gắn bó với phong tục tập quán của các tộc người Việt Nam. Múa tín ngưỡng cũng như các loại hình nghệ thuật múa khác, là một môn nghệ thuật phản ánh các hiện tượng của cuộc sống, khát vọng của con người thông qua hình thức biểu hiện đặc trưng: ngôn ngữ hình thể, điệu bộ, nét mặt, dáng người, qua đội hình, tiết tấu, giai điệu của âm nhạc… Múa tín ngưỡng do thày cúng, thày mo thực hiện, nhằm phục vụ nhu cầu của con người, được hình thành và phát triển trong môi trường tín ngưỡng, nghi lễ và các tập tục của từng dân tộc. Đối với người Tày, múa tín ngưỡng (múa Then) mang ý nghĩa cúng tế, cầu đảo, thể hiện truyền thống văn hóa, phong tục tập quán, sinh hoạt, lao động của đồng bào.

Múa dân gian của dân tộc Cao Lan ở Phú Lương, Thái Nguyên phản ánh cuộc sống lao động phong phú, đa dạng qua những động tác múa, nó được thể hiện từ nội dung đến hình thức; từ ngôn ngữ động tác, tính chất đến phong cách, tính cách múa của người thực hiện. Mỗi điệu múa là bức tranh muôn màu về cuộc sống lao động của người dân, đem lại giá trị lớn cho nghệ thuật múa Cao Lan nói riêng và múa dân gian Việt Nam nói chung.