Văn hóa > Cổ truyền

Tóm tắt: Nói đến tục nhảy lửa của người Pà Thẻn ở Hà Giang hay Tuyên Quang, nhiều người trong chúng ta đều nhớ đến hình ảnh những người đàn ông nhảy múa trong đống than đỏ rực mà không bị bỏng một cách đầy ma lực và huyền bí ở nhóm dân tộc ít người vùng núi phía Bắc này. Đến với tộc người này, màu đỏ từ trang phục của phụ nữ Pà Thẻn mặc trong các ngày lễ hội, dịp lễ Tết, cưới xin đều mang lại một ấn tượng mạnh mẽ không chỉ ở cách tạo hình trang phục, mà còn ở chính sắc màu rực rỡ như lửa của bộ trang phục đó. Vậy, phải chăng, giữa ngọn lửa trong tục nhảy lửa và thế giới quan của người Pà Thẻn trong sử dụng sắc đỏ có những mối quan hệ đan cài? Bài viết tập hợp những dữ liệu liên quan để nghiên cứu minh chứng và tìm câu trả lời cho luận điểm này.

Ngày hội Đại xòe - Múa sạp là một nét văn hóa đặc sắc của đồng bào dân tộc thiểu số Mường Lò - Nghĩa Lộ mà chủ yếu là người Thái ở Tây Bắc. Các loại hình nghệ thuật biểu diễn dân gian nơi đây đã có từ lâu đời và đang ngày càng phát triển, khẳng định vị thế của mình trong không gian du lịch Việt Nam.

Nghi lễ nói chung bao gồm nhiều nghi thức được tổ chức với nhiều đồ tế lễ, nhiều lễ vật… đều mang một ý nghĩa quan trọng trong quan niệm của mỗi dân tộc, trong đó tính biểu trưng thể hiện rất rõ. Trong nhiều nghi lễ của người Chăm có những nghi thức liên quan đến trò chơi dân gian, trong đó đã trở thành những biểu tượng rất đáng quan tâm, điển hình như:

Trò chơi dân gian Chăm có kết hợp với câu nói, hát, đồng dao là trò chơi vừa chơi, vừa hát hoặc nói theo, nội dung hát và nói phản ánh hiện tượng nào đó trong làng vừa mới xảy ra hay ở làng khác du nhập vào rồi sửa đổi cho phù hợp với cách chơi của làng mình.

Trò chơi có nội dung mang tính chất thi tài năng, đòi hỏi người chơi phải có khả năng tốt để giành phần thắng từ đối phương. Thể loại này nhằm để luyện cho trẻ về khả năng khéo léo, mẫn cảm, sức khỏe, ý chí và trí tuệ.

Ninh Thuận là nơi người Chăm cư trú lâu đời và có số dân sống tập trung đông nhất (hơn 50.000 người) so với người Chăm ở Việt Nam. Hiện nay, họ sinh sống ở 22 làng cổ truyền. Trong quá trình tồn tại và phát triển, người Chăm đã để lại nhiều di sản văn hóa có giá trị và độc đáo như: kiến trúc, điêu khắc, hệ thống tín ngưỡng, ngôn ngữ, chữ viết, truyện cổ, dân ca, dân vũ, âm nhạc, y học, nghề thủ công, hệ thống đắp đập dẫn thủy nhập điền…

Bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của cộng đồng các dân tộc thiểu số góp phần làm cho nền văn hóa đồng bào các dân tộc thiểu số ngày càng phong phú, củng cố sự thống nhất, đoàn kết giữa các dân tộc và tạo nên sức mạnh nội sinh to lớn góp phần phát triển bền vững đất nước. Hiện nay, người Cao Lan ở tỉnh Tuyên Quang vẫn lưu giữ được những phong tục, tập quán và nhiều nét văn hóa truyền thống đặc sắc của cộng đồng. Đây là những tiềm năng, điều kiện thuận lợi góp phần phát triển du lịch bền vững tỉnh Tuyên Quang, tạo nên sức hấp dẫn đối với du khách khi đến tìm hiểu, khám phá và trải nghiệm du lịch văn hóa tỉnh Tuyên Quang.

Hát sắc bùa của người Mường xứ Thanh hàm chứa giá trị tín ngưỡng, tâm linh gắn với khát vọng cầu mùa, cầu bình an, cầu phúc lộc tài trong năm mới. Hát sắc bùa là một di sản văn hóa độc đáo cần được bảo tồn và phát huy giá trị, đặc biệt trong bối cảnh xã hội hiện nay. Bài viết phân tích một số đặc điểm của loại hình diễn xướng này của người Mường Thanh Hóa, từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của hát sắc bùa trong đời sống đương đại.

Dòng họ là một đơn vị xã hội quan trọng, có ảnh hưởng to lớn trong lịch sử vận động và phát triển của cộng đồng dân tộc quốc gia Việt Nam. Các dòng họ lớn không chỉ để lại dấu ấn trên phương diện khai sơn phá thạch, mở nghề, khơi nguồn học phong, mà còn góp phần kiến tạo bản sắc văn hóa địa phương. Gia tộc Nguyễn Huy ở Trường Lưu, Can Lộc, Hà Tĩnh là một dòng họ tiêu biểu cho khuynh hướng quan trọng đó. Với hướng tiếp cận khu vực học, dựa trên các nguồn tư liệu thư tịch và điền dã, bài viết tập trung phân tích vai trò của dòng họ Nguyễn Huy đối với sự hình thành bản sắc văn hóa địa phương.

Hà Giang - vùng đất cao nguyên đá hùng vĩ, không chỉ sở hữu những danh lam thắng cảnh tuyệt đẹp mà còn là kho tàng văn hóa ẩm thực vô cùng phong phú. Với những món ăn mang đậm bản sắc dân tộc, Hà Giang đang trở thành điểm đến hấp dẫn cho những du khách yêu thích khám phá và trải nghiệm văn hóa. Trong nhiều năm qua, tỉnh Hà Giang đã tăng cường kết nối với các địa phương trong cả nước và quốc tế thúc đẩy phát triển du lịch gắn với các hoạt động phong tục tập quán xã hội, tín ngưỡng truyền thống, đặc biệt là các giá trị ẩm thực tinh hoa của địa phương thông qua các hoạt động ẩm thực truyền thống, nhằm tăng cường đầu tư xây dựng phát triển du lịch của tỉnh nhà. Bài viết phân tích các giá trị sản phẩm du lịch/ ẩm thực tại tỉnh Hà Giang nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, nâng cao chất lượng dịch vụ để du khách có cơ hội tìm hiểu về đất nước và con người nơi đây.

Khai thác các tri thức và kinh nghiệm của người dân trong phát triển kinh tế, xã hội của các cộng đồng người dân tộc thiểu số ở các địa phương trên cả nước ở Việt Nam hiện nay góp phần nâng cao đời sống của người dân và phát triển bền vững là vấn đề hết sức quan trọng. Bài viết này tập trung phân tích tri thức và kinh nghiệm khai thác thực vật trong chế biến thức ăn và chăm sóc sức khỏe của người Mạ ở Vườn quốc gia Cát Tiên góp phần phát triển kinh tế, xã hội nâng cao đời sống của người dân ở xã Tà Lài, huyện Tân Phú, tỉnh Đồng Nai.

Di sản cồng chiêng của dân tộc Cor, huyện Trà Bồng, tỉnh Quảng Ngãi tuy không đồ sộ nhưng vẫn có sự độc đáo riêng, trong đó đấu chiêng là loại hình trình diễn nghệ thuật có giá trị đặc sắc nổi bật. Việc bảo tồn di sản cồng chiêng dân tộc Cor không chỉ cần thiết cho cộng đồng của họ mà còn cho sự đa dạng và phong phú của nền văn hóa Việt Nam nói chung. Trong những năm gần đây, chính quyền địa phương đã tích cực bảo tồn và phát huy văn hóa Cor bằng cách sử dụng nguồn lực văn hóa, đặc biệt là các nghệ nhân... Nghệ nhân không chỉ trình diễn nghệ thuật mà còn góp phần quan trọng trong việc duy trì và phát triển những giá trị văn hóa của dân tộc. Bài viết phân tích vai trò của nghệ nhân trong việc thực hành và truyền dạy di sản văn hóa nghệ thuật đấu chiêng của người Cor hiện nay.