Văn hóa > Cổ truyền

Văn hóa ẩm thực giữ vị trí quan trọng trong đời sống xã hội, mang những giá trị riêng biệt, từ đó có thể nhận diện đặc trưng của từng cộng đồng dân cư. Bên cạnh đó, ẩm thực giúp đánh giá trình độ phát triển của xã hội trên nhiều phương diện. Những yếu tố của ẩm thực phụ thuộc chặt chẽ vào nền tảng của ẩm thực, tức là môi trường thiên nhiên và địa lý khu vực. Khi thế giới ngày càng phẳng hơn, giao thông phát triển như huyết mạch hỗ trợ mạnh mẽ cho sự giao lưu văn hóa giữa các vùng miền, ẩm thực như một trong những thành tố định vị văn hóa dân tộc, cũng có nhiều cơ hội phát triển và bùng nổ. Trong phạm vi bài viết, chúng tôi tập trung vào văn hóa ẩm thực truyền thống của Hà Nội qua nhiều giai đoạn thăng trầm của lịch sử, thu nhận những tinh hoa của đất trời, khẳng định giá trị phương Đông trong giao lưu, tiếp xúc với phương Tây, trở thành những giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc Việt Nam.

Người Dao ở Việt Nam có một kho tàng tri thức phong phú trong sử dụng và quản lý nguồn tài nguyên thiên nhiên nói chung, tài nguyên rừng nói riêng. Sống gắn bó với rừng, nương tựa vào rừng để tồn tại, rừng trở thành một yếu tố không thể thiếu trong đời sống, văn hóa của người Dao. Hệ thống các tri thức liên quan đến khai thác và bảo vệ rừng của người Dao vì thế rất phong phú và có giá trị. Ở bài viết này, chúng tôi sẽ tìm hiểu cách mà người Dao thực hành tri thức cũng như sử dụng các tri thức truyền thống trong khai thác và bảo vệ tài nguyên rừng để ổn định cuộc sống tại một vùng tái định cư thủy điện Tuyên Quang. Vai trò của tri thức dân gian trong bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và phát triển bền vững cũng là nội dung mà được trao đổi trong bài viết.

Ngày nay, dân ca của người Mường đã có nhiều biến đổi, có những biến đổi tích cực và có những biến đổi chưa tích cực. Việc giao thoa văn hóa nói chung và âm nhạc nói riêng với các dân tộc anh em đã bổ sung thêm cho kho tàng nghệ thuật dân gian của dân tộc Mường và dân ca Mường thêm phong phú. Mặt khác sự tiếp thu các nền văn hóa ngoại lai đã làm ảnh hưởng tiêu cực tới việc bảo tồn và phát huy vốn âm nhạc cổ truyền và dân ca của người Mường ở tỉnh Hòa Bình.

Trong cộng đồng người Dao Đỏ ở Tuyên Quang, thày cúng là người hành nghề tâm linh, có vị thế quan trọng trong cộng đồng, được cộng đồng thừa nhận và trao truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Họ trở thành một bộ phận chính yếu để cấu thành các giá trị văn hóa và góp phần sáng tạo, lưu giữ các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Để trở thành thày cúng có vị thế cao nhất, được cả cộng đồng kính nể và trọng vọng, người đàn ông Dao Đỏ phải trải qua quá trình khổ luyện, từ rèn luyện phẩm chất đạo đức, sức khỏe đến đọc thông viết thạo chữ Nôm Dao và thực hành thành thạo các nghi lễ theo phong tục tập quán của dân tộc.

Thuyền ba vách từng là phương tiện di chuyển phổ biến trên các dòng sông, vùng cửa sông, ven biển miền Bắc Việt Nam cho đến trước những năm 2000 và dần bị thay thế bởi các loại thuyền có kích thước lớn, cơ động hơn. Hiện nay, hiếm khi thấy loại thuyền này, nếu có, chúng thường được dùng để di chuyển từ bờ ra thuyền lớn hoặc đánh bắt ven bờ. Nhằm góp phần bảo lưu một loại thuyền được xem là tiêu biểu, đặc trưng ở vùng ven biển miền Bắc, bài viết đề cập dấu ấn lịch sử, sự hiện diện, cấu trúc và văn hóa của loại hình thuyền này trong đời sống của ngư dân ở miền Bắc Việt Nam.

Trong bài viết, tác giả tập trung tìm hiểu về trang phục của nam giới và nữ giới người Mạ tỉnh Đồng Nai cùng nhiều trang sức sử dụng trong các lễ hội truyền thống, qua đó thấy được quan niệm về nghệ thuật thẩm mỹ thể hiện qua cách phối hợp màu sắc và hình tượng trang trí trên trang phục.

Cây dó bầu hay còn gọi là cây trầm hương có pháp danh khoa học là Aquilaria Crassna Pierre ex Lecomte, là loài sinh vật của nước ta, sinh trưởng tự nhiên chủ yếu men theo dãy Trường Sơn, trải dài từ Bắc tới Nam. Từ cây dó bầu sản sinh ra sản vật rất nổi tiếng, được ca ngợi là “quà tặng của trời đất” cho người Việt là trầm hương và kỳ nam (loại trầm hương tốt nhất được sinh ra trong điều kiện đặc biệt và lý thú). Trầm hương từ Việt Nam đã vang danh khắp thế giới hàng nghìn năm nay, là tiềm năng lớn để phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của đất nước trong tương lai.

Võ cổ truyền (VCT) Bình Định được đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia từ năm 2012. Có thể kể tới một số lễ hội cổ truyền có liên quan đến VCT Bình Định như: lễ hội Đống Đa - Tây Sơn, lễ hội Cúng Tổ võ - Quang Trung, Liên hoan quốc tế Võ cổ truyền Việt Nam tại Bình Định. Có thể nói, nghệ thuật biểu diễn võ thuật, nghệ thuật diễn tấu nhạc võ… đã góp phần không nhỏ tạo nên giá trị, sức hấp dẫn, sống động của di sản. Bài viết bước đầu làm rõ hơn những nội hàm của thành tố nghệ thuật biểu diễn dân gian trong VCT Bình Định xưa và nay.