Năm 2017, UBND tỉnh Thái Nguyên đã ra quyết định số 1235/QĐ-UBND thành lập Làng Văn hóa Du lịch bản Quyên, xã Điềm Mặc, huyện Định Hóa, nhằm bảo tồn, gìn giữ nét văn hóa truyền thống của cộng đồng người Tày tại đây. Với sự định hướng cũng như đầu tư của tỉnh, bản Quyên đã bước đầu đi vào hoạt động du lịch. Đây là những bước đi đầu tiên nhằm tôn tạo, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, đồng thời tạo việc làm và thu nhập tại chỗ cho người dân địa phương. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, bản Quyên chưa phát huy được tiềm năng vốn có của mình, đồng thời trong việc quản lý điểm đến vẫn còn nhiều vấn đề cần quan tâm, khắc phục để thúc đẩy hoạt động du lịch tại đây phát triển.

Văn hóa sinh hoạt truyền thống cùng với các nghệ thuật biểu diễn dân gian đặc trưng của người Tày tại bản Quyên phục vụ cho hoạt động du lịch - Nguồn: baothainguyen.vn

1. Thực trạng hoạt động du lịch tại bản Quyên

Ngày 19-5-2017, UBND tỉnh Thái Nguyên đã ban hành Quyết định số 1235/ QĐ-UBND về việc công nhận điểm du lịch địa phương Làng Văn hóa Du lịch bản Quyên, xã Điềm Mặc, huyện Định Hóa. Bản Quyên có 40 hộ dân, trong đó chủ yếu là đồng bào dân tộc Tày với những nét văn hóa đặc trưng truyền thống như nhà sàn, những làn điệu hát then, văn hóa ẩm thực… cùng với tình cảm mộc mạc, chân tình, mến khách của người dân nơi đây.

Ngay sau khi được thành lập, Làng Văn hóa Du lịch cộng đồng bản Quyên có 15 hộ được hỗ trợ tôn tạo lại nhà sàn nhằm bảo tồn, giữ nguyên được nếp nhà sàn truyền thống. Trong đó, có 2 hộ được trang bị các vật dụng, trang thiết bị cần thiết để phục vụ đón tiếp khách du lịch. Đồng thời, bản cũng được tỉnh đầu tư xây dựng, tôn tạo về cảnh quan nhằm tạo ra sự hấp dẫn đối với khách du lịch: đầu tư thêm một ngôi nhà sàn cộng đồng, hiện nay là nhà văn hóa của bản, bên cạnh đó tỉnh cũng đầu tư thêm cọn nước trên cánh đồng để làm nơi chụp ảnh cho khách tham quan. Bên cạnh đó, bản Quyên cũng thành lập một đội văn nghệ, được trang bị đầy đủ các trang thiết bị, dụng cụ và trang phục để có thể biểu diễn phục vụ khách.

Tại Làng Văn hóa Du lịch bản Quyên, cấp ủy, chính quyền xã và đồng bào các dân tộc thường xuyên tổ chức các hoạt động như trưng bày các sản phẩm hàng hóa đặc trưng có thế mạnh của địa phương, trình diễn nghệ thuật pha trà, mời trà, biểu diễn nghệ thuật, giao lưu văn hóa, văn nghệ giữa các câu lạc bộ hát then. Không gian của bản luôn được vệ sinh sạch sẽ từ nhà ra ngõ và các trục liên thôn liên xóm, khuôn viên vườn, nhà từng hộ dân đảm bảo tiêu chí “3 sạch” (sạch nhà, sạch bếp, sạch ngõ). Tuy nhiên, dù được đầu tư nhiều công trình nhằm thu hút khách du lịch, nhưng hiện nay các công trình như cọn nước, nhà văn hóa… đang xuống cấp. Dù nhà văn hóa cộng đồng bản Quyên đã được phục hồi, sửa chữa, nhưng không còn được như lúc ban đầu (1).

Đội văn nghệ của bản lúc đầu được thành lập để phục vụ hoạt động biểu diễn, tuy nhiên, do lượng khách đến với bản Quyên ít, nguồn thu không đủ cho chi phí duy trì đội văn nghệ, các thành viên của đội văn nghệ không đủ tiền trang trải cho cuộc sống nên cũng tìm kế sinh nhai khác. Vì vậy, đội văn nghệ chỉ hoạt động cầm chừng, thậm chí khi có khách mong muốn được phục vụ thì không đủ thành viên để biểu diễn.

Sản phẩm du lịch tại Làng Văn hóa Du lịch cộng đồng bản Quyên mới chỉ dừng lại ở việc tham quan một vài ngôi nhà sàn, trải nghiệm ẩm thực, chưa có sự đa dạng vì thế mà lượng khách đến tham quan, trải nghiệm và sử dụng dịch vụ tại đây ít. Đối với những đoàn khách ghé đến bản, họ tham quan một số ngôi nhà sàn; nghe đàn tính, hát sli, lượn; thưởng thức văn hóa ẩm thực với xôi ngũ sắc, nộm hoa chuối, gà đồi, khâu nhục, rau bò khai, ngót rừng và chụp ảnh với các “diễn viên” mang trang phục của người Tày… nhưng du khách ít có nhu cầu lưu trú lại bản. Mặc dù lượng khách du lịch đến Định Hóa khá lớn, nhưng lượng khách du lịch đến bản Quyên còn ít: năm 2018 có tổng 325.000 lượt khách tham quan đến với bản Quyên, đến năm 2019 thì lượng khách giảm xuống còn 267.000 lượt, đến năm 2020, 2021 và 2022 do ảnh hưởng của dịch COVID-19 lượng khách du lịch đến bản Quyên giảm xuống còn 20.000 lượt (năm 2022) (2). Thực tế hằng năm, số khách đến thăm bản rất hạn chế, theo khảo sát sơ bộ thì một trong những lý do là đường vào bản chật hẹp, chỉ vừa đủ 1 làn xe, nên không ít đoàn khách khi dừng chân ở đầu bản, đã vội lên xe đi ngay vì ngại phải đi bộ, bên cạnh đó, bản Quyên lại cách xa cụm di tích ATK nên thường không hấp dẫn, thu hút được khách du lịch vào bản.

Một trong những nguyên nhân làm cho bản Quyên không thu hút được khách du lịch là do vấn đề quản lý điểm đến, quy hoạch phát triển còn nhiều tồn tại:

Việc khai thác và hoạch định các tiềm năng du lịch tại bản Quyên nhằm phục vụ tốt nhu cầu của du khách còn nhiều hạn chế như: chưa khai thác được các đặc trưng tại bản, đặc biệt là các văn hóa truyền thống của người Tày để đưa vào phục vụ du lịch. Đồng thời, cảnh quan của bản Quyên chưa được tận dụng triệt để trong việc tạo cảnh quan hấp dẫn khách du lịch, vì thế mà lượng khách đến còn ít và không lưu trú lại.

Chưa xây dựng được cơ sở vật chất theo đúng tiêu chuẩn du lịch, các sản phẩm du lịch cần được cải tiến phù hợp với xu thế và nhu cầu thị trường, sản phẩm dịch vụ, sản phẩm lưu niệm còn nghèo nàn chưa tương xứng với tiềm năng.

Mặc dù nêu cao khẩu hiệu “3 sạch” nhưng khi vào trong bản vẫn còn nhiều rác thải, môi trường không thông thoáng. Đặc biệt là những ngôi nhà sàn được chỉ định làm kinh doanh homestay vẫn còn nhiều đồ đạc, để không ngăn nắp, gọn gàng, nhìn thiếu sự quan sát tinh tế, tỉ mỉ trong khâu phục vụ khách.

Các công trình vệ sinh còn xa so với nhà ở, khiến du khách thấy ái ngại khi lưu trú tại đây. Đồng thời, cơ sở hạ tầng của các công trình phụ còn đơn giản, chưa đáp ứng được tiêu chuẩn về sạch sẽ trong việc phục vụ khách du lịch, đặc biệt là khách du lịch nước ngoài.

2. Áp dụng khung lý thuyết quản trị điểm đến du lịch trong phát triển du lịch bản Quyên

Định vị và xây dựng thương hiệu cho điểm đến du lịch

Giải pháp về đầu tư phát triển sản phẩm du lịch: Quản lý điểm đến du lịch bản Quyên cần tiến hành xây dựng chiến lược hoạt động marketing đối với các điểm đến du lịch bao gồm: chọn thị trường mục tiêu, xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù, quảng bá hình ảnh điểm đến du lịch bản Quyên trên thị trường du lịch, đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng du lịch, xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực du lịch. Xây dựng thương hiệu điểm đến của du lịch cộng đồng bản Quyên là nhiệm vụ cần thiết đòi hỏi cần làm tốt công tác quản lý, xây dựng đồng bộ các chiến lược sản phẩm, xúc tiến để tạo dựng thương hiệu trên thị trường.

Tập trung đầu tư phát triển sản phẩm du lịch đặc thù của bản Quyên. Du lịch văn hóa: xác định văn hóa là điểm nhấn trọng tâm trong phát triển sản phẩm du lịch tại đây; tập trung khai thác về văn hóa sinh hoạt truyền thống cùng với các nghệ thuật biểu diễn dân gian, văn hóa ẩm thực đặc trưng của người Tày tại bản Quyên để phục vụ cho hoạt động du lịch. Đặc biệt cần có biện pháp khôi phục lại đội văn nghệ vốn có của bản để phục vụ nhu cầu tại chỗ, đồng thời duy trì bảo tồn văn hóa nghệ thuật dân gian truyền thống.

Đầu tư phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng du lịch: hoàn thiện hệ thống các công trình phụ đảm bảo vệ sinh sạch sẽ, thoáng mát và tiện lợi dành cho khách; phát triển hệ thống cơ sở vật chất kỹ thuật đồng bộ phục vụ khách du lịch (hạ tầng viễn thông, điện, nước, y tế, ngân hàng…); xây dựng các công trình vui chơi giải trí đáp ứng nhu cầu của khách du lịch: dựng cây nêu để ném còn, đu quay hoặc một vài trò chơi dân gian ngay khu vực nhà cộng đồng của bản, lối đi vào bản để du khách thấy được sức hấp dẫn, không thấy nhàm chán khi không có dịch vụ trải nghiệm. Bên cạnh đó, cần phát triển thêm dịch vụ về đêm: đốt lửa trại, giao lưu văn hóa văn nghệ… để du khách có thể được trải nghiệm.

Giải pháp về cơ chế, chính sách phát triển sản phẩm du lịch: Một trong những nỗ lực mà ngành Du lịch đang triển khai là đa dạng hóa từng bước các sản phẩm du lịch, xây dựng thêm các tour, tuyến du lịch mới, độc đáo, mang bản sắc riêng. Để xây dựng và phát triển thành công các sản phẩm du lịch đặc thù, thì huyện Định Hóa cũng như tỉnh Thái Nguyên cần tăng cường công tác chỉ đạo, quản lý nhà nước, chính sách phục vụ chiến lược xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù cho bản Quyên; tập trung, đẩy nhanh công tác lập quy hoạch, đầu tư, nâng cao chất lượng hạ tầng, dịch vụ du lịch.

Giải pháp nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch: Triển khai áp dụng bộ tiêu chuẩn gắn nhãn Bông sen xanh của ngành Du lịch cho hoạt động kinh doanh homestay tại bản Quyên, từ đó áp dụng vào kinh doanh thu hút khách du lịch đến bản. Mặc dù có tiêu chí “3 sạch” nhưng chưa có bảng soi chiếu nào đối với việc hoạt động homestay tại đây đã đúng và đủ tiêu chuẩn cho việc phát triển kinh doanh cơ sở lưu trú. Vì vậy, việc gắn nhãn xanh cho cơ sở lưu trú tại đây giúp cho bản Quyên có được thương hiệu trong việc kinh doanh lưu trú, từ đó sẽ đón tiếp được nhiều đoàn khách hơn, đặc biệt là khách du lịch quốc tế.

Coi trọng thị trường khách du lịch nội địa: Nghiên cứu phân đoạn thị trường nội địa để có những chiến dịch xúc tiến quảng bá phù hợp, hiệu quả; kết hợp xúc tiến tại các địa phương liên kết phát triển du lịch thu hút, trao đổi khách du lịch; phát triển thương hiệu du lịch từ đó xây dựng sản phẩm du lịch phù hợp, hấp dẫn khách du lịch nội địa; có những chính sách kích cầu đối với thị trường nội địa.

Marketing cho điểm đến

Tuyên truyền quảng bá du lịch thông qua các ấn phẩm truyền thông, truyền hình. Xây dựng và tổ chức các chương trình quảng bá, xúc tiến du lịch có trọng tâm, trọng điểm gắn với các sự kiện văn hóa lễ hội, hội chợ, hội nghị, hội thảo. Tích cực triển khai thực hiện công tác xã hội hóa và tăng cường liên kết hợp tác với với các điểm du lịch khác trên địa bàn tỉnh cũng như với các tỉnh lân cận. Bên cạnh đó, cần kết hợp chặt chẽ với các doanh nghiệp du lịch nhằm quảng bá hình ảnh của bản Quyên tới đông đảo du khách. Thúc đẩy phát triển thị trường khách quốc tế và thị trường khách nước ngoài sống tại Việt Nam: xây dựng kế hoạch xúc tiến, thu hút khách du lịch quốc tế theo từng giai đoạn và phù hợp với từng thị trường trọng điểm; tích cực tham gia các hoạt động xúc tiến du lịch quốc tế chung của cả nước; xây dựng hệ thống thông tin du lịch (trang web, bản đồ, chỉ dẫn, quầy thông tin du lịch, tờ rơi…) tiện ích, đa dạng thông tin, bằng những ngôn ngữ quốc tế chính. Huyện Định Hóa cần có những hình ảnh quảng bá lớn dọc đường quốc lộ đi lên các điểm di tích của huyện; cần phải phối hợp với Sở VHTTDL tỉnh Thái Nguyên để quảng bá về du lịch bản Quyên. Hiện nay, khách du lịch đến Thái Nguyên mới chỉ biết đến Làng Du lịch cộng đồng sinh thái Thái Hải, rất ít khách du lịch biết đến bản Quyên. Vì vậy, việc nhắc lại hình ảnh để lưu vào trí nhớ của du khách là một trong những điều cần làm.

Đảm bảo chất lượng trải nghiệm của du khách tại điểm đến du lịch

Giai đoạn đặt dịch vụ: từ giai đoạn đặt dịch vụ, người dân địa phương cần phải có cách chào hỏi, chăm sóc khách hàng từ khi khách đặt dịch vụ cho đến khi khách rời khỏi điểm lưu trú nhằm tạo cho khách du lịch cảm thấy thoải mái như ở nhà.

Giai đoạn trải nghiệm tại điểm đến du lịch: cần đầu tư thêm cảnh quan tạo sự hấp dẫn cho khách du lịch, cũng như cần làm phong phú các sản phẩm du lịch để khách có nhiều trải nghiệm về sản phẩm dịch vụ tại đây. Ví dụ: xây dựng thêm mô hình trải nghiệm các khu trò chơi dân gian, xây dựng mô hình trải nghiệm nghề làm mành cọ truyền thống của Định Hóa, dạy hát then, đàn tính… tạo sức hấp dẫn và sự thú vị cho khách du lịch.

Mở rộng cơ hội tiếp cận điểm đến du lịch cho khách: bản Quyên cần phát triển hệ thống hạ tầng, đường giao thông phục vụ cho hoạt động du lịch. Trong đó, phải tiến hành nâng cấp, cải tạo đường giao thông vào bản, vì hiện nay đường vào bản còn nhỏ, khách du phải đi bộ vào nơi tham quan. Bên cạnh đó, khu vực đi vào bản cần có những điểm quảng bá rộng, dễ nhìn và bắt mắt.

Phát triển nguồn nhân lực du lịch: đầu tư phát triển nguồn nhân lực tại chỗ có chuyên môn nghiệp vụ được đào tạo từ cách phục vụ cho đến việc thực hiện chuyên môn làm hướng dẫn tại bản. Tăng cường nâng cao nhận thức của cộng đồng đối với phát triển sản phẩm du lịch: tổ chức các chương trình tập huấn về kỹ năng phục vụ khách du lịch; phát triển lực lượng thuyết minh viên tại điểm là người địa phương đối với điểm du lịch bản Quyên; tuyên truyền phổ biến nâng cao nhận thức, đạo đức kinh doanh du lịch của các hộ kinh doanh cá thể tại bản Quyên; phổ biến bộ quy tắc ứng xử với khách du lịch cho người dân địa phương tại đây.

Phát triển trung tâm thông tin du lịch: hiện nay, người dân tại bản Quyên chưa được tập huấn về sử dụng công nghệ thông tin để có thể làm du lịch và đưa du lịch tại bản Quyên tiếp cận với khách du lịch một cách rộng rãi. Từ trước tới nay du lịch bản Quyên mới chỉ được cơ quan chức năng là UBND huyện, Trung tâm xúc tiến của tỉnh, Sở VHTTDL tỉnh quảng bá, chứ chưa có sự chung tay góp sức từ phía cộng đồng. Vì vậy, việc thành lập và phát triển trung tâm thông tin du lịch tại bản và xây dựng chiến lược phát triển du lịch tại đây là quan trọng nhất (3).

___________________

1, 2. Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Định Hóa, Thái Nguyên.

3. Bài báo là sản phẩm của đề tài nghiên cứu khoa học cấp Đại học Thái Nguyên, mã số ĐH2022-TN06-01.

Ths ĐÀO THỊ HỒNG THÚY

Nguồn: Tạp chí VHNT số 542, tháng 8-2023