Mùa Xuân nghe hát giao duyên dân tộc Cơ Tu

Từ lâu, đồng bào Cơ Tu vùng núi Quảng Nam luôn xem mùa Xuân là mùa của vạn vật sinh sôi nảy nở, mùa của những lễ hội truyền thống, mùa của tình yêu, và cũng là mùa những câu hát giao duyên của người Cơ Tu bắt đầu. Những câu hát giao duyên ấy, có sức sống mãnh liệt, trở nên hấp dẫn, ngân nga theo mây ngàn lan tỏa khắp vùng Trường Sơn. Dẫu bạn chỉ nghe một lần, thì lời ca vẫn có sức hút kỳ lạ, bởi thẳm sâu câu hát giao duyên ấy ẩn chứa khát vọng sống của lứa đôi, không chỉ làm đắm say người nghe mà còn hé lộ nhiều điều thú vị về nét văn hóa bản địa Cơ Tu đặc sắc.

Mùa Xuân, mùa lễ hội và phía sau ấy là những chàng trai cô gái Cơ Tu tìm bạn tình qua những câu hát giao duyên.

Vào mùa Xuân, điểm xuyết vào bức tranh Trường Sơn đại ngàn kỳ vĩ ấy, là những thảm xanh mượt của lúa và ngô trên những đám rẫy nơi đồng bào dân tộc Cơ Tu sinh sống, trải dài từ miền núi cao của huyện Nam Giang, qua Đông Giang lên Tây Giang. Mọi người Cơ Tu ai ai cũng trong trang phục truyền thống đẹp nhất như để cho tình người say đắm hơn, ấm áp nồng nàn hơn. Khắp các thôn/ làng Cơ Tu vùng núi Quảng Nam vang lên những điệu hát giao duyên, càng thêm say đắm lòng người: “Là người đàn ông Cơ Tu, biết đánh trống thổi kèn, gánh vác công việc trong làng và biết lo hạnh phúc gia đình/ Là người đàn bà Cơ Tu, biết cấy hái gieo trồng, sớm hôm lo việc ruộng nương, lại khéo tay dệt thổ cẩm/ Việc nhà luôn giỏi giang, hát hay múa dẻo tay và dễ thương như những thiên thần...”.

Mùa xuân, lần theo những câu hát giao duyên ấy, chúng tôi bắt đầu hành trình ngược lên Trường Sơn để khám phá về tình yêu khá lãng mạn của những nam thanh nữ Cơ Tu bản địa. Giữa không gian rộng trước Gươl làng (ngôi nhà làng truyền thống), mọi thứ đã được chuẩn bị từ trước cùng một đống lửa được đốt lên khi mặt trời vừa lặn xuống núi, càng thôi thúc tình cảm của những đôi trai gái Cơ Tu đã để ý nhau, bắt đầu bằng một vài lời nhắn gửi đầy ngụ ý để rồi thành câu chuyện tình có hậu, mà không một chàng trai, cô gái Cơ Tu nào không biết đến: “Này cô em bên sông ơi, nhìn em xinh tươi hồn nhiên/ Lòng anh xốn xang muốn được gần em, ơ, ơ, ơ”; “Này anh trai bên sông ơi, hẹn anh ngày mai cùng vui/ Chờ anh sang sông em ơi, làm chi cho em làm với/ Mình vui bên nhau tính chuyện dài lâu, ơ, ơ, ơ...”. Đó là các khoảnh khắc yêu đương rất tuyệt vời từ những ngày hội làng tưng bừng rộn rã trong điệu múa truyền thống tung tung - da dá, với ánh mắt gặp nhau, nụ cười trao cho nhau, để rồi thầm thương, trộm nhớ: ”Chân em gái thon đẹp như thân dong/ Chân em trắng xinh giống cây chuối rừng xanh/ Đôi môi em xinh tựa đóa hoa lơlang/ Lấp lánh trong anh cánh hoa dhavai” và bằng cách ví von, người con gái Cơ Tu đáp lại tình tứ: “Con chim a vướch ngoan đậu nhánh cây dang/ Con chim a vang xinh đứng trên cây lồ ô/ Ai cõng em qua sông em biếu chiếc vòng vàng/ Ai dắt em qua sông em sẽ trao chiếc vòng bạc”. Cảm giác ấy, làm cho người nghe như đang hóa thân vào từng chàng trai, cô gái Cơ Tu để cùng trao gửi lời yêu thương, hẹn hò bên những thảm rừng sâu của đại ngàn. Cô gái thốt lên: “Anh ơi, anh đứng đó anh chờ ai/ Anh chờ em hay anh chờ người nào khác”; người con trai Cơ Tu hát lại: “Anh đến đây chỉ chờ có một mình em/ Anh không chờ người nào khác”. Bằng sự trầm tĩnh, người con gái hát tiếp: “Em đi tìm nước em nhớ đến anh/ Dù em đẹp em xấu, em vẫn bú sữa mẹ/ Dù em đen em xấu, cha mẹ vẫn nuôi em”. Để bày tỏ tình cảm đẹp đó, người con trai đáp lại người mình thương: ”Anh đi tìm suối anh nhớ em/ Hình dáng em vẫn đẹp/ Nụ cười em đẹp như vầng trăng” !

Trong các dịp lễ hội truyền thống, câu hát giao duyên như dòng mật ngọt nóng bỏng luồn lách vào mỗi trái tim, rung lên nhịp xốn xang xao động, để rồi trói buộc tình yêu của các chàng trai, cô gái Cơ Tu - nó như mây ngàn, gió núi, như thác cao, suối sâu, như cây lá đại ngàn Trường Sơn: “Mười cô gái Đhol các anh không bằng Đhươt (một) chúng tôi/ Tám cô gái Dương các anh không bằng Đhươt (một) chúng tôi”. Chàng trai bày tỏ: ”Đẹp, em đẹp như hoa lơlang/ Rạng rỡ, em sáng bừng sáng như hoa dhavai”. Trong tiếng cồng chiêng, sáo, khèn, kèn lá, đàn môi… vượt lên và thu hút mọi ánh mắt, đôi môi, nụ cười là những câu hát giao duyên của trai gái Cơ Tu với nhiều sắc thái, giai điệu khác nhau mang bản sắc độc đáo của riêng mình.

Người nghe không thể không đắm mình vào những điệu hát giao duyên luôn ấp ủ một tình yêu đẹp, để rồi từ đó là những chuyện tình đâm chồi non, nảy lộc biếc, ra hoa thơm, kết trái ngọt. Sau những lần hò hẹn, các chàng trai và cô gái Cơ Tu trao duyên và nên nghĩa vợ chồng trong niềm vui chung của gia đình và dân làng. Đó là một ngày hội, ngày hội cưới tưng bừng tràn ngập hạnh phúc. Kết quả của tình yêu ấy là mầm sống mới ra đời để người mẹ yêu thương, cất tiếng ru con trong bảng lảng khói lam chiều... Người cha thấy mình đong đầy hạnh phúc để bước chân lên rẫy nhanh hơn, đôi tay khỏe hơn cho xứng với người đàn ông Cơ Tu. Một tổ ấm mới của buôn làng được khai sinh, giờ đây, họ lại cùng chung tay vun xới với ước nguyện: “Đôi ta cùng xây đắp cuộc đời/ Trên rẫy ta có nhau, bên suối ta có nhau/ No đói ta có nhau, hạnh phúc ta có nhau, ơ, ơ, ơ...”.

Đến với các thôn/ làng của người Cơ Tu mỗi dịp Tết đến Xuân về, bạn không thể không đắm mình vào những điệu hát giao duyên luôn ấp ủ một tình yêu đẹp, từ đó là những chuyện tình trai gái Cơ Tu đâm chồi non, nảy lộc biếc, ra hoa thơm, kết trái ngọt. Những câu hát giao duyên ấy, đã cất lên trong các thôn/ làng trong suốt mùa xuân, thể hiện tình cảm, đời sống tinh thần vô cùng phong phú mà sâu sắc của đồng bào Cơ Tu. Các hoạt động náo nhiệt, vui tươi, những ngày nhàn nhã, no đủ nhanh chóng trôi qua. Đồng bào lại trở về với cuộc sống lao động nhọc nhằn cố hữu. Song không vì thế người Cơ Tu không véo von bên bờ suối véo von và những câu hát giao duyên cháy bỏng lòng người. Trải qua nhiều thế hệ, những điệu hát giao duyên đang tiếp tục được trao truyền, vang mãi trong ngày xuân như niềm tự hào riêng có, giúp người Cơ Tu thêm yêu cộng đồng của mình và gắn kết với nhau vì cuộc sống ngày thêm tươi đẹp.

Một mùa xuân, mùa của tình yêu và mùa của những câu hát giao duyên cháy bỏng lòng người giữa những đôi trai gái Cơ Tu trên vùng Trường Sơn lại bắt đầu !