Việc kết hợp giữa điện ảnh và thể thao để thu hút du lịch cũng là một hướng đi mới đang mở ra nhiều tiềm năng, cần chiến lược bài bản và dài hơi để cùng phát triển ngành công nghiệp văn hóa. Hiện, nhiều tỉnh, thành trên cả nước đã hoạch định chủ trương, chiến lược bắt đầu từ việc nhận diện đầy đủ các tiềm năng, thế mạnh, giá trị riêng biệt, nổi trội của tự nhiên và những giá trị văn hóa vật thể, phí vật thể phong phú của tỉnh để có những chính sách phù hợp biến những tiềm năng, lợi thế thành nguồn lực và động lực cho phát triển kinh tế - xã hội.

Giải Marathon quốc tế Thành phố Hồ Chí Minh tháng 12/2023 đã đem về cho thành phố khoảng 4,37 triệu USD

Mối quan hệ cộng sinh, gắn kết giữa thể thao, du lịch và điện ảnh

Thể thao và Du lịch là hai loại hình hoạt động có thể được coi là sản phẩm đặc thù của xã hội hiện đại, phản ảnh hành vi và chịu tác động của xã hội hiện đại. Thể thao và du lịch có mối quan hệ liên kết gần gũi, hình thành nên một ngành kinh tế mới: kinh tế du lịch thể thao. Thể thao và du lịch có mối quan hệ cộng sinh, đem lại lợi ích cho nhau. Thông qua việc tổ chức các sự kiện, hoạt động thể thao, chính quyền địa phương đăng cai có thể vừa trực tiếp thu hút khách du lịch, vừa quảng bá, thúc đẩy sự phát triển của du lịch nói riêng và kinh tế xã hội địa phương nói chung. Hoạt động du lịch phát triển cũng tạo ra nhiều phúc lợi hơn để đầu tư cho thể thao cũng như cải tạo, phát triển cơ sở hạ tầng kỹ thuật về thể thao tại địa phương.

Du lịch thể thao đã trở thành một đối tượng nghiên cứu của các nhà kinh tế. Người ta chia hoạt động du lịch thể thao ra thành hai loại hình chính: đi du lịch để trực tiếp tham gia thi đấu, hoạt động thể thao (như tham dự các giải chạy, giải golf...) hoặc đi du lịch để xem thi đấu thể thao (như tham dự Euro, World Cup, Olympic...). Các hoạt động du lịch thể thao cũng có thể được phân loại thành những loại hình hoạt động cụ thể, gắn với môn/ hình thức của hoạt động thể thao…

Trong xã hội hiện đại, khi năng suất lao động, thu nhập và thời gian nhàn rỗi liên tục được cải thiện thì người dân ngày càng quan tâm nhiều hơn tới hai yếu tố: sức khỏe và giải trí. Thể thao, du lịch đều là môi trường lý tưởng để tạo ra những giá trị này. Mối quan hệ gắn kết giữa thể thao và du lịch là mối quan hệ cộng sinh, đôi bên cùng có lợi. Với lợi thế đặc thù của một loại hình giải trí hàng đầu, điện ảnh là kênh truyền thông, quảng bá hiệu quả đối với thể thao và du lịch. Các hoạt động thể thao, du lịch cũng là chủ đề khai thác của điện ảnh bởi sức hấp dẫn to lớn của các hoạt động này cũng như các chủ đề về hai lĩnh vực này nhận được sự quan tâm rộng rãi của xã hội. Ðặc biệt, qua lăng kính của điện ảnh, các hoạt động của thể thao, du lịch trở nên đẹp đẽ, lung linh, nhiều xúc cảm hơn. 

Việt Nam từng tổ chức thành công hai kỳ SEA Games thu hút nhiều khách du lịch

Có thể nhận thấy quảng bá văn hóa, thể thao, du lịch qua tác phẩm điện ảnh là cách quảng bá nhanh nhất, hiệu quả nhất, tác động mạnh mẽ nhất và ngay lập tức tới số đông công chúng. Thể thao kết nối cùng điện ảnh, phát huy bản sắc và quảng bá du lịch, đặc biệt là truyền cảm hứng đam mê thể thao với cộng đồng là đề tài không còn mới với nền điện ảnh thế giới. Có thể kể đến nhiều bộ phim nổi tiếng về các ngôi sao thể thao như: Cuộc đời của huyền thoại Pele, Giấc mơ sân cỏ, Chiến thắng để tự do, Siêu sao bóng rổ, Cầu thủ bóng bầu dục, Cô bé trượt ván, Cậu bé Karate, Ðường đua nghẹt thở, Ðấu sĩ huyền thoại, Ðứa trẻ triệu đô… Phim thể thao không chỉ mang đến cho người xem những hình ảnh thi đấu đặc sắc mà còn ẩn chứa nhiều câu chuyện cảm động về sự nỗ lực, quyết tâm và khổ luyện để đạt đến mục tiêu, qua đó truyền cảm hứng, niềm đam mê đến với cộng đồng.

 Ở Việt Nam, phim về đề tài về thể thao chưa được khai thác nhiều, có thể kể đến những bộ phim được biết đến nhiều như Cô thủ môn tội nghiệp, Thiên mệnh anh hùng, Lửa Phật, Dòng máu anh hùng…, gần đây nhất là Võ sinh đại chiến (2021). Có lẽ Bình Ðịnh là địa phương may mắn và có nhiều lợi thế với đặc thù là tỉnh, thành duy nhất trên cả nước có thêm một đơn vị sự nghiệp hoạt động lĩnh vực thể thao, cùng với chức năng sưu tầm, bảo tồn, phát huy tinh hoa Võ cổ truyền Bình Ðịnh, đó là Trung tâm Võ thuật cổ truyền Bình Ðịnh. Có lẽ cũng nhờ vậy mà có đến hai bộ phim điện ảnh lấy đề tài võ thuật là Tây Sơn hào kiệt và Võ sinh đại chiến được quay ở Bình Ðịnh, ngoài ra còn có nhiều phim tài liệu, trong đó được nhắc đến nhiều nhất là Hoàng đế Quang Trung - bước ra từ lịch sử (đạo diễn Nguyễn Hoàng Long)…

Thực tiễn, tiềm năng và giải pháp liên kết phát triển ba lĩnh vực

Nhìn từ góc độ kinh tế, công nghiệp điện ảnh, công nghiệp du lịch và công nghiệp thể thao đều là những ngành công nghiệp mới, có tính gắn kết đa ngành. Công nghiệp du lịch hiện được coi là ngành công nghiệp mũi nhọn ở nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Công nghiệp điện ảnh là ngành kinh tế sáng tạo, cũng đã khẳng định vị thế quan trọng và hứa hẹn tiềm năng phát triển, đặc biệt là ở Việt Nam. Công nghiệp thể thao là ngành công nghiệp mới nhưng có tốc độ tăng trưởng thuộc loại cao nhất trong các ngành công nghiệp. Như vậy, việc khai thác mối quan hệ liên kết hiệu quả giữa ba lĩnh vực không chỉ đem lại giá trị văn hóa, ngoại giao hay xã hội mà còn có thể đem lại giá trị kinh tế lớn, đóng góp vào tăng trưởng kinh tế.

Cảnh phim Võ sinh đại chiến

 Việt Nam có lợi thế giàu bản sắc văn hóa, nhiều lễ hội, hạ tầng du lịch, hạ tầng thể thao đang phát triển nhanh chóng, thu nhập của người dân ngày càng cải thiện, đại bộ phận người dân yêu thích thể thao; các trào lưu tập luyện thể thao và đi du lịch trong giới trẻ phát triển mạnh... Ðó là những điều kiện thuận lợi để phát triển du lịch thể thao. Trong thời gian qua, một số loại hình du lịch thể thao đã phát triển rất mạnh ở nước ta, như các giải chạy bộ (marathon), chạy địa hình (trail run), các giải thi đấu golf, giải thi đấu 3 môn phối hợp, 2 môn phối hợp...  Ngày càng có nhiều địa phương quan tâm tới tổ chức các sự kiện thể thao quy mô lớn, thu hút đông người tham dự.  

Các hoạt động du lịch thể thao bước đầu cũng đã có được sự gắn kết với truyền thông, điện ảnh. Nhiều kênh truyền hình, đơn vị truyền thông đã tham gia trong công tác tổ chức, khai thác sự kiện cũng như truyền thông, quảng bá đối với các sự kiện du lịch thể thao. Ðặc biệt, việc tổ chức thành công các sự kiện thể thao lớn ở nước ta như SEA Games, Asian Beach Games, giải AFF Cup đã thể hiện sự phối hợp liên ngành cũng như phát huy hiệu quả rất lớn trong quảng bá, phát triển du lịch.

Tuy nhiên, kết quả khai thác các hoạt động du lịch thể thao ở nước ta còn chưa tương xứng với tiềm năng. Nhiều loại hình mới chỉ được khai thác ở quy mô rất khiêm tốn, như các hoạt động leo núi (hi-king), lặn biển, các hoạt động thi đấu thể thao trên mặt biển (đua thuyền buồm, bơi biển, lướt sóng, đua thuyền máy), các hoạt động thể thao trên bãi biển, các tour xe đạp địa hình, xe đạp đường trường... Việc liên kết quốc tế để tổ chức các hoạt động thể thao quy mô lớn, thu hút vận động viên nước ngoài để phát triển du lịch, cũng mới chỉ đạt được một số kết quả ban đầu.

Hội thảo “Du lịch, Ðiện ảnh và Thể thao: Kiến tạo tương lai - đường dài chung bước” trong khuôn khổ Chương trình “Du lịch, Ðiện ảnh và Thể thao - Tự hào bản sắc Việt” diễn ra tại Quy Nhơn (Bình Ðịnh) vào tháng 9/2024 đã thu hút sự chú ý với nhiều ý kiến đóng góp từ các địa phương, các chuyên gia. Hội thảo đã đưa ra nhiều quan điểm, sáng kiến nhằm kết hợp hiệu quả giữa du lịch, điện ảnh và thể thao; góp phần gắn kết hơn nữa mối liên hệ giữa địa phương, doanh nghiệp và nhà hoạt động điện ảnh trong việc mang lại hiệu quả quảng bá du lịch, lan tỏa niềm say mê các bộ môn thể thao từ điện ảnh.

Thành phố Đà Nẵng cũng đã tổ chức thành công Giải Asian Beach Games 2016, được các vận động viên quốc tế yêu thích

 Thời gian qua, Quảng Ninh đã thu hút nhiều đoàn phim cũng như các sự kiện thể thao lớn. Chia sẻ kinh nghiệm của tỉnh Quảng Ninh trong liên kết, phát triển đồng bộ Du lịch - Ðiện ảnh - Thể thao, đại diện Sở VHTTDL tỉnh Quảng Ninh cho biết,   tỉnh đã đặt ra định hướng chiến lược phát triển du lịch trở thành cửa ngõ kết nối với khu vực, trung tâm sự kiện, lễ hội…Thông qua các sự kiện thể thao lớn tập trung nguồn lực trong việc đảm bảo chất lượng dịch vụ du lịch, xúc tiến quảng bá, từ đó tạo nên đòn bẩy cho phát triển du lịch, tăng trưởng kinh tế cả ngắn hạn, trung và dài hạn. Tỉnh còn xây dựng chiến lược lâu dài tập trung phát triển ngành công nghiệp văn hóa trên các lĩnh vực: điện ảnh, trình diễn nghệ thuật, thời trang, âm nhạc, mỹ thuật, triển lãm, ẩm thực, dịch vụ vui chơi giải trí... tạo động lực phát triển các loại hình du lịch.

 Không chỉ Quảng Ninh mà các tỉnh thành khác cũng có nhiều tiềm năng, lợi thế để phát triển Du lịch - Ðiện ảnh - Thể thao. Tỉnh Bình Ðịnh đã phát huy hiệu quả các giá trị của Võ cổ truyền Bình Ðịnh gắn với hoạt động du lịch, với phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của tỉnh.Trong thời gian qua, địa phương đã phối hợp để cho ra đời nhiều bộ phim lịch sử cổ trang kể về lịch sử hào hùng của anh em Nhà Tây Sơn, nhiều giai thoại lịch sử được phục dựng với các kỹ xảo điện ảnh… Qua đó giới thiệu về truyền thống cách mạng, tinh thần tự lực, tự cường của dân tộc Việt Nam và đặc biệt lồng ghép lan tỏa Võ cổ truyền dân tộc nói chung và Võ cổ truyền Bình Ðịnh nói riêng đến với cộng đồng thế giới.

 Chia sẻ kinh nghiệm của tỉnh Hà Giang trong việc phát triển du lịch thông qua mối liên hệ với điện ảnh và thể thao, đại diện Sở VHTTDL tỉnh Hà Giang cho biết, Hà Giang đã triển khai nhiều biện pháp và chính sách hỗ trợ, trong đó có những giải pháp thiết thực. Bên cạnh việc tạo điều kiện thuận lợi để các đoàn làm phim đến quay phim, hỗ trợ nhanh chóng về thủ tục, phương tiện và con người, Hà Giang còn đảm bảo có chính sách hỗ trợ truyền thông quảng bá cho các bộ phim quay ở Hà Giang trên các trang thông tin điện tử của tỉnh. Ðối với những bộ phim có thành tích cao sau khi công chiếu, Hà Giang còn có chính sách hỗ trợ triển khai hội chợ triển lãm điện ảnh của bộ phim tại chính địa điểm quay. Trong lĩnh vực thể thao, Hà Giang đang đẩy mạnh công tác xã hội hóa trong việc xây dựng thiết chế thể thao, các khu thể thao mạo hiểm... Song song với cơ sở hạ tầng, Hà Giang còn đẩy mạnh thu hút nguồn nhân lực chất lượng, năng khiếu của địa phương triển khai đào tạo, xây dựng trở thành đội ngũ có trình độ đáp ứng nhu cầu nhân lực của các đoàn làm phim

Về phía các địa phương, để có thể khai thác hiệu quả mối liên kết giữa ba lĩnh vực  này cần có sự hợp tác chặt chẽ hơn nữa và có một chiến lược lâu dài cho sự kết hợp phát triển bền vững. Các tỉnh cần xây dựng cơ chế chính sách nhằm thu hút các nhà sản xuất, hỗ trợ cho các cơ sở điện ảnh phát triển như: đơn giản thủ tục, hỗ trợ kết nối với địa phương, các tổ chức, cá nhân quản lý giá trị văn hóa, đảm bảo trật tự an toàn xã hội, hỗ trợ các đoàn làm phim tham gia tác nghiệp. Bên cạnh đó, cần đề xuất một số chính sách hỗ trợ về kinh phí cho đoàn làm phim thông qua các hình thức miễn giảm vé vào các di tích, chi phí lưu trú, sử dụng bối cảnh miễn phí, hỗ trợ công tác truyền thông; đặc biệt là chính sách để thu hút các nhà đầu tư lớn nghiên cứu, xây dựng phim trường chuyên nghiệp bên cạnh các phim trường tự nhiên để khai thác một cách bền vững thế mạnh này.

Về phía các cơ quan quản lý thuộc Bộ VHTTDL, cần có sự phối hợp xây dựng các kế hoạch, chương trình phối hợp liên ngành cụ thể, đồng thời tăng cường rà soát, đề xuất tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc về cơ chế, chính sách để phát triển các hoạt động du lịch thể thao (như cấp giấy phép tổ chức sự kiện; điều kiện, thủ tục nhập cảnh).  

Xây dựng kế hoạch hằng năm để phối hợp tổ chức các sự kiện du lịch thể thao quy mô lớn, thu hút đông người tham gia, đặc biệt là các sự kiện thể thao quốc tế. Trong dài hạn, cần có kế hoạch, biện pháp cụ thể để khuyến khích, định hướng, hỗ trợ các địa phương thúc đẩy phát triển các hoạt động du lịch thể thao nhằm khai thác lợi thế độc đáo về địa hình, điều kiện tự nhiên, như các giải chạy, leo núi, tour xe đạp, lặn biển, bơi biển, đua thuyền buồm, thuyền truyền thống... Bên cạnh đó, cần phát huy sự phối hợp liên ngành để tạo ra những sản phẩm du lịch thể thao có đẳng cấp quốc tế, nâng tầm một số giải chạy marathon, chạy địa hình, giải golf, giải quần vợt, giải đua xe đạp... để thu hút khách quốc tế. Trong tất cả các hoạt động trên, cần có sự hỗ trợ của ngành Ðiện ảnh trong việc xây dựng các sản phẩm điện ảnh nhằm giới thiệu, quảng bá, phát huy hiệu quả tổ chức sự kiện.

NGÔ HỒNG VÂN

Nguồn: Tạp chí VHNT số 589, tháng 11-2024