Liên hoan phim Việt Nam lần thứ XXIV: Dấu ấn chuyển mình mạnh mẽ của điện ảnh Việt trong kỷ nguyên hội nhập

Liên hoan phim (LHP) Việt Nam lần thứ XXIV đã khép lại không chỉ với tầm vóc là một sự kiện văn hóa nghệ thuật quốc gia mà còn là một minh chứng cho năng lực tự thân và khát vọng hội nhập của điện ảnh Việt Nam. Được tổ chức trong bối cảnh TP. HCM vừa chính thức trở thành Thành phố Sáng tạo toàn cầu của UNESCO về Điện ảnh, kỳ LHP này mang ý nghĩa chiến lược khi góp phần định vị điện ảnh Việt Nam là một ngành công nghiệp văn hóa mũi nhọn, có khả năng bứt phá và đóng góp vào mục tiêu tăng trưởng GDP quốc gia.

Các nghệ sĩ nhận giải Bông Sen Vàng cho phim Tài liệu, Khoa học và Hoạt hình

Kiến tạo một “ngày hội điện ảnh”

Phát biểu tại Lễ khai mạc, Thứ trưởng Bộ VHTTDL Tạ Quang Đông - Trưởng ban chỉ đạo LHP - khẳng định các nhà làm phim từ khắp cả nước đã mang đến những tác phẩm phong phú, đa dạng, giàu tinh thần đổi mới. Nhiều phim không chỉ chạm tới cảm xúc khán giả trong nước mà còn trở thành sứ giả văn hóa, góp phần quảng bá hình ảnh đất nước, con người và bản sắc Việt Nam ra thế giới. Điều này cho thấy điện ảnh Việt Nam đang từng bước khẳng định vị trí trên bản đồ điện ảnh quốc tế

LHP Việt Nam lần thứ XXIV đã vượt lên trên khuôn khổ một sự kiện vinh danh nghệ thuật truyền thống, trở thành một cột mốc đánh dấu sự chuyển mình của điện ảnh Việt Nam sang mô hình công nghiệp văn hóa có tính chiến lược. Diễn ra trong bối cảnh TP. HCM được UNESCO công nhận là Thành phố Sáng tạo về Điện ảnh, kỳ LHP này đã phác họa một tầm nhìn rõ ràng: Điện ảnh Việt không chỉ bảo tồn giá trị bản sắc mà còn phải vươn tầm, hội nhập quốc tế theo Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

LHP XXIV đã thành công trong việc kiến tạo một “ngày hội điện ảnh” với khí thế sôi nổi, chuyên nghiệp và có chiều sâu. Sự kiện không chỉ thu hút những người làm nghề mà còn thu hút đông đảo công chúng, đặc biệt là khán giả trẻ, tham gia chuỗi hoạt động phong phú từ thảm đỏ, các buổi chiếu phim miễn phí, đến các tọa đàm chuyên đề. Việc hàng ngàn người dân tham dự vào các sự kiện, hô vang tên các bộ phim Việt và các diễn viên là minh chứng rõ ràng nhất cho sự chuyển biến tích cực trong tâm lý thưởng thức. Bên cạnh các hoạt động sôi nổi tại rạp, Triển lãm Thành phố Hồ Chí Minh vươn mình cùng đất nước qua góc nhìn điện ảnh đã dùng ngôn ngữ lịch sử và văn hóa để thu hút khán giả.

Sự thành công về mặt khán giả tại LHP XXIV không phải là ngẫu nhiên, mà là sự phản ánh trực tiếp của một thị trường đang bùng nổ. Với tổng doanh thu phòng vé năm 2024 vượt 3.000 tỷ đồng và hàng chục phim điện ảnh đạt mốc trăm tỷ, khán giả Việt Nam đã có thói quen ra rạp và ưu tiên ủng hộ phim nội địa. LHP đã rất thành công trong việc tận dụng đà này. Nét đặc sắc nằm ở sự đồng bộ hóa giữa không khí lễ hội và tính chuyên môn cao.

Bà Jeong Ji Young (thứ hai từ trái sang), Tổng giám đốc CJ CGV Việt Nam, nhận bằng khen Đơn vị phát hành nhiều phim Việt Nam nhất giai đoạn 2023 - 2025

Đạo diễn, NSƯT Đặng Thái Huyền và ê kíp tại Lễ Bế mạc và Trao giải LHP VN XXIV

Bức tranh đa sắc của điện ảnh Việt

144 tác phẩm dự thi cho thấy một sự gia tăng về cả số lượng, mức độ đầu tư và sự phong phú về đề tài. Đường đua phim truyện điện ảnh đã phác họa một bức tranh đa diện, nơi các yếu tố nghệ thuật, lịch sử và thương mại được dung hòa.

Hạng mục Phim truyện dự thi chứng kiến sự cạnh tranh gay gắt, ranh giới giữa phim Nhà nước và phim tư nhân, giữa phim thương mại và phim nghệ thuật gần như bị xóa nhòa. Mưa đỏ (Điện ảnh Quân đội) giành Bông Sen Vàng và 4 giải thưởng, trong đó có 3 giải kỹ thuật quan trọng (Âm thanh, Kỹ xảo, Mỹ thuật) cho thấy sự tái định vị chất lượng phim Nhà nước, sự chuyên nghiệp và trưởng thành vượt bậc về kỹ thuật hậu kỳ, chứng minh rằng các đơn vị sản xuất trong nước đã làm chủ được công nghệ hiện đại, nâng tầm giá trị thẩm mỹ và quy mô sản xuất.

Trong khi đó, các tác phẩm như Mai, Mang mẹ đi bỏ hay Tử chiến trên không lại thể hiện sự đa dạng hóa thể loại với các tác phẩm vừa có giá trị nghệ thuật, vừa đáp ứng được thị hiếu khán giả đại chúng. Hội đồng giám khảo đã khích lệ sự đa dạng về thể loại và ngôn ngữ kể chuyện, tạo tiền đề cho những thử nghiệm mới, tránh sự nhàm chán và lối mòn công thức.

Các thể loại Tài liệu, Khoa học, Hoạt hình cho thấy sự kiên trì theo đuổi bản sắc và tính thời sự. Phim Tài liệu ghi nhận sự gia tăng kỷ lục về số lượng (120 phim), đặc biệt là sự vươn lên mạnh mẽ của tiếng nói độc lập và các nhà làm phim trẻ. Các tác phẩm được vinh danh đã chạm tới những vấn đề xã hội, văn hóa cấp thiết (các phim Tỉnh thức và hóa giải, Người giữ hồn di sản) và các đề tài khó, nhân văn, mang tính thời sự cao. Phim Hoạt hình sử dụng chất liệu văn hóa Việt Nam kết hợp kỹ thuật hoạt hình hiện đại như Trạng Quỳnh nhí: Truyền thuyết Kim Ngưu, Dế Mèn: Cuộc phiêu lưu tới xóm Lầy Lội bước đầu định hình một tiềm năng phát triển bền vững khi sử dụng chất liệu văn hóa dân tộc để tạo ra những thương hiệu có khả năng chinh phục thị trường.

Hệ thống giải thưởng LHP năm nay được đánh giá là công bằng và mang tính định hướng cao, thể hiện qua việc Ban Giám khảo tuyên bố “tách mình ra khỏi tất cả những hiện tượng xã hội” đã bảo vệ tính khách quan của giải thưởng. Lần đầu tiên trao đến ba Bông Sen Bạc cho thấy mặt bằng chất lượng phim Việt đã được nâng lên đáng kể, đòi hỏi nhiều giải thưởng hơn để đánh giá đúng năng lực. Giải thưởng đã ghi nhận một thế hệ diễn viên và đạo diễn xuất sắc: từ đạo diễn người Mỹ gốc Việt Hàm Trần (Đạo diễn xuất sắc) - một chuyên gia có tay nghề cao trong sản xuất, dựng phim - đến các diễn viên có chiều sâu như Phương Anh Đào, Tuấn Trần, và sự tỏa sáng của các vai phụ “chiếm sân khấu” như Bảo Định và Phương Nam.

Một nét đặc sắc nữa là việc vinh danh đơn vị phát hành phim Việt nhiều nhất (CGV). Đây là sự công nhận hạ tầng phổ biến là xương sống của công nghiệp điện ảnh. Việc khuyến khích các nhà phát hành cam kết dài hạn với phim nội địa là động lực quan trọng, tạo sự an tâm về đầu ra cho các nhà đầu tư sản xuất.

Lễ công bố TP HCM gia nhập mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO (lĩnh vực điện ảnh) diễn ra trong khuôn khổ Lễ khai mạc LHP

Liên hoan phim là ngày hội của các nghệ sĩ

Thúc đẩy hội nhập và chuyển mình thành Công nghiệp Văn hóa Mũi nhọn

Nét đặc sắc không thể bỏ qua là sự kiện diễn ra tại trung tâm điện ảnh mới được UNESCO vinh danh, tạo lập một không gian đối thoại và hợp tác quốc tế. Với khẩu hiệu “Điện ảnh Việt Nam - Phát triển bền vững và hội nhập quốc tế trong kỷ nguyên mới”, LHP còn là nơi các chuyên gia, nhà quản lý và nhà làm phim cùng nhau mổ xẻ những vấn đề cốt lõi và đưa ra các giải pháp mang tính chiến lược, hướng đến mục tiêu xây dựng một nền công nghiệp điện ảnh hiện đại.

Tính chuyên môn được thể hiện qua chuỗi hai hội thảo chính và chương trình xúc tiến. Hội thảo Phát triển công nghiệp điện ảnh trong kỷ nguyên mới tập trung vào việc hình thành hệ sinh thái điện ảnh chuyên nghiệp, hiện đại, đồng thời thúc đẩy chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ mới trong toàn bộ chuỗi giá trị điện ảnh - từ sáng tạo nội dung, sản xuất, hậu kỳ, phát hành đến trải nghiệm khán giả. Hội thảo này cho thấy giới chuyên môn đang quyết liệt thay đổi tư duy, đặt điện ảnh vào vị thế một ngành kinh tế sáng tạo, cần phải thích ứng nhanh với sự phát triển của công nghệ toàn cầu, đặc biệt là trong bối cảnh Việt Nam hội nhập sâu rộng. Hội thảo Thực trạng và giải pháp thu hút đoàn làm phim đến địa phương với trọng tâm là kiến tạo “phim trường mở”. Diễn đàn này trực tiếp đối diện với thực trạng và giải pháp để thu hút các đoàn làm phim trong và ngoài nước. Đặc biệt, Chương trình xúc tiến và phát triển điện ảnh địa phương là một điểm mới đáng chú ý, giúp các tỉnh thành trực tiếp giới thiệu tiềm năng về cảnh quan, chính sách ưu đãi và môi trường sản xuất.

Khát vọng đưa điện ảnh Việt Nam phát triển bền vững và hội nhập quốc tế chưa bao giờ mãnh liệt như hiện tại, đặc biệt là khi TP. HCM chính thức gia nhập Mạng lưới Thành phố Sáng tạo toàn cầu của UNESCO về Điện ảnh. Trong bài phát biểu tổng kết tại Lễ bế mạc và Trao giải thưởng LHP, Thứ trưởng Bộ VHTTDL Tạ Quang Đông khẳng định, để điện ảnh Việt Nam có những bước tiến xa hơn, phát triển bền vững và hội nhập quốc tế trong “kỷ nguyên mới” đòi hỏi sự chung tay của các nghệ sĩ, các thành phần sáng tác, doanh nghiệp sản xuất, phổ biến và phát hành phim, cùng sự ủng hộ của khán giả. Đội ngũ những người hoạt động điện ảnh, các nghệ sĩ phải vững vàng về bản lĩnh chính trị, tư tưởng, không ngừng học hỏi, nâng cao trình độ để tiếp thu tinh hoa của điện ảnh thế giới, vừa giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam, chúng ta cùng một mục tiêu: hướng tới xây dựng nền “công nghiệp điện ảnh” - “kinh tế điện ảnh”; và thiết thực triển khai các giải pháp tại Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 2486/QĐ-TTg ngày 14-11-2025”.