Việc bảo tồn và phát huy những giá trị truyền thống của dân tộc chính là một trong những nhiệm vụ quan trọng của quá trình xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Lễ hội truyền thống là một hình thức sinh hoạt tín ngưỡng độc đáo, mang nhiều ý nghĩa nhân văn, phổ biến ở hầu hết các địa phương nước ta. Trong những năm qua, công tác quản lý, tổ chức lễ hội truyền thống đã có nhiều chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại không ít khó khăn, đòi hỏi phải có những giải pháp cụ thể, thực tế, nhằm góp phần nâng cao hơn nữa công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc.

1. Thực trạng công tác quản lý và tổ chức lễ hội truyền thống hiện nay

Từ sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đến trước thời kỳ đổi mới, do tình hình đất nước còn nhiều khó khăn, cả nước dốc sức người, sức của cho cuộc chiến tranh chống giặc ngoại xâm, thống nhất lãnh thổ, nên nhu cầu tâm linh của nhân dân chưa được quan tâm đúng mức, thậm chí có lúc, lễ hội bị nhìn nhận là hủ tục, mê tín, không được tổ chức. Từ khi Đảng khởi xướng đường lối đổi mới, kinh tế, xã hội nước ta có nhiều chuyển biến tích cực, tác động đến các hoạt động văn hóa ở cơ sở. Đây cũng là điều kiện thuận lợi để các lễ hội được khôi phục, duy trì và phát triển.

Trước đây, lễ hội truyền thống do cộng đồng làng, xã đứng ra tổ chức theo luật bất thành văn: “Trống làng nào làng đó đánh, Thánh làng nào làng đó thờ”. Nghĩa là, trong các lễ hội trước đây, nhân dân tự đứng ra tổ chức, sáng tạo và tái hiện những sinh hoạt văn hóa cộng đồng và hưởng thụ các giá trị văn hóa tâm linh. Ngày nay, lễ hội truyền thống được tổ chức có sự chỉ đạo của Đảng, do Nhà nước quản lý và điều hành, nhân dân tổ chức thực hiện. Nội dung quản lý nhà nước về lễ hội được thực hiện thông qua hệ thống văn bản, bao gồm: Nghị quyết, Chỉ thị, văn bản của Đảng và Chính phủ, các Nghị định, Thông tư hướng dẫn thực hiện quản lý, tổ chức và thực hiện nếp sống văn minh trong lễ hội. Trong thời gian qua, Đảng và Chính phủ đã ban hành hệ thống trên 20 văn bản về công tác lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý, tổ chức lễ hội và thực hiện nếp sống văn minh trong lễ hội. Công tác quản lý và tổ chức lễ hội được quy định tại Nghị định số 110/2018/NĐ-CP ngày 29-8-2018 của Chính phủ Quy định về quản lý và tổ chức lễ hội. Riêng về thực hiện nếp sống văn minh trong lễ hội, đã có những văn bản chỉ đạo chuyên biệt riêng như: Chỉ thị số 27-CT/TW ngày 12-1-1998 của Bộ Chính trị (khóa VIII) về việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội; Chỉ thị số 21-CT/TW ngày 21-12-2012 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về việc đẩy mạnh thực hành tiết kiệm, chống lãng phí; Chỉ thị số 41-CT/TW ngày 5-2-2015 của Ban Bí thư về việc tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác quản lý và tổ chức lễ hội; Chỉ thị số 06/CT-TTg ngày 20-2-2017 của Thủ tướng Chính phủ về việc chấn chỉnh công tác quản lý và tổ chức lễ hội. Công tác quản lý và tổ chức lễ hội được sự quan tâm chỉ đạo của các cấp ủy Đảng, chính quyền và sự đồng tình hưởng ứng của nhân dân trên tinh thần được quán triệt sâu sắc nội dung các văn bản chỉ đạo.

Lễ hội Chùa Hương (Mỹ Đức, Hà Nội) luôn thu hút du khách thập phương

 Ảnh: vov.vn

Các địa phương thực hiện nghiêm túc quy định của Chính phủ về quản lý và tổ chức lễ hội, phù hợp với thuần phong, mỹ tục, điều kiện kinh tế, tạo không khí lành mạnh, phấn khởi, cuốn hút du khách. Hầu hết lễ hội diễn ra an toàn, tiết kiệm, góp phần giáo dục truyền thống, nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho nhân dân. Phần lễ tổ chức trang trọng, phần hội tưng bừng với các hoạt động văn nghệ quần chúng, các trò chơi dân gian như kéo co, chọi gà, đấu vật, cờ người… và các hoạt động thể thao hiện đại như bóng chuyền, bóng đá, cầu lông… thu hút được sự tham gia của quần chúng vào việc sáng tạo hoạt động văn hóa, góp phần làm hạn chế các hoạt động mê tín, dị đoan, cờ bạc… Các lễ hội quy mô được tổ chức 2 năm, 5 năm/ lần nhằm tiết kiệm kinh phí của Nhà nước và nhân dân. Kinh phí tổ chức lễ hội ở các địa phương chủ yếu từ nguồn xã hội hóa, việc dùng ngân sách nhà nước được hạn chế tối đa, nhất là lễ hội truyền thống ở các làng quê. Nội dung lễ hội cũng được khôi phục cô đọng, súc tích hơn và mang tính thực tiễn. Công tác tuyên truyền, phản ánh những nét đẹp văn hóa truyền thống, văn hóa lễ hội được thực hiện bằng nhiều hình thức phong phú, đa dạng.

Các địa phương đã tiến hành quy hoạch không gian lễ hội, khu dịch vụ ăn uống, cửa hàng văn hóa phẩm, trò chơi trò diễn được bố trí đưa ra ngoài khu di tích. Công tác vệ sinh môi trường nhìn chung được đảm bảo, điểm trông giữ xe của khách bố trí tại nhiều nơi, đảm bảo thuận tiện cho khách hành hương. Chủ động xây dựng các phương án đảm bảo an ninh trật tự, an toàn về người, tài sản, chú trọng xử lý nghiêm các hoạt động mê tín dị đoan, cờ bạc, ăn xin… Phối hợp chặt chẽ với đội kiểm tra liên ngành, kiểm tra các hoạt động tại lễ hội.

Nhìn chung, lễ hội truyền thống diễn ra tại các địa phương vẫn giữ được nét độc đáo, quảng bá được nét đẹp của văn hóa dân gian, hạn chế dần những hủ tục rườm rà, lạc hậu, mê tín dị đoan... Các nghi lễ tôn giáo, tín ngưỡng diễn ra trong lễ hội vừa phù hợp với thực tế, vừa giữ gìn được bản sắc văn hóa dân tộc, góp phần không nhỏ vào việc giáo dục cho thế hệ trẻ về truyền thống lịch sử dân tộc và tình yêu quê hương, đất nước. Một số lễ hội tiêu biểu có nguồn gốc lâu đời, mang đậm bản sắc văn hóa của các dân tộc được bảo lưu, phục dựng lại, duy trì đáp ứng được nguyện vọng hưởng thụ các giá trị tinh thần của quần chúng nhân dân; nâng cao nhận thức của các tầng lớp nhân dân về ý thức, trách nhiệm trong việc giữ gìn, bảo lưu và phát huy những giá trị tinh thần trong quá trình tổ chức lễ hội.

Năng lực tổ chức và quản lý lễ hội tại một số địa phương đang từng bước được nâng lên. Cơ sở vật chất tại các lễ hội ngày càng được đầu tư nâng cấp, quy hoạch tổ chức dịch vụ có nhiều tiến bộ so với trước đây. Một số lễ hội được tổ chức dựa vào nội lực là chính, đã chinh phục được du khách, tôn vinh di sản, nâng cao uy tín của thương hiệu du lịch và sức hấp dẫn của địa phương. Một số hình thức văn hóa mới, phong tục tập quán mới đưa vào lễ hội được cộng đồng chấp nhận.

Chính quyền địa phương các cấp đã thực hiện có hiệu quả công tác quản lý nhà nước và hướng dẫn nghiệp vụ trong việc khai thác, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của lễ hội theo quy định của pháp luật; chỉ đạo, quản lý tổ chức lễ hội, giám sát điều hành nội dung lễ hội và quản lý các hoạt động diễn ra trong khuôn viên lễ hội; đề cao vai trò quản lý chỉ đạo của Ban Tổ chức, Ban Quản lý di tích các cấp. Thông qua hoạt động của các Ban tổ chức lễ hội, ngày càng nâng cao vai trò chỉ đạo, quản lý của chính quyền cơ sở và vai trò chủ động, sáng tạo của nhân dân.

2. Một số bất cập trong công tác tổ chức, quản lý lễ hội truyền thống hiện nay

Hiện nay, lễ hội ngày càng thu hút đông đảo du khách thập phương, mở rộng về quy mô, tạo cơ hội phục hồi các giá trị truyền thống, nhưng cũng xảy ra sự mất cân bằng, có nguy cơ đánh mất hoặc mai một bản sắc văn hóa dân tộc, một số hủ tục có dấu hiệu xâm nhập vào đời sống, phá vỡ giá trị truyền thống, làm giảm đi tính tôn nghiêm và những nét đẹp văn hóa trong hoạt động lễ hội. Vẫn có hiện tượng mở hội nhiều, tần suất cao, ganh đua, phô trương thanh thế dòng họ, làng, xã. Hiện đang có xu hướng đua nhau nâng cấp lễ hội, bên cạnh các nghi thức đã định hình, còn có biểu hiện pha tạp, bằng cách tùy tiện vay mượn hoặc cải biên không hợp lý, thêm các thành tố không phù hợp với tập quán của cộng đồng, vừa tốn kém, vừa làm giảm giá trị chân thực, thậm chí có nguy cơ làm biến dạng những nghi thức truyền thống.

Lễ hội truyền thống được tổ chức quy mô hơn trước, song, cơ sở vật chất, hệ thống hạ tầng, đặc biệt là hình thức dịch vụ vẫn có lúc chưa đáp ứng nhu cầu của du khách. Khuôn viên của di tích, danh thắng và không gian tổ chức lễ hội có giới hạn, nhưng trước thực tế lượng du khách tham gia tại các lễ hội lớn quá đông, lại tập trung cùng một thời điểm, đã vượt quá khả năng tổ chức quản lý của địa phương, tình trạng quá tải đối với di tích và lộn xộn ở lễ hội gây nên việc chen lấn, xô đẩy, ách tắc cục bộ… làm cho Ban quản lý tổ chức lễ hội các cấp lúng túng, khó xử lý kịp thời.

Công tác tuyên truyền thực hiện nếp sống văn hóa trong lễ hội chưa đạt hiệu quả tối ưu: chưa tuyên truyền sâu rộng để nhân dân hiểu rõ giá trị của di tích, lễ hội, công đức các nhân vật lịch sử tiêu biểu. Văn bản quản lý nhà nước về lễ hội đã được ban hành, trong đó có nhiều văn bản quy định cụ thể về thực hiện nếp sống văn minh trong lễ hội, nhưng việc tiếp cận và thực hiện chưa hiệu quả. Vẫn còn hiện tượng du khách ứng xử thiếu văn minh, ăn mặc phản cảm, phát ngôn bừa bãi, xả rác tùy tiện, đốt vàng mã gây ô nhiễm môi trường…

Trong hoạt động lễ hội vẫn xuất hiện những hiện tượng gây mất mỹ quan, giảm tính tôn nghiêm trong không gian di tích và ý nghĩa nhân văn của lễ hội, như: nạn mê tín dị đoan, lợi dụng tín ngưỡng để trục lợi; cờ bạc trá hình; một số nơi lập nhiều ban thờ, đặt hòm công đức và đĩa để tiền giọt dầu tràn lan khiến du khách đặt tiền lẻ lộn xộn, “thả” tiền, “ném” tiền bừa bãi vào hậu cung; sự quá tải về số lượng khách tham quan dẫn đến tình trạng lộn xộn, ùn tắc giao thông, mất an ninh trật tự, tư thương tùy tiện nâng giá dịch vụ, không đảm bảo vệ sinh, an toàn thực phẩm…

Những hiện tượng tiêu cực ngày càng gia tăng, trở thành mối quan tâm, lo ngại của toàn xã hội. Thực tế đó cũng cho thấy sự cần thiết phải siết chặt hơn công tác quản lý để điều chỉnh những bất cập đang nảy sinh. Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 06/CT-TTg ngày 20-2-2017 về việc chấn chỉnh công tác quản lý và tổ chức lễ hội. Thủ tướng yêu cầu Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thực hiện rà soát, điều chỉnh kế hoạch tổ chức lễ hội phù hợp với tình hình thực tiễn của địa phương, theo đúng với quy định của Nhà nước. Chỉ đạo các cơ quan chuyên môn thực hiện nghiêm các quy định của pháp luật về công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động lễ hội tại địa phương.

Thực tế, có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến những bất cập trên, trong đó có thể kể đến một số nguyên nhân sau:

Cấp ủy Đảng, chính quyền, cơ quan quản lý nhà nước về văn hóa, các tổ chức chính trị ở một số nơi chưa nhận thức sâu sắc về vị trí, vai trò, ý nghĩa của lễ hội cũng như việc thực hiện nếp sống văn minh trong lễ hội, nên chưa tập trung chỉ đạo, hướng dẫn, vận động nhân dân thực hiện một cách hiệu quả.

Các văn bản quản lý, hướng dẫn tổ chức lễ hội còn chậm được ban hành, sửa đổi so với yêu cầu thực tế, chưa có bộ quy tắc ứng xử văn hóa trong lễ hội. Trong phân cấp quản lý chưa xác định rõ nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của từng cấp, từng ngành. Khả năng dự báo về nhu cầu lễ hội và khả năng quản lý, tổ chức lễ hội của các cơ quan quản lý còn hạn chế. Do đó, khi xuất hiện những vấn đề mới, bức xúc trong thực tiễn, chế tài xử lý chưa đủ mạnh để răn đe.

Công tác tuyên truyền các văn bản của Đảng và Nhà nước về thực hiện nếp sống văn minh trong lễ hội chưa thường xuyên liên tục, một bộ phận cán bộ, đảng viên, trong đó có cả lãnh đạo ở các cấp thiếu gương mẫu trong thực hiện nếp sống văn minh trong lễ hội và hoạt động tâm linh.

Tác động của mặt trái kinh tế thị trường đã dẫn đến nhận thức sai lệch, coi di tích và lễ hội là nguồn lợi của địa phương, tập trung khai thác giá trị kinh tế, không cân đối hài hòa với bảo tồn giá trị văn hóa làm phai nhạt bản sắc của lễ hội truyền thống.

Trước xu thế hội nhập như hiện nay, đời sống xã hội ở nước ta đã có những biến đổi đáng kể, điều đó phần nào ảnh hướng đến cách ứng xử của con người đối với những giá trị nhân văn truyền thống, trong đó có hoạt động tâm linh. Một bộ phận người dân còn hạn chế trong việc thực hiện nếp sống văn minh, trong giao tiếp ứng xử và vệ sinh môi trường khi tham gia lễ hội.

Lễ hội truyền thống Việt Nam chủ yếu có quy mô làng xã, nhưng cán bộ văn hóa, xã hội cấp xã chưa được thường xuyên đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản lý và tổ chức lễ hội nên thiếu kinh nghiệm và kiến thức, khó khăn trong công tác tham mưu cho cấp ủy Đảng, Chính quyền quản lý, tổ chức và điều hành hoạt động lễ hội.

Cơ chế về điều kiện vật chất để động viên khen thưởng gương tốt, gương điển hình còn hạn chế, nhất là kinh phí tuyên truyền, tổng kết, biểu dương khen thưởng. Chưa tôn vinh kịp thời những cái tốt để nhân rộng trong đời sống xã hội, chưa giới thiệu được nhiều điển hình trong thực hiện nếp sống văn minh, chưa tạo được dư luận mạnh mẽ phê phán các biểu hiện tiêu cực trong lễ hội.

3. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý, tổ chức và thực hiện nếp sống văn minh trong lễ hội truyền thống hiện nay

Tăng cường công tác quản lý nhà nước về tổ chức lễ hội

Phải có sự quán triệt sâu sắc trong nhận thức của cấp ủy, chính quyền, các ban ngành, tổ chức đoàn thể các cấp về trách nhiệm đối với công tác quản lý và tổ chức lễ hội. Đẩy mạnh việc quản lý nhà nước về lễ hội thông qua hệ thống văn bản của Đảng và Nhà nước. Hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật ban hành theo hướng phù hợp với yêu cầu của thực tiễn. Cơ chế và phương thức quản lý lễ hội phải phù hợp với quy mô, tính chất, đặc điểm lễ hội ở từng địa phương, đảm bảo theo nguyên tắc: Đảng lãnh đạo; Nhà nước chỉ đạo, quản lý và điều hành; nhân dân tổ chức thực hiện.

Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ, thường xuyên và đồng bộ giữa các cấp, các ngành trong quản lý lễ hội. Thực hiện việc phân cấp quản lý lễ hội phù hợp với quy mô, nội dung, tính chất lễ hội ở mỗi địa phương và có quy định cụ thể về trách nhiệm của các cấp trong công tác quản lý và tổ chức lễ hội. Công tác lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý và phối hợp giữa các cấp, các ngành trong quản lý lễ hội phải chặt chẽ, thường xuyên và đồng bộ.

Tăng cường công tác quản lý nhà nước về thực hiện nếp sống văn minh trong lễ hội; kịp thời điều chỉnh bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật, sớm hoàn thiện Bộ tiêu chí ứng xử văn hóa trong lễ hội truyền thống để thống nhất thực hiện đồng bộ; xây dựng chế tài xử lý những vi phạm, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, hướng dẫn xây dựng hương ước, quy ước ở cơ sở gắn với thực hiện các văn bản của Đảng, Nhà nước và có quy định cụ thể đối với cán bộ công chức viên chức nhà nước về thực hiện nếp sống văn minh trong lễ hội làm gương cho nhân dân thực hiện.

Chú trọng công tác tuyên truyền nhằm chuyển biến về nhận thức và chuyển đổi hành vi của các chủ thể tham gia lễ hội

Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, quán triệt sâu rộng các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về công tác quản lý và tổ chức lễ hội, góp phần tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức và hành động của các cấp, các ngành, các địa phương, của đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức và các tầng lớp nhân dân.

Chú trọng công tác tuyên truyền để tác động vào nhận thức cho du khách làm thay đổi hành vi, thói quen của người tham gia lễ hội. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành, các tầng lớp nhân dân về thực hiện chống lãng phí, phiền nhiễu, mê tín dị đoan, kinh doanh vụ lợi trong tổ chức lễ hội, về lợi ích cá nhân gắn với lợi ích cộng đồng trong việc tham gia các hoạt động văn hóa và dịch vụ văn hóa tại lễ hội. Tuyên truyền giáo dục nâng cao ý thức của nhân dân về việc thực hiện nếp sống văn hóa, văn minh trong hoạt động lễ hội; tuyên truyền, thông tin, hướng dẫn những quy định về văn bản pháp luật có liên quan đến lễ hội và giá trị của di tích, nhằm nâng cao hiểu biết của nhân dân để người dân có ý thức trách nhiệm cùng chính quyền tổ chức tốt lễ hội. Kết hợp giữa biện pháp xây và chống, biện pháp tuyên truyền giáo dục, thuyết phục với các biện pháp xử lý theo quy định của pháp luật.

Các cơ quan thông tin đại chúng làm tốt công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của toàn xã hội về ý nghĩa, lợi ích thiết thực cho mình và cho xã hội của việc thực hiện nếp sống văn minh trong lễ hội. Giới thiệu tôn vinh, nhân rộng gương người tốt, việc tốt và các điển hình tiên tiến, đồng thời tạo dư luận mạnh mẽ phê phán các hành vi tiêu cực, ứng xử thiếu văn hóa trong hoạt động lễ hội.

Nâng cao chất lượng tổ chức lễ hội

Tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước, kỹ năng điều hành tổ chức của các cấp, các địa phương đối với việc quản lý, tổ chức lễ hội thông qua việc xây dựng hoàn thiện các văn bản quản lý, phân cấp quản lý lễ hội là cơ sở có tính pháp lý để tiếp tục thực hiện bảo tồn phát huy các giá trị văn hóa của lễ hội trong thời kỳ mới.

Tăng cường hướng dẫn, chỉ đạo và tổ chức lễ hội theo quy định của Chính phủ; đảm bảo an toàn, lành mạnh, tiết kiệm, có ý nghĩa thiết thực; quan tâm bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa trong lễ hội; gắn tổ chức lễ hội với bảo vệ, phát huy giá trị di tích và khai thác phát triển du lịch.

Rà soát, quản lý chặt chẽ, giảm số lần, thời gian tổ chức lễ hội, nhất là những lễ hội cũ quy mô lớn; hạn chế tối đa việc sử dụng ngân sách nhà nước, đẩy mạnh xã hội hóa các nguồn lực trong tổ chức lễ hội. Việc tổ chức lễ hội phải tuân thủ theo đúng quy định của pháp luật, gắn với phong tục, tập quán của cộng đồng các dân tộc, đảm bảo đúng mục đích, hiệu quả, an toàn, tiết kiệm và văn minh.

Chỉ đạo xây dựng mô hình lễ hội hình mẫu, tổ chức phù hợp với truyền thống văn hóa và nếp sống văn minh ở địa phương để tổng kết nhân rộng, đầu tư nghiên cứu khoa học liên quan đến thực hiện nếp sống văn minh và hoạt động tâm linh. Các cơ quan quản lý nhà nước điều chỉnh, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật về ứng xử văn hóa trong lễ hội truyền thống; tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra; xây dựng chế tài xử lý nghiêm khắc những vi phạm về thực hiện nếp sống văn hóa trong lễ hội.

Củng cố, kiện toàn các ban chỉ đạo, ban tổ chức lễ hội ở mỗi địa phương theo đúng quy trình, thủ tục, đảm bảo yêu cầu về chuyên môn, phù hợp với đặc điểm lễ hội ở mỗi địa phương. Ban tổ chức phải thực hiện nghiêm túc các quy định hiện hành của Nhà nước, tiến hành tổ chức rút kinh nghiệm thường xuyên ngay trong và sau khi kết thúc lễ hội, báo cáo bằng văn bản với cơ quan quản lý cấp trên.

Tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm túc những sai phạm trong lĩnh vực quản lý và tổ chức các hoạt động lễ hội; gắn trách nhiệm của chính quyền, đoàn thể với người phụ trách trong việc chỉ đạo, vận động cán bộ, đảng viên, nhân dân thực hiện nếp sống văn minh trong lễ hội. Kịp thời phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn, chấn chỉnh, xử lý kịp thời tại chỗ những hành vi vi phạm tiêu cực, phản văn hóa, không phù hợp với thuần phong mỹ tục của dân tộc. Đối với các lễ hội có dấu hiệu vi phạm, cần thông báo công khai kết quả thanh tra, kiểm tra để phòng ngừa, ngăn chặn đối với các lễ hội khác.

Thực hiện nếp sống văn minh trong sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng và lễ hội gắn với làm tốt công tác bảo vệ, giữ gìn di tích, danh lam thắng cảnh và đảm bảo an ninh - trật tự, an toàn thực phẩm, vệ sinh môi trường tại các lễ hội.

Thực hiện xã hội hóa trong hoạt động lễ hội

Tích cực thực hiện phương châm xã hội hóa trong hoạt động khai thác nguồn lực của toàn xã hội cho việc giữ gìn và phát huy giá trị của di tích và lễ hội. Xã hội hóa rộng rãi nhưng không buông lỏng công tác quản lý, ngành VHTTDL hướng dẫn dưới sự chỉ đạo của cấp ủy Đảng và sự điều hành của chính quyền địa phương, xác định vai trò chủ thể và khuyến khích sự sáng tạo của nhân dân, tạo không khí cởi mở, dân chủ trong việc tổ chức lễ hội.

Chủ động phòng chống dịch bệnh trong tổ chức lễ hội

Trong thời điểm hiện nay, cả thế giới đang phải đối mặt với đại dịch COVID-19, gây ra sự tổn thất nghiêm trọng về người và của. Ở nước ta, từ đầu năm 2020 đến nay, nhằm thực hiện tốt công tác phòng chống dịch bệnh, rất nhiều lễ hội không được tổ chức, thực hiện nghiêm túc nội dung phòng chống dịch bệnh được quy định tại Nghị định số 110/2018/NĐ-CP ngày 29-8-2018 của Chính phủ Quy định về quản lý và tổ chức lễ hội: “Tạm ngừng tổ chức lễ hội do xảy ra thiên tai, dịch bệnh có ảnh hưởng xấu đến đời sống xã hội ở địa phương”. Thực hiện phòng chống dịch bệnh trong công tác quản lý và tổ chức lễ hội là thực hiện nếp sống văn minh, góp phần đẩy lùi dịch bệnh, xây dựng đời sống văn hóa lành mạnh từ cơ sở.

Bộ VHTTDL đề nghị UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo Sở VHTTDL phối hợp với các ban ngành chính quyền địa phương tiếp tục chỉ đạo và uốn nắn các biểu hiện lệch lạc, đẩy mạnh tuyên truyền nếp sống văn hóa trong lễ hội, làm cho lễ hội ngày càng văn minh, trở thành ngày hội văn hóa của nhân dân, góp phần tích cực vào sự phát triển kinh tế, xã hội của địa phương và đất nước.

_______________

Tài liệu tham khảo

1. Bộ VHTTDL (Cục Văn hóa cơ sở), Thống kê lễ hội Việt Nam, tập 1, Hà Nội, 2018.

2. Bộ VHTTDL, Các văn bản của Đảng và Nhà nước về nếp sống văn hóa, Nxb Hồng Đức, Hà Nội, 2014.

3. Bộ VHTTDL, Tài liệu Hội nghị tổng kết công tác quản lý và tổ chức lễ hội dân gian năm 2015, phương hướng và nhiệm vụ năm 2016, Hà Nội, 2015.

4. Bộ VHTTDL, Văn hóa ứng xử trong lễ hội, Hà Nội, 2015.

5. Bộ VHTTDL, Tài liệu Hội nghị tổng kết công tác quản lý và tổ chức lễ hội năm 2019, phương hướng và nhiệm vụ năm 2020, Hà Nội, 2019.

6. Chính phủ, Nghị định số 110/2018/NĐ-CP ngày 29-8-2018 của Chính phủ Quy định về quản lý và tổ chức lễ hội.

7. Đảng Cộng sản Việt Nam, Chỉ thị số 21-CT/TW ngày 21-12-2012 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về việc đẩy mạnh thực hành tiết kiệm, chống lãng phí.

8. Đảng Cộng sản Việt Nam, Chỉ thị số 41-CT/TW ngày 5-2-2015 của Ban Bí thư về việc tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác quản lý và tổ chức lễ hội.

9. Kiều Thu Hoạch, Lễ hội, Tạp chí Văn hóa dân gian, số 5, Hà Nội, 2000.

10. Thủ tướng Chính phủ, Chỉ thị số 06/CT-TTg ngày 20-2-2017 của Thủ tướng Chính phủ về việc chấn chỉnh công tác quản lý và tổ chức lễ hội.

TS NGUYỄN ANH TUẤN

Nguồn: Tạp chí VHNT số 479, tháng 11-2021