Nghệ thuật âm nhạc vừa trải qua một năm với nhiều màu sắc khác nhau, những cuộc thi âm nhạc mang tính hàn lâm và nhiều cuộc thi ca hát đại chúng được tổ chức trong khi đã có nhiều hoạt động sáng tạo, biểu diễn đáng chú ý. Mảng âm nhạc số vẫn tiếp tục phát triển mạnh trên không gian mạng.

 Một tiết mục trong chương trình Ánh sao thành đồng của Đoàn Nghệ thuật Quân khu 7 đã xuất sắc đoạt Huy chương Vàng tại Hội diễn toàn quân năm 2023

Những cuộc thi lớn

Có thể coi năm 2023 là năm của những cuộc thi lớn mang đậm tính chuyên nghiệp. Ðáng chú ý nhất năm vừa qua là hai cuộc thi âm nhạc dành cho các nghệ sĩ, tài năng trẻ theo đuổi âm nhạc hàn lâm cả nước. Cuộc thi Âm nhạc Mùa thu - 2023 và Cuộc thi hát Thính phòng - Nhạc kịch - Hợp xướng toàn quốc - 2023 được tổ chức đồng thời cùng một thời điểm, cùng trên địa bàn Thủ đô Hà Nội từ ngày 26/11/2023 đến hết ngày 2/12/2023. Trong đó, Cuộc thi Âm nhạc Mùa thu - 2023 có 74 thí sinh ở các bảng thi nội dung: Ðộc tấu đàn Piano, Ðộc tấu đàn Violon; 10 nhóm thí sinh ở các bảng thi cho nội dung Hòa tấu nhạc cụ kèn Gỗ và kèn Ðồng của 4 đơn vị nghệ thuật đăng ký tham gia. Trong khi, Cuộc thi hát Thính phòng - Nhạc kịch - Hợp xướng toàn quốc - 2023 có 60 thí sinh ở các bảng thi hát Thính phòng - Nhạc kịch của 19 đơn vị nghệ thuật tham gia. Có 43 giải thưởng đã được trao cho các tài năng nghệ thuật hàn lâm tham dự hai cuộc thi lần này.

 Một tiết mục tham dự Cuộc thi Âm nhạc Mùa thu 2023

Có thể nói với nghệ thuật âm nhạc, Cuộc thi Âm nhạc Mùa thu và Cuộc thi hát Thính phòng - Nhạc kịch - Hợp xướng toàn quốc là hai cuộc thi hàn lâm lớn nhất, uy tín nhất, quy mô quốc gia dành cho giới học thuật trong âm nhạc. Cuộc thi càng trở thành tâm điểm của giới âm nhạc khi nó được tổ chức định kỳ 4 năm một lần, tuy nhiên, do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, mọi hoạt động nghệ thuật gần như bị ngưng trệ trong hai năm trước đó nên dẫu khoảng cách 4 năm của hai lần thi 2019 và 2023 không bị gián đoạn nhưng vẫn tạo được sự quan tâm đặc biệt từ các nghệ sĩ, tài năng trẻ trong lĩnh vực nghệ thuật đặc biệt này.

Một cuộc thi khác cũng là tâm điểm của giới hoạt động âm nhạc chuyên nghiệp đó là Hội diễn nghệ thuật chuyên nghiệp về đề tài Quốc phòng toàn dân 2023 được diễn ra từ ngày 9 cho đến 21/10/2023 tại Nhà hát Quân đội (Mai Dịch, Hà Nội). Hơn 1.500 nghệ sĩ, diễn viên đến từ 19 đơn vị nghệ thuật trong và ngoài quân đội tham gia với 21 chương trình, trong đó có 15 chương trình ca múa nhạc, 6 vở diễn sân khấu (kịch nói, chèo), có thể nói Hội diễn là ngày hội của giới hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp nói chung, ca múa nhạc trong quân đội nói riêng. Ðiểm đáng chú ý có thể thấy được từ Hội diễn lần này là thông qua các chương trình tham dự, bên cạnh mảng đề tài ngợi ca hình ảnh người lính, ngợi ca quê hương, đất nước được trình diễn theo hướng chính ca với những mô-típ quen thuộc và có phần cổ điển, thì ở Hội diễn lần này đã nhìn thấy xu hướng nghệ thuật của các nhà hát, đoàn nghệ thuật trong toàn quân tươi mới hơn, trẻ trung hơn. Vẫn là hình ảnh người lính với dân tộc nhưng gần gũi hơn, đời hơn và đề cập tới cả những người lính ở giai đoạn hiện nay. Bên cạnh đó, cũng trong Hội diễn này có sự xuất hiện của nhiều gương mặt trẻ đã góp phần tạo nên sự tươi mới cho nghệ thuật biểu diễn nói chung, âm nhạc nói riêng trong quân đội.

Tìm kiếm giọng hát

Bên cạnh những cuộc thi lớn, mang tính hàn lâm, năm vừa qua các giọng hát trẻ có cơ hội thoải mái thả sức thể hiện mình trong nhiều cuộc thi ca hát lớn nhỏ. Ðáng chú ý nhất là sự trở lại của hai cuộc thi ca hát trên truyền hình đình đám nhất những năm qua là The Voice - Giọng hát Việt và Việt Nam Idol - Thần tượng âm nhạc Việt Nam. 

Với See tình năm 2023 Hoàng Thùy Linh gây được hiệu ứng lan tỏa rộng khắp bên ngoài biên giới Việt Nam

Ngay từ cuối tháng 12 năm 2022 Giọng hát Việt 2023 đã khởi đầu vòng Thử giọng tại TP.HCM, sau đó tới ngày 15/1/2023 vòng thi này diễn ra ở Hà Nội. Có thể nói, sau 3 năm không có một cuộc thi dành cho giới trẻ đình đám được tổ chức, sự trở lại của Giọng hát Việt 2023 như một luồng gió mới thu hút sự quan tâm của đông đảo bạn trẻ yêu ca hát trên cả nước. Cuộc thi lần này cũng hứa hẹn nhiều sự đổi mới khi công bố Giám đốc âm nhạc là nhạc sĩ Dương Cầm. Lần đầu đảm nhận cương vị Giám đốc âm nhạc của cuộc thi, Dương Cầm cũng đã sẵn tinh thần và đầy hào hứng dành cho Giọng hát Việt 2023. Tiếc là vì một vài lý do khách quan, cuộc thi cuối cùng chỉ dừng lại ở vòng casting khiến không ít bạn trẻ tiếc nuối. 

Không lâu sau đó, cuộc thi đình đám hàng đầu khác là Việt Nam Idol 2023 thông báo tuyển sinh, nhiều giọng ca trẻ đã tiếp tục thử sức. Thật may, cuộc thi này cuối cùng đã tổ chức trọn vẹn trong năm và đã tìm ra được Quán quân mới của năm 2023. Ngoài ra, năm qua cũng đánh dấu sự trở lại của cuộc thi đình đám trên truyền hình khác là Rap Việt mùa 3. Cuộc thi này đã phát hiện những nhân tố mới, đặc biệt khuynh hướng khai thác chất liệu dân tộc vào Rap được định hình rõ nét hơn.

À lôi đang tạo được sự hưởng ứng rộng rãi trên mạng xã hội

Bên cạnh những cuộc thi đình đám, thiên về giải trí, nhiều cuộc thi giọng hát hay gần với kiểu thi truyền thống cũng đã được tổ chức trong năm 2023. Cuộc thi Tiếng hát truyền hình Hà Nội sau một vài năm gián đoạn đã chính thức trở lại với cái tên mới Tiếng hát Hà Nội. Gần 600 thí sinh từ nhiều địa phương trên cả nước đã đăng ký dự thi. Cuộc thi kéo dài 2 tháng kể từ thời điểm mở đăng ký ngày 29/8 cho đến đêm chung kết 28/10. Có 12 gương mặt được chọn vào đêm chung kết, nhiều trong số đó là những nhân tố tốt có thể tiếp tục phát triển trong tương lai. Cùng thời gian diễn ra Tiếng hát Hà Nội, một cuộc thi tương tự cũng tại Hà Nội có tên là Thanh âm Hà Nội - 2023 cũng được tổ chức (từ 17/9-20/10). Ðây cũng là một cuộc thi quen thuộc của Hà Nội với cái tên là Giọng hát trẻ Hà Nội, nhưng cuộc thi này đã bị gián đoạn nhiều năm và năm 2023 này ghi dấu ấn sự trở lại với cái tên mới. Cuộc thi do Sở VHTT Hà Nội phối hợp Hội Âm nhạc Hà Nội tổ chức, nhân kỷ niệm 69 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954). Cuộc thi đã tìm ra 38 chủ nhân tương ứng với 3 giải Nhất, 6 giải Nhì, 9 giải Ba và 20 giải Khuyến khích.

Xu hướng chú ý

Ngoài các liên hoan, hội diễn, cuộc thi, năm 2023 còn ghi dấu ấn sự hoạt động sôi nổi trên không gian mạng của âm nhạc đại chúng. Ðáng chú ý nhất trong năm này là xu hướng khai thác chất liệu dân gian đưa vào trong ca khúc có phần nổi trội. Theo đó, nhiều ca khúc đáng chú ý, chẳng hạn như Thị Màu của ca sĩ Hòa Minzy, hay những bài Rap khai thác chất liệu dân gian đặc trưng miền núi phía Bắc như À lôi và Người miền núi chất của Double2T. Trước đó, ngay những ngày đầu năm mới 2023, nhạc Việt đã đón nhận tin vui khi ca khúc See tình của Hoàng Thùy Linh với giai điệu bắt tai, vũ điệu hấp dẫn đã bất ngờ được giới trẻ khu vực và nhiều nơi trên thế giới đón nhận, trở thành viral trên mạng xã hội. See tình cũng có khai thác chất liệu và màu sắc dân gian, điều này khiến cho nhạc Việt đại chúng thêm động lực, thêm tự tin rằng xu hướng hội nhập đang ngày một hiện hữu và có thể thành hiện thực trong tương lai không xa.

Double2T tham gia cuộc thi Rap Việt mùa 3 và đang là Raper tạo được nhiều ấn tượng trong thời gian gần đây

Một số nhạc sĩ đã có những hoạt động mạnh mẽ hơn. Năm 2023 ghi dấu ấn sự xuất hiện trở lại của nhạc sĩ Ðỗ Bảo và nhạc sĩ Ðức Trí khi hai nam nhạc sĩ này bất ngờ tổ chức những liveconcert lớn, ghi dấu ấn một chặng đường hoạt động nghệ thuật gắn liền với âm nhạc của mình. Ðỗ Bảo với liveconcert Một mình bao la, được tổ chức ở Hà Nội và TP.HCM. Theo thông báo từ Ban Tổ chức thì giá vé được công bố khá cao, tuy nhiên, cả hai đêm ở hai thành phố lớn nhất đất nước, khán giả đã phủ kín không gian khán phòng. Tương tự, liveconcert Tựa gió phiêu du của nhạc sĩ Ðức Trí được tổ chức ở Trung tâm Hội nghị Quốc gia (Hà Nội) cũng nhận được sự đón nhận nồng nhiệt từ khán giả. Thông qua 2 sự kiện này, có thể gợi mở cho giới nhạc sĩ sáng tác ca khúc một hướng đi chủ động hơn trong hoạt động âm nhạc.

Cũng phải nói thẳng rằng, dẫu năm 2023 có nhiều hoạt động cả trong lĩnh vực âm nhạc hàn lâm, chuyên nghiệp và âm nhạc đại chúng dành cho giới trẻ, trên không gian số thì một tác phẩm, một gương mặt, một xu hướng nổi đình nổi đám, có thể tạo nên một hiện tượng nổi bật của năm thì hoàn toàn không có. Tất cả mới chỉ dừng lại ở mức độ phát hiện những hạt nhân có tiềm năng. 

Mặt khác, năm 2023 có niềm vui cũng có nỗi buồn. Ở khía cạnh đời sống liên quan đến âm nhạc đại chúng đâu đó cũng đã xuất hiện những tin không vui, như thái độ của một ca sĩ với phóng viên trước thềm tổ chức liveshow của chính người ca sĩ này, hay lùm xùm thị phi trong một group kín liên quan đến nghệ thuật thanh nhạc… Tất cả những vụ việc này tuy đã qua nhưng nó sẽ là một bài học rất cần thiết để các nghệ sĩ rút kinh nghiệm, cẩn thận hơn trong việc ứng xử, phát ngôn… đối với đối tác, đồng nghiệp và công chúng.

LONG NGUYỄN

Nguồn: Tạp chí VHNT số 559, tháng 1-2024