Ngày 12-5, tại tỉnh Quảng Ninh, Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ VHTTDL, tỉnh Quảng Ninh phối hợp tổ chức Hội thảo Văn hóa năm 2024 chủ đề “Chính sách và nguồn lực cho phát triển thiết chế văn hóa, thể thao”.

Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn; Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương Nguyễn Xuân Thắng; Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà; Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh; Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng; Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Quảng Ninh Nguyễn Xuân Ký chủ trì Hội thảo

Thiết chế văn hóa, thể thao có vai trò, vị trí đặc biệt quan trọng đối với sự nghiệp phát triển văn hóa, thể thao nước nhà

Chủ trì Hội thảo có các đồng chí: Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn; Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương Nguyễn Xuân Thắng; Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà; Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Ủy ban thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh; Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng; Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Quảng Ninh Nguyễn Xuân Ký.

Tham dự Hội thảo còn có gần 300 đại biểu là các đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội; các đại biểu Quốc hội, đại diện Hội đồng dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội, các cơ quan thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội; đại diện lãnh đạo các ban, bộ ngành, đoàn thể Trung ương; đại diện lãnh đạo UBND, Đoàn đại biểu Quốc hội các tỉnh, thành phố; đại diện cơ quan quản lý các thiết chế văn hóa, thể thao ở Trung ương và thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở; các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý; đại diện một số hiệp hội, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực văn hóa, thể thao.

 Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh phát biểu khai mạc Hội thảo

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Ủy ban thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh khẳng định: Thời gian qua, Đảng và Nhà nước ta đã luôn dành sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, ban hành nhiều chủ trương, chính sách, ưu tiên các nguồn lực để xây dựng, phát triển hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao. Bên cạnh những thành tựu, kết quả đạt được, việc phát triển hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao vẫn còn nhiều vướng mắc, bất cập, cần được nghiên cứu, tháo gỡ...

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh nhấn mạnh: Hội thảo sẽ tập trung rà soát, phân tích, đánh giá tình hình triển khai thực hiện các chủ trương, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phát triển hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao; công tác quy hoạch, đầu tư xây dựng, quản lý và sử dụng thiết chế văn hóa, thể thao; việc bố trí, huy động các nguồn lực cho phát triển thiết chế văn hóa, thể thao; nghiên cứu các kinh nghiệm quốc tế. Trên cơ sở đó, Hội thảo sẽ đề xuất các giải pháp để hoàn thiện thể chế, chính sách, huy động tối đa các nguồn lực phát triển hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao; nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống thiết chế, phục vụ nhu cầu của đông đảo nhân dân, đáp ứng yêu cầu về phát triển con người toàn diện và xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc theo tinh thần Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng.

Đặc biệt, Hội thảo sẽ cung cấp và làm rõ hơn các căn cứ chính trị, pháp lý, khoa học và thực tiễn, làm cơ sở để Quốc hội thảo luận, cho ý kiến đối với chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025 - 2035 tại Kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa XV sắp tới.

Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận trung ương Nguyễn Xuân Thắng báo cáo đề dẫn tại Hội thảo

Báo cáo đề dẫn tại Hội thảo, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận trung ương Nguyễn Xuân Thắng cho biết, Hội thảo Chính sách và nguồn lực cho phát triển thiết chế văn hóa, thể thao đề cập đến một vấn đề thời sự, rất quan trọng, nhằm cụ thể hóa và triển khai các chủ trương lớn của Đảng về phát triển văn hóa, thể thao, nhất là Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng, góp phần xây dựng dự thảo các văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng lần thứ XIV; cung cấp luận cứ khoa học phục vụ quá trình xây dựng pháp luật và giám sát thực hiện pháp luật của Quốc hội đối với lĩnh vực rất quan trọng, đang cần được tập trung ưu tiên phát triển nhưng còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, bất cập.

Đồng chí Nguyễn Xuân Thắng nhấn mạnh: Các thiết chế văn hóa, thể thao có một vai trò, vị trí đặc biệt quan trọng đối với sự nghiệp phát triển văn hóa, thể thao nước nhà. Đây có thể được coi là hạ tầng cho các hoạt động văn hóa, thể thao phát triển; nơi diễn ra các hoạt động sáng tạo, phổ biến, thực hành và hưởng thụ các giá trị văn hóa; nơi rèn luyện thể chất, nâng cao thể lực và phát triển toàn diện con người Việt Nam; nơi bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa đặc sắc, các hoạt động thể thao truyền thống có lịch sử hàng nghìn năm của dân tộc.

Qua gần 40 năm tiến hành công cuộc đổi mới, từ những thiết chế văn hóa, thể thao nghèo nàn, lạc hậu, nhiều lúc, nhiều nơi bị lãng quên, hoạt động khép kín, biệt lập, thiếu kết nối, thậm chí xa rời với mục tiêu ban đầu, chúng ta đã xây dựng và phát triển được một hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao tương đối toàn diện và đồng bộ, bao phủ rộng khắp từ trung ương tới cơ sở, từ các đô thị cho đến những vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa và vùng biên giới hải đảo. Hệ thống thư viện, trung tâm triển lãm văn hóa nghệ thuật, trung tâm biểu diễn nghệ thuật, bảo tàng, rạp chiếu phim, nhà hát, trung tâm huấn luyện thể thao, nhà thi đấu, phòng tập, sân tập thể thao… đã được quan tâm đầu tư xây dựng ngày càng khang trang trên cả nước; và đang tiếp tục được nâng cấp hiện đại hơn, một số cơ sở tiệm cận với các tiêu chuẩn quốc tế.

Hình thức hoạt động của các thiết chế văn hóa, thể thao ngày càng phong phú, đa dạng, vừa mang tính phổ biến chung trên cả nước; vừa phù hợp với đặc điểm, điều kiện phát triển của từng vùng, từng địa phương; bước đầu đáp ứng được nhu cầu của các tầng lớp nhân dân, góp phần cải thiện đời sống văn hóa, xây dựng môi trường văn hóa-thể thao lành mạnh và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân. Các thiết chế văn hóa, thể thao mới góp phần kiến tạo nên những cảnh quan phát triển vừa hiện đại, vừa mang bản sắc của các địa phương, góp phần tạo nên diện mạo rất đặc trưng cho không gian kiến trúc đô thị và nông thôn mới. Cùng với quá trình hội nhập và phát triển của đất nước, nơi đây đã trở thành không gian hoạt động của các ngành công nghiệp văn hóa, thể thao phù hợp với cơ chế thị trường; nơi ươm mầm cho những ý tưởng sáng tạo, tài năng biểu diễn, thi đấu thành tích cao; nơi tổ chức các sự kiện giao lưu văn hóa, biểu diễn văn hóa, nghệ thuật, thể thao, các sự kiện chính trị-xã hội, góp phần hun đúc, phát huy và lan tỏa sức mạnh mềm Việt Nam trên trường quốc tế.

Đạt được những thành tựu quan trọng đó trước hết là nhờ nhận thức của Đảng ta về xây dựng và phát triển văn hóa, thể thao đã từng bước được bổ sung, phát triển và ngày càng hoàn thiện, toàn diện và sâu sắc hơn; đặc biệt, đã gắn chặt chẽ với quan điểm, mục tiêu xây dựng con người Việt Nam phát triển hài hòa, toàn diện, lấy con người làm trung tâm của sự phát triển; làm cơ sở cho việc ban hành, tổ chức thực thi chính sách và pháp luật của Nhà nước về phát triển văn hóa, thể thao; giải quyết các vấn đề liên quan đến quy hoạch, đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị, kinh phí hoạt động, bộ máy tổ chức, nhân sự của các thiết chế văn hóa, thể thao.

Các đại biểu tham dự Hội thảo

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đáng ghi nhận, sự vận hành của hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao hiện nay đang bộc lộ rất nhiều hạn chế, bất cập; tồn tại những nghịch lý, khó khăn, vướng mắc kéo dài chưa được khắc phục: Trong những năm qua, mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng kinh phí đầu tư để phát triển các thiết chế văn hóa, thể thao còn rất hạn chế, được tiến hành theo lối “nhỏ giọt, ăn đong”; trong khi nhiều thiết chế văn hóa, thể thao có cơ sở vật chất, trang thiết bị kỹ thuật vẫn còn lạc hậu, quỹ đất ít ỏi, chưa đáp ứng yêu cầu; thì vẫn có một số thiết chế văn hóa, thể thao dù đã được đầu tư rất tốn kém nhưng lại hoạt động kém hiệu quả, thậm chí “bỏ hoang”, gây ra lãng phí lớn; nhiều rạp hát, sân tập và nhà thi đấu thể thao được đầu tư khá hiện đại song do không hoạt động hiệu quả đã nhanh chóng xuống cấp và hầu như phải đóng cửa, ít có thời gian “sáng đèn”; kinh phí hoạt động cho các thiết chế văn hóa, thể thao nhìn chung rất hạn hẹp, nhiều cơ sở chỉ đủ để hoạt động cầm chừng. Bộ máy hoạt động của các thiết chế văn hóa, thể thao kém hiệu quả; nguồn nhân lực cả chuyên môn và quản lý đều chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ. Tiền lương và đãi ngộ đối với đội ngũ cán bộ làm việc tại các thiết chế văn hóa, thể thao chưa thỏa đáng. Công tác hướng dẫn và tổ chức hoạt động tại các thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở chưa được coi trọng, thiếu tính chủ động, sáng tạo.

Đồng chí Nguyễn Xuân Thắng đánh giá: Có một thực tế là, chủ trương của Đảng về quan tâm đầu tư phát triển các thiết chế văn hóa, thể thao đã rõ, nhất là những chủ trương về xử lý hài hòa mối quan hệ giữa bảo tồn và phát triển; phát triển đồng bộ các loại hình thiết chế văn hóa, thể thao; đổi mới nội dung, phương thức quản lý hoạt động của các thiết chế văn hóa, thể thao từ trung ương đến cơ sở; đẩy mạnh phát triển công nghiệp văn hóa, dịch vụ văn hóa và các lĩnh vực kinh tế thể thao phù hợp với cơ chế thị trường… Tuy nhiên, khi đi vào tổ chức thực hiện thì nhiều địa phương, đơn vị vẫn không biết phải bắt đầu làm từ đâu và phải làm như thế nào. Chúng ta đã thấy, không ít chính sách, quy định của pháp luật vẫn nặng về hướng dẫn chung chung, chưa cụ thể hóa đầy đủ dẫn đến tình trạng “mạnh ai, nấy làm”, cả trong đầu tư nguồn lực và tổ chức hoạt động. Một số nội dung, hình thức hoạt động của các thiết chế văn hóa, thể thao vẫn chưa được điều chỉnh bởi văn bản quy pháp pháp luật; trong khi đó, các chính sách đã được ban hành lại thiếu sự liên thông, đồng bộ. Việc ban hành chính sách cũng chưa thật sự chú ý tới tính đặc thù của một số lĩnh vực văn hóa, thể thao như văn hóa tinh hoa, bác học và thể thao thành tích cao. Một số quy định về tổ chức, hoạt động và tiêu chí của các thiết chế văn hóa, thể thao không phù hợp với thực tiễn. Điều này khiến cho nhiều thiết chế văn hóa, thể thao, nhất là trong lĩnh vực văn hóa, thể thao truyền thống, thật sự gặp khó khăn, lúng túng trong quá trình tiến tới tự chủ tài chính, phải xoay xở “giật gấu vá vai”, thậm chí biến tướng “lách luật” trong việc huy động, phân bổ các nguồn lực và tổ chức nhiều hoạt động nghệ thuật, biểu diễn.

Để góp phần tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc về luật pháp, cơ chế, chính sách, nhất là liên quan đến huy động và phân bổ có hiệu quả nguồn lực cho phát triển các thiết chế văn hóa, thể thao đáp ứng những yêu cầu mới, Chủ tịch Hội đồng lý luận Trung ương đề nghị các đại biểu tập trung phân tích, làm sâu sắc hơn những nội dung chủ yếu, đó là: hoàn thiện hệ thống luật pháp và cơ chế, chính sách; tổ chức thực hiện có hiệu quả nội dung về phát triển thiết chế văn hóa, thể thao trong quy hoạch tổng thể; tăng cường quản lý, sử dụng, khai thác có hiệu quả các thiết chế văn hóa, thể thao; tăng cường huy động các nguồn lực, đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị cho các thiết chế văn hóa, thể thao; Về tổ chức bộ máy, nhân sự và công tác đào tạo nguồn nhân lực.

Những giải pháp căn bản để  phát triển thiết chế văn hóa, thể thao
 

Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng báo cáo trung tâm tại Hội thảo

Báo cáo trung tâm tại Hội thảo, Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng nhấn mạnh:  Bộ VHTTDL nhận thức sâu sắc rằng, dưới sự quan tâm của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, với việc chuyển đổi tư duy từ “làm văn hóa” sang “quản lý nhà nước về văn hóa”, từ đầu nhiệm kỳ đến nay, công tác xây dựng pháp luật của ngành đã có nhiều chuyển biến: Đã trình Quốc hội thông qua Luật Điện ảnh, Luật Phòng, chống bạo lực gia đình (sửa đổi); phối hợp tham mưu, trình Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ. Đặc biệt, từ sau Hội thảo văn hóa năm 2022, thực hiện nhiệm vụ được Đảng, Quốc hội, Chính phủ giao: Bộ VHTTDL đã phối hợp với các ban, bộ, ngành, địa phương hoàn thiện Báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa (sẽ báo cáo UBTVQH ngày 14-5 tới đây); hoàn thiện hồ sơ Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) (báo cáo Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV cho ý kiến); hoàn thiện hồ sơ đề xuất dự án Luật Quảng cáo (sửa đổi)…

Một số nội dung Bộ VHTTDL kiến nghị tại Hội thảo văn hóa năm 2022 cũng như tại nhiều diễn đàn thời gian qua được Quốc hội, Chính phủ chỉ đạo sát sao, dù chưa điều chỉnh, bổ sung tại các Luật chuyên ngành, nhưng đã được chấp thuận chủ trương thực hiện thí điểm, như việc lĩnh vực văn hóa, thể thao được áp dụng hình thức đầu tư PPP tại dự thảo Luật Thủ đô, các Nghị quyết về cơ chế chính sách đặc thù cho TP.HCM cùng một số chính sách mới cho các địa phương khác trong thời gian tới. Báo cáo của Chính phủ về rà soát cơ chế, chính sách đặc thù cho các Vùng cũng đã đề cập nội dung này. Đây thực sự là tín hiệu vui cho toàn ngành VHTTDL, mở ra cơ hội mới để thu hút đầu tư hoàn thiện hệ thống hạ tầng, thiết chế và không gian văn hóa đồng bộ, hiệu quả, phát triển du lịch.

“Liên quan đến thiết chế văn hóa, thể thao, gần đây nhất, ngày 18-1-2024, Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội đã tổ chức phiên giải trình về “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về xây dựng, quản lý và sử dụng thiết chế văn hóa, thể thao giai đoạn 2013-2023”. Bộ VHTTDL đã báo cáo, lắng nghe các ý kiến chất vấn và trực tiếp giải trình tại phiên họp”- Bộ trưởng cho biết.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng tin tưởng rằng, “Hội thảo Văn hóa năm 2024 với chủ đề “Chính sách và nguồn lực cho phát triển thiết chế văn hóa, thể thao” vừa là sự tiếp nối, vừa là “lát cắt” chuyên sâu, luận giải những vấn đề từ lý luận đến thực tiễn về chính sách và nguồn lực cho phát triển thiết chế văn hóa, thể thao.

 Bộ trưởng khẳng định: Nghị quyết số 33-NQ/TW xác định rõ nhiệm vụ “Xây dựng, hoàn thiện đi đôi với nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các thiết chế văn hóa. Tạo điều kiện để nhân dân chủ động tổ chức các hoạt động văn hóa cộng đồng”. Để đảm bảo nguồn lực cho lĩnh vực văn hóa, Nghị quyết số 33-NQ/TW cũng nêu rõ giải pháp “Xây dựng cơ chế, chính sách ưu đãi về đất, tín dụng, thuế và phí đối với các cơ sở đào tạo và thiết chế văn hóa do khu vực tư nhân đầu tư, đặc biệt là ở vùng còn khó khăn”. Tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã chỉ đạo “Xây dựng và ban hành cơ chế, chính sách phù hợp, chú ý đến tính đặc thù của hoạt động văn hóa, nghệ thuật. Nâng mức đầu tư một cách hợp lý từ nguồn ngân sách nhà nước, đồng thời khơi thông các nguồn lực xã hội, nguồn lực trong nước và nước ngoài cho phát triển văn hóa”. Chiến lược phát triển văn hóa Việt Nam đến năm 2030 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, Quy hoạch mạng lưới cơ sở văn hóa, thể thao thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2045 Chính phủ sẽ phê duyệt thời gian tới đây đều thể hiện sự quan tâm và tiếp tục khẳng định vai trò của thể chế, chính sách với nguồn lực cho phát triển văn hóa, trong đó có thiết chế văn hóa, thể thao.

Về phát triển thiết chế văn hóa, thể thao từ góc độ chính sách và nguồn lực, theo Bộ trưởng, trong những năm qua, hệ thống pháp luật về thiết chế văn hóa, thể thao không ngừng được hoàn thiện, từng bước thể chế hóa đầy đủ chủ trương, đường lối của Đảng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, cụ thể: Hệ thống pháp luật về văn hóa, thể thao hiện có 274 văn bản quy phạm pháp luật (trong đó lĩnh vực văn hóa 180 văn bản, lĩnh vực thể thao 94 văn bản), 10 năm qua, có 55 văn bản quy phạm pháp luật quy định trực tiếp, gián tiếp liên quan đến xây dựng, quản lý, sử dụng thiết chế văn hóa, thể thao được ban hành theo thẩm quyền, cho thấy cơ bản đã định hình được hệ thống pháp luật về thiết chế văn hóa, thể thao.

Tên gọi “thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở” được ghi tại Quyết định số 2164/QĐ-TTg ngày 11-11-2013 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở giai đoạn 2013- 2020, định hướng đến năm 2030. Gồm các đối tượng: Trung tâm Văn hóa cấp tỉnh, Trung tâm Văn hóa - Thể thao cấp huyện, Trung tâm Văn hóa - Thể thao cấp xã và Nhà văn hóa - Khu thể thao thôn (do ngành văn hóa, thể thao và du lịch quản lý); Nhà Văn hóa Lao động cấp huyện, Cung Văn hóa Lao động, Nhà Văn hóa Lao động cấp tỉnh, Trung tâm Văn hóa - Thể thao ở Khu chế xuất, Khu công nghiệp và trong các doanh nghiệp lớn (do Công đoàn các cấp quản lý); Nhà Thiếu nhi cấp huyện, Cung Thiếu nhi, Nhà Thiếu nhi hoặc Trung tâm hoạt động Thanh Thiếu nhi cấp tỉnh (do Đoàn Thanh niên cộng sản HCM quản lý); Hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở thuộc các Bộ, ngành, đoàn thể và lực lượng vũ trang; các thiết chế văn hóa, thể thao được đầu tư bằng nguồn vốn xã hội hóa.

Trong những năm qua, hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao từ trung ương tới cơ sở từng bước được đầu tư củng cố, nâng cao chất lượng hoạt động, nội dung thiết thực, góp phần phát triển phong trào văn hóa, thể thao phục vụ nhiệm vụ chính trị tại địa phương, đồng thời nâng cao thể lực, tầm vóc, đời sống tinh thần của nhân dân.

“Tính đến hết tháng 3-2024, cả nước có 66 thiết chế văn hóa cấp tỉnh; 689/705 quận huyện có Trung tâm Văn hóa, Thể thao hoặc Nhà Văn hóa, đạt tỷ lệ 97%; tỷ lệ này ở cấp xã là 77%, cấp thôn là 76%. Hệ thống công đoàn có 50 thiết chế văn hóa, thể thao. Các thiết chế do Đoàn TNCS HCM quản lý có 56 Cung, Nhà Thiếu nhi, Trung tâm hoạt động thanh thiếu nhi cấp tỉnh, 106 Nhà Thiếu nhi cấp huyện...” – Bộ trưởng cho biết.

Về công tác xây dựng, quản lý và sử dụng thiết chế văn hóa, thể thao chịu sự điều chỉnh của 2 nhóm, hệ thống pháp luật: pháp luật chuyên ngành và pháp luật liên quan trực tiếp. Về pháp luật chuyên ngành, cơ bản là các Thông tư, Nghị định, ít các Luật (mới có Luật Thể dục thể thao, Luật Điện ảnh, Luật Di sản văn hóa, Luật Thư viện). Các văn bản này, chủ yếu quy định chính sách có tính nguyên tắc ưu đãi, cơ cấu tổ chức, cơ sở vật chất, hoạt động của các thiết chế văn hóa, thể thao; Về pháp luật liên quan tác động trực tiếp: Chủ yếu là các Luật (gần 20 Luật), có cả Nghị định và Thông tư. Các văn bản này, chủ yếu quy định chính sách về đối tượng, đầu tư, xây dựng, quản lý. Tuy nhiên, nội hàm của các văn bản này, cơ bản không có yếu tố đặc thù của thiết chế văn hóa, thể thao.

Bộ trưởng nêu ví dụ, đơn cử: theo pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công có loại tài sản kết cấu hạ tầng văn hóa, thể thao, tài sản chuyên dùng…, tuy nhiên chưa có quy định chi tiết về tài sản kết cấu hạ tầng văn hóa, hạ tầng thể thao (ví dụ SVĐ Mỹ Đình chưa được quy định là tài sản kết cấu hạ tầng thể thao… do đó chịu sự điều chỉnh của quy định về tài sản công phục vụ hoạt động quản lý, cung cấp dịch vụ công của đơn vị sự nghiệp công lập như các tài sản thông thường khác).

Do đó, để gỡ vướng, tháo điểm nghẽn, nút thắt, tạo nguồn lực phát triển bằng chính sách, khai thác, phát huy có hiệu quả hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cần bắt đầu từ thể chế, chính sách, không chỉ bằng pháp luật chuyên ngành mà cả từ các văn bản pháp luật liên quan.

Theo Bộ trưởng, thời gian qua, đồng thời với tăng cường xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật chuyên ngành trong đó có quy định về thiết chế văn hóa, thể thao, Bộ VHTTDL đang tập trung rà soát, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương liên quan để đề xuất, kiến nghị cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung một số pháp luật liên quan tác động trực tiếp đến xây dựng, quản lý và sử dụng thiết chế văn hóa, thể thao: Luật PPP, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp…

Đề xuất một số giải pháp về chính sách và nguồn lực cho phát triển thiết chế văn hóa, thể thao, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng nhấn mạnh về mục tiêu, quan điểm, đó là: Căn cứ chủ trương, quan điểm của Đảng, pháp luật của Nhà nước, bám sát và nghiên cứu thấu đáo những vấn đề thực tiễn đặt ra, bảo đảm giải quyết kịp thời những vấn đề mới nảy sinh; những vấn đề đã rõ, được kiểm nghiệm trong thực tiễn, đạt được sự thống nhất cao thì xây dựng, ban hành luật để áp dụng thống nhất, đặc biệt là đối với những vấn đề đang được điều chỉnh bởi văn bản dưới luật, những vấn đề thuộc quan điểm, chủ trương mới của Đảng về phát triển văn hóa, con người Việt Nam, những vấn đề bất cập với thực tiễn và những vấn đề khác chưa được thể chế hóa, theo đó có 4 nhóm chính sách cần quan tâm:

Chính sách về quy hoạch, đất đai, đầu tư, xây dựng (chính sách hạ tầng): Hiện tại, Bộ VHTTDL đã hoàn thiện hồ sơ, trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, phê duyệt Quy hoạch mạng lưới cơ sở văn hóa và thể thao thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn tới năm 2045. Bộ VHTTDL sẽ phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương để triển khai sớm, hiệu quả Quy hoạch này.

Bộ trưởng đề nghị các tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương tiếp tục tích hợp quy hoạch thiết chế văn hóa, thể thao trong công tác lập quy hoạch, điều chỉnh quy hoạch của tỉnh, bố trí quỹ đất cho các thiết chế này ở các vị trí phù hợp; ưu tiên quỹ đất phát triển thể chế ở khu dân cư, khu đô thị, khu chung cư...

Đồng thời, Bộ trưởng cũng đề nghị Quốc hội, Chính phủ, các Ủy ban của Quốc hội, các bộ, ngành tiếp tục quan tâm tới lĩnh vực văn hóa trong quá trình rà soát, nghiên cứu, đề xuất hoàn thiện các chính sách ưu đãi đầu tư, chính sách về thuế, tín dụng, đất đai, cơ chế tài chính, cơ chế khuyến khích sáng tạo trong các luật chuyên ngành để tạo điều kiện huy động tối đa các nguồn lực cho phát triển văn hóa”.

Về chính sách về quản lý, khai thác, hoạt động (chính sách chuyên ngành và liên quan): cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện chính sách pháp luật về ưu đãi hưởng thụ văn hóa, môi trường văn hóa, thúc đẩy, hỗ trợ sáng tạo văn hóa nghệ thuật, phát triển thể thao, tạo căn cứ pháp lý; chính sách chuyên môn để định hướng quản lý, khai thác, hoạt động các thiết chế văn hóa, thể thao; chính sách hỗ trợ, tham gia của cộng đồng dân cư trong khai thác, hoạt động thiết chế văn hóa, thể thao ở cơ sở phù hợp với điều kiện thực tiễn các địa phương. Đề xuất xây dựng chính sách pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công đối với tài sản kết cấu hạ tầng văn hóa, thể thao mang tính đặc thù; sửa đổi, bổ sung pháp luật về tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập, hoàn thiện quy định về dịch vụ sự nghiệp công sử dụng ngân sách nhà nước bảo đảm đồng bộ, phù hợp với thực tiễn; xây dựng, lựa chọn và phổ biến các mô hình tổ chức hoạt động thiết chế văn hóa, thể thao hiệu quả, phù hợp với vùng miền, địa phương, dân tộc, đối tượng.

Về chính sách huy động các nguồn lực, Bộ trưởng đề nghị Quốc hội xem xét, cho ý kiến và phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025-2035; bổ sung lĩnh vực văn hóa vào nhóm ngành nghề ưu đãi đầu tư, vào nhóm lĩnh vực được áp dụng đầu tư theo phương thức PPP khi sửa đổi, bổ sung Luật Đầu tư, Luật PPP; bổ sung các khoản chi tài trợ cho văn hóa, thể thao được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế khi sửa đổi, bổ sung Luật Thuế Thu nhập doanh nghiệp; bổ sung chính sách, quy định tại Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, nhằm phát huy, sử dụng có hiệu quả tài sản kết cấu hạ tầng, thiết chế văn hóa, tài sản đặc thù của văn hóa.

Đối với các địa phương, Bộ trưởng đề nghị xác định rõ tiêu chí những dự án về thiết chế văn hóa, thể thao phù hợp với quy hoạch mà Nhà nước ưu tiên đầu tư để bố trí kinh phí, tránh đầu tư dàn trải. Phân loại chi tiết các loại dự án thiết chế văn hóa, thể thao có khả năng thu hút được nguồn lực xã hội. Bố trí đủ ngân sách để xây dựng, sửa chữa, nâng cấp thiết chế văn hóa, thể thao, hỗ trợ kinh phí hoạt động của thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở đáp ứng nhu cầu của Nhân dân.

Chính sách về đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực, Bộ trưởng nhấn mạnh, tiếp tục hoàn thiện quy định về các ngành, nghề đào tạo chuyên sâu, đặc thù trong lĩnh vực nghệ thuật. Nghiên cứu sửa đổi chính sách đãi ngộ, bồi dưỡng đối với cán bộ, viên chức, người lao động làm việc tại các thiết chế văn hóa, thể thao; chế độ ưu đãi trong đào tạo, bồi dưỡng hạt nhân năng khiếu về văn hóa, thể thao; phát huy vai trò của địa phương, cơ sở trong tạo nguồn nhân lực quản lý, vận hành, phát huy hoạt động các thiết chế văn hóa, thể thao.

Bằng các công cụ chính sách pháp luật sẽ khơi thông, huy động nguồn lực cho phát triển thiết chế văn hóa, thể thao là kinh nghiệm của nhiều nước phát triển đã tiến hành, cũng là yêu cầu tiên quyết tạo động lực phát triển văn hóa, thể thao.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng mong muốn tiếp tục nhận được sự quan tâm, chỉ đạo của các đồng chí Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, sự phối hợp, đồng hành của các ban, bộ, ngành, địa phương trong quá trình xây dựng và triển khai các chính sách, nguồn lực tạo bệ phóng cho phát triển thiết chế văn hóa, thể thao.

Thực hiện có hiệu quả việc quy hoạch tổng thể, phát triển hệ thống thiết chế văn hóa

Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Phan Xuân Thủy phát biểu tham luận tại Hội thảo

Trình bày tham luận “Một số vấn đề đặt ra trong việc triển khai thực hiện quan điểm, đường lối của Đảng về xây dựng và phát triển thiết chế văn hóa” tại Hội thảo, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Phan Xuân Thủy cho rằng, bên cạnh nhiều kết quả đạt được, hệ thống thiết chế văn hóa và cơ sở vật chất, kỹ thuật cho hoạt động văn hóa ở nước ta còn nhiều bất cập, hạn chế.

Chúng ta còn thiếu các thiết chế văn hóa đủ tiêu chuẩn để tổ chức các sự kiện lớn, mang tầm khu vực và quốc tế, được tổ chức và vận hành một cách chuyên nghiệp, nhưng lại thừa những thiết chế không đáp ứng được các tiêu chuẩn này. Hệ thống thiết chế văn hóa chậm chuyển đổi sang phương thức tự chủ, xã hội hóa; nhiều nơi đang trong tình trạng xuống cấp, chắp vá, thiếu đồng bộ... Tại nhiều vùng nông thôn, nhất là vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào các dân tộc thiểu số, vùng căn cứ cách mạng, biên giới, hải đảo… hệ thống thiết chế văn hóa còn nghèo nàn, lạc hậu về cơ sở vật chất cũng như trong việc tổ chức các hoạt động, chưa thực sự đáp ứng được nhu cầu hưởng thụ văn hóa tinh thần của nhân dân. Cơ chế, chính sách, quy định đối với việc quản lý các thiết chế văn hóa do khu vực tư nhân đầu tư còn nhiều bất cập.

Để tiếp tục triển khai thực hiện có hiệu quả quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng về xây dựng và phát triển hệ thống thiết chế văn hóa trong thời gian tới, theo Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Phan Xuân Thủy, cần thực hiện quyết liệt và đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó tập trung vào một số nhóm giải pháp trọng tâm: Thứ nhất, các cấp ủy đảng, chính quyền, đoàn thể tiếp tục quán triệt sâu sắc, toàn diện hơn nữa các quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng về xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam trong tiến trình xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc...; Thứ hai, thực hiện có hiệu quả việc quy hoạch tổng thể, phát triển hệ thống thiết chế văn hóa; bố trí quỹ đất hợp lý, phù hợp với quy hoạch phát triển kinh tế -xã hội của từng cấp, bảo đảm diện tích sử dụng theo chức năng của các thiết chế; tạo sự đồng bộ giữa mỹ thuật, kiến trúc, quy hoạch các thiết chế văn hóa trong không gian văn hóa công cộng...; Thứ ba, nghiên cứu, xây dựng các cơ chế, chính sách phù hợp với tình hình thực tiễn; chú trọng các nhóm chính sách về đầu tư xây dựng cơ sở vật chất; quy hoạch, đào tạo và sử dụng đội ngũ cán bộ…; Thứ tư, tăng cường công tác quản lý nhà nước, công tác tuyên truyền, vận động của ngành văn hóa, thể thao và du lịch; từng bước hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, quy chế đối với các hoạt động văn hóa...

Giải pháp tích hợp quy hoạch thiết chế văn hóa, thể thao trong quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn 2050

Với tham luận “Giải pháp tích hợp quy hoạch thiết chế văn hóa, thể thao trong quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn 2050”, KTS, Phó Viện trưởng Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn quốc gia  Phạm Thị Nhâm cho rằng, thông thường, định hướng về lĩnh vực văn hóa, thể thao sẽ bao gồm một số nội dung chính: Phát triển và nâng cao bản sắc văn hóa, sức khỏe người dân thông qua các hoạt động văn hóa, thể thao đại chúng, cộng đồng. Đây có thể coi là phần mục tiêu xã hội, phi kinh tế của lĩnh vực văn hóa, thể thao; Phát triển công nghiệp văn hóa như một lĩnh vực kinh tế, với những mục tiêu tăng trưởng, đóng góp GRDP rõ ràng; Tích hợp yếu tố văn hóa, thể thao để phát triển các lĩnh vực khác như du lịch, bất động sản, giáo dục đào tạo,... Đây là những tác động kinh tế thứ cấp của văn hóa, thể thao.

Như vậy, đối với các thiết chế văn hóa, cũng cần làm rõ các loại thiết chế nào là cần và đủ để đạt được 3 định hướng nói trên, trong từng trường hợp cụ thể của từng tỉnh. Có thể nói là định hướng chung về mặt luật pháp cũng như các thông tư, nghị định hướng dẫn hiện nay đối với lĩnh vực văn hóa là còn rất chung chung và lỏng lẻo...

Riêng về hạ tầng hay thiết chế văn hóa, thể thao, thì về cơ bản, hệ thống thiết chế văn hóa có thể được nhìn nhận ở 3 cấp độ: cấp độ vĩ mô toàn tỉnh, là những chiến lược phân vùng phát triển lớn. Cấp độ tầm trung là những cụm, tuyến mang tính chiến lược, có khả năng tích hợp với những chiến lược phát triển đất đai, du lịch. Cấp độ chi tiết mới là những công trình, thiết chế văn hóa, thể thao cụ thể. Trong đó, vai trò chính của một quy hoạch cấp tỉnh nằm ở hai lớp trên. Lớp cuối cùng là các công trình cụ thể thường là những dự án hoặc quy hoạch chi tiết, chương trình hành động cụ thể. Quy hoạch tỉnh chỉ nên có những định hướng chung về chỉ tiêu, tỷ lệ các thiết chế văn hóa, thể thao, chứ không xác định tới từng công trình. Trong khi đó, hiện nay phần quy hoạch thiết chế văn hóa, thể thao chủ yếu nặng về danh sách chi tiết các công trình, mà đa số thiếu hai lớp trên. Với cách thức như vậy, thông thường quy hoạch sẽ chỉ nhắc lại những danh mục dự án có sẵn mà ít tính chất định hướng chiến lược tổng thể. Việc nhắc lại các danh mục dự án này không có hại đối với việc hoạch định chính sách, nhưng không phát huy hết được tính tổng thể và chiến lược của quy hoạch tỉnh.

KTS Nguyễn Thị Nhâm đề nghị nên có những cải tiến trong lĩnh vực này trong lần điều chỉnh các quy hoạch tỉnh tới, với các nội dung chính: Định nghĩa rõ bằng lời và các chỉ số cơ bản sự khác biệt giữa nội dung định hướng ngành văn hóa, thể thao và phần hạ tầng xã hội văn hóa, thể thao, làm cơ sở để báo cáo hai nội dung này trong hai chương độc lập.  Cần làm rõ nhu cầu hoạch định cấp vĩ mô và cấp trung quy mô trong hệ thống cấu trúc thiết chế văn hóa, thể thao của quy hoạch tỉnh, để cải thiện các nội dung này, tạo giá trị gia tăng thêm của quy hoạch tỉnh so với thông lệ hiện nay. Đồng thời, có những định hướng và nghiên cứu sâu hơn, rõ nét hơn về các giá trị dịch vụ văn hóa, thể thao đối với nền kinh tế, định lượng và định tính, cũng như hướng dẫn chi tiết hơn về các nội dung này trong báo cáo quy hoạch tỉnh; làm rõ những nội dung ở mức độ nào thì sẽ đưa vào quy hoạch tỉnh, nội dung nào sẽ thuộc các chương trình, dự án, kế hoạch hành động của ngành.

Bên cạnh các tham luận được trình bày, tại Hội thảo, các đại biểu đã thảo luận các chủ đề “Thực trạng quản lý, sử dụng, khai thác thiết chế văn hóa, thể thao” và “Thể chế, chính sách và nguồn lực cho phát triển thiết chế văn hóa, thể thao”.

Cần có một “bộ luật” liên quan đến lĩnh vực thiết chế văn hóa, thể thao

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà phát biểu tại Hội thảo

Phát biểu tại hội thảo, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đánh giá hội thảo có ý nghĩa hết sức quan trọng giúp Chính phủ đánh giá, xác định các vấn đề cơ chế, chính sách nhằm khơi thông nguồn lực, đưa văn hóa trở thành động lực, “kinh tế hóa  văn hóa thông qua phát triển các di sản, sản phẩm văn hóa, du lịch”.

Đồng tình với các ý kiến, tham luận tại hội thảo về thực trạng của các thiết chế văn hóa, thể thao, nhất là những tồn tại nguyên nhân, đề xuất giải pháp, Phó Thủ tướng cho rằng cần tiếp tục thể chế hóa, cụ thể hóa chủ trương, đường lối, quan điểm của Đảng về văn hóa, thể thao; đồng thời tiếp tục làm rõ nội hàm khái niệm thiết chế văn hóa, thể thao như các cơ sở vật chất, tổ chức, cơ chế chính sách đi kèm thể hiện vai trò của nhà nước.

Theo Phó Thủ tướng, thiết chế văn hóa, thể thao phải được coi là một bộ phận hết sức quan trọng của thiết chế liên quan đến hạ tầng xã hội nên cần các bộ tiêu chí đánh giá, xác định để đưa vào quy hoạch ở cấp độ quốc gia, vùng, địa phương, cơ sở. Bên cạnh đó, cần nghiên cứu mô hình thiết chế văn hóa là các thành phố, đô thị di sản như Hội An.

“Những vấn đề đặt ra là vai trò của Nhà nước, sự tham gia của xã hội, doanh nghiệp, người dân trong phát triển thiết chế văn hóa, thể thao vừa xây dựng nền tảng tinh thần, vừa góp phần văn hóa hóa kinh tế, gắn kết xã hội, phát triển kinh tế, du lịch, dịch vụ”, Phó Thủ tướng trao đổi và cho rằng cần có một “bộ luật” liên quan đến lĩnh vực thiết chế văn hóa, thể thao. Trong đó, Nhà nước giữ vai trò chủ đạo tập trung ưu tiên nguồn lực thực hiện những nhiệm vụ quan trọng như chương trình mục tiêu phát triển văn hóa con người Việt Nam, đồng thời thu hút sự tham gia của khu vực tư nhân, xã hội vào xây dựng thiết chế văn hóa, thể thao.

Tăng dần mức chi ngân sách nhà nước cho  phát triển thiết chế văn hóa, thể thao

Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn tổng kết Hội thảo

Phát biểu tổng kết Hội thảo, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết, sau một buổi làm việc tích cực, khẩn trương và trách nhiệm cao, Hội thảo đã hoàn thành toàn bộ chương trình đề ra. Hội thảo đã nhận được nhiều bài viết, tham luận của các cơ quan trung ương, địa phương, các chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp. Hội thảo ghi nhận sự góp mặt của hơn 300 đại biểu đại diện cho các cơ quan của Quốc hội, các bộ, ngành, địa phương cùng sự tham gia của các nhà khoa học, chuyên gia, nhà quản lý.

Trên cơ sở các ý kiến thảo luận, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn ghi nhận những kết quả đạt được trong công tác xây dựng, phát triển thiết chế văn hóa, thể thao. Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết, trong những năm qua, Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành đã ban hành nhiều văn bản pháp luật quy định về tổ chức, hoạt động của hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao; từng bước thể chế hóa các chủ trương, quan điểm lớn của Đảng, pháp luật của Nhà nước về quyền hưởng thụ và tiếp cận các giá trị văn hóa; tạo hành lang pháp lý cho thiết chế văn hóa, thể thao được củng cố, nâng cao chất lượng hoạt động.

Hiện nay, Quy hoạch mạng lưới cơ sở văn hóa và thể thao giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045 đang được trình cấp có thẩm quyền ban hành. Trên cơ sở các văn bản của trung ương, các địa phương ban hành Đề án Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao theo các giai đoạn cụ thể, phù hợp với điều kiện của từng địa phương. Nhiều quy hoạch có liên quan tiếp tục được rà soát, bổ sung, tích hợp trong hệ thống quy hoạch của ngành văn hóa, thể thao, các quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh.

Hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao được đầu tư, phát triển, hình thành mạng lưới từ trung ương tới cơ sở. Các thiết chế văn hóa, thể thao ở trung ương khá đa dạng về loại hình; một số có quy mô lớn, chất lượng cao, hiện đại. Một số thiết chế đã đạt được mục tiêu đặt ra tại quy hoạch chuyên ngành. Tỷ lệ tỉnh, huyện, xã, thôn (bản) có đầy đủ loại hình thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở được nâng lên. Các thiết chế văn hóa, thể thao ngoài công lập từng bước được đầu tư xây dựng.

Mô hình quản lý khá đa dạng: cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp, tổ chức chính trị - xã hội, cộng đồng dân cư quản lý. Nhìn chung, hoạt động đã bám sát chức năng, nhiệm vụ và quy định của pháp luật; cơ bản đáp ứng nhu cầu của Nhân dân và các nhiệm vụ chính trị. Các chính sách của Nhà nước đã khuyến khích các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp đầu tư rất nhiều cho các thiết văn hóa, thể thao. Một số thiết chế ngoài công lập đã đạt được hiệu quả, góp phần đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa, thể thao ngày càng phong phú của người dân.

Về bố trí kinh phí đầu tư xây dựng thiết chế văn hóa, thể thao: Ngân sách Nhà nước đầu tư xây dựng thiết chế văn hóa, thể thao chủ yếu thông qua các Chương trình bổ sung có mục tiêu, các Chương trình mục tiêu quốc gia. Việc thực hiện cơ chế tự chủ tài chính đối với các thiết chế văn hóa, thể thao thực hiện theo quy định và đạt được một số kết quả tích cực.

Tổ chức bộ máy, biên chế của các đơn vị quản lý thiết chế văn hóa, thể thao công lập tiếp tục được sắp xếp, kiện toàn theo hướng tinh gọn. Bộ VHTTDL đã thực hiện nghiêm các quy định của Đảng, Chính phủ, chủ động thực hiện rà soát, sắp xếp, tổ chức lại các đơn vị sự nghiệp thuộc Bộ. Thiết chế văn hóa, thể thao cấp tỉnh, huyện, xã cũng đã sắp xếp lại theo hướng trực thuộc Sở VHTTDL, UBND cấp huyện, cấp xã quản lý trực tiếp. Mạng lưới cơ sở nghiên cứu, đào tạo nhân lực tăng cả về số lượng và quy mô; đa dạng về hình thức tổ chức.

Nêu rõ những vướng mắc, bất cập trong quá trình triển khai thực hiện được bàn luận tại Hội thảo, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết, nội hàm “thiết chế văn hóa, thể thao” chưa được quy định rõ ràng. Quy định về các loại hình thiết chế văn hóa, thể thao chưa đầy đủ. Một số quy định về ưu đãi chưa có sự kết nối với pháp luật chuyên ngành; quy định về chính sách xã hội hóa chưa thực sự tạo động lực, thu hút nguồn lực xã hội; quy định về quản lý, sử dụng tài sản, cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập chưa phù hợp với thực tiễn. 

Quy hoạch mạng lưới cơ sở văn hóa, thể thao thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2045 chậm được ban hành. Việc tích hợp các quy hoạch về thiết chế văn hóa, thể thao vào quy hoạch cấp quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh thực hiện chưa thống nhất, đồng bộ, thiếu gắn kết; chưa bảo đảm tính toàn diện, cân đối giữa các loại hình thiết chế, giữa các địa bàn. Một số địa phương chưa thực hiện quy hoạch quỹ đất, hoặc đã có quy hoạch nhưng vị trí không thuận lợi.

Một số chỉ tiêu đề ra trong các chiến lược và quy hoạch về xây dựng các công trình văn hóa quốc gia chưa đạt; còn ít công trình văn hóa, thể thao có quy mô lớn, hiện đại, đủ điều kiện để tổ chức các sự kiện tầm cỡ quốc tế. Việc đầu tư xây dựng thiết chế văn hóa, thể thao ở một số khu kinh tế, khu công nghiệp, khu đô thị chưa được quan tâm đúng mức.

Quản trị nội bộ một số cơ quan, đơn vị còn yếu kém, chất lượng, hiệu quả dịch vụ thấp. Việc thực hiện cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm đối với các đơn vị sự nghiệp công lập còn chậm. Xã hội hóa lĩnh vực dịch vụ sự nghiệp công chưa đáp ứng yêu cầu. Việc khai thác đối với các tài sản tại các thiết chế văn hóa, thể thao chưa thực sự hiệu quả. Tại địa phương, công tác chỉ đạo, hướng dẫn và tổ chức hoạt động tại các thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở ở một số nơi chưa được chú trọng; nội dung, phương thức hoạt động chưa đa dạng, phong phú. Chất lượng, hiệu quả hoạt động của nhiều thiết chế văn hóa, thể thao hạn chế, chưa thực sự đáp ứng nhu cầu sử dụng.

Ngân sách nhà nước đầu tư cho xây dựng, quản lý thiết chế văn hóa, thể thao còn thấp, phân tán, chưa đáp ứng yêu cầu. Việc thực hiện tự chủ tài chính đối với nhiều đơn vị sự nghiệp công lập, kinh phí để xây dựng mới, sửa chữa hoặc nâng cấp, mua sắm trang thiết bị của các thiết chế văn hóa, thể thao rất khó khăn, nhất là ở các địa phương chưa tự chủ được về tài chính. Chính sách huy động các nguồn lực xã hội chưa hấp dẫn, khó thu hút các nhà đầu tư, đặc biệt ở vùng miền núi, hải đảo, biên giới, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Việc sắp xếp, kiện toàn tổ chức thiết chế văn hóa, thể thao các cấp còn nhiều bất cập. Tên gọi, cơ cấu tổ chức của các đơn vị sau khi sáp nhập thiếu thống nhất. Việc sáp nhập các đơn vị nghệ thuật chuyên nghiệp, Cung, Nhà thiếu nhi còn mang tính cơ học, chưa tính đến yếu tố đặc thù.

Đội ngũ cán bộ, viên chức, người lao động làm việc tại nhiều thiết chế chưa bảo đảm yêu cầu về cơ cấu, số lượng và chất lượng. Nhiều đơn vị nghệ thuật thiếu hụt nguồn nhân lực chuyên môn chất lượng. Chế độ đãi ngộ đối với cán bộ, người lao động công tác tại hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao còn thấp, chưa thực sự đáp ứng được yêu cầu thực tế, khó có thể thu hút nhân tài.

Công tác đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực cho thiết chế văn hóa, thể thao chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới. Việc xây dựng chính sách, cơ chế đặc thù cho đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, phát triển tài năng, nhất là đối với các môn nghệ thuật truyền thống còn hạn chế.

Theo Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Hội thảo đã nhận định, thảo luận và thống nhất các giải pháp nhằm hoàn thiện thể chế, chính sách và bảo đảm nguồn lực cho phát triển thiết chế văn hóa, thể thao, tập trung 5 nhóm vấn đề: Về hoàn thiện thể chế, chính sách, xây dựng mục tiêu và lộ trình thích hợp để hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật quy định về thiết chế văn hóa, thể thao đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất, khả thi. Rà soát các văn bản pháp luật, bổ sung, sửa đổi các quy định pháp luật có liên quan để làm rõ khái niệm và nội hàm "thiết chế văn hóa, thể thao", "cơ sở văn hóa, thể thao" làm cơ sở để xây dựng và áp dụng các chính sách đầu tư, quản lý, khai thác, vận hành và thuận tiện trong việc xây dựng, tích hợp quy hoạch mạng lưới thiết chế văn hóa, thể thao trong cả nước. Nghiên cứu hoàn thiện chính sách đầu tư phát triển và vận hành hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao, bao gồm chính sách đầu tư công, chính sách đầu tư theo phương thức đối tác công - tư và chính sách xã hội hóa; chính sách ưu đãi, hỗ trợ đầu tư, nhất là về đất đai, thuế, vốn tín dụng trong việc xây dựng các cơ sở văn hóa, thể dục thể thao để khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia đầu tư phát triển.