Trong khuôn khổ Ngày hội "Sắc Xuân trên mọi miền Tổ quốc" năm 2025, đồng bào dân tộc Raglai, tỉnh Ninh Thuận đã tổ chức tái hiện Lễ ăn mừng đầu lúa mới - Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội).

Lễ ăn mừng đầu lúa mới là một trong những lễ hội truyền thống quan trọng và lâu đời nhất của người Raglai ở tỉnh Ninh Thuận. Lễ hội này thường được tổ chức vào dịp sau khi người dân đã thu hoạch xong vụ mùa và lúa đã được đưa về nhà. Lễ ăn mừng đầu lúa mới có ý nghĩa tạ ơn các vị thần linh, núi rừng, tổ tiên đã phù hộ cho mùa màng bội thu, đồng thời cầu mong mưa thuận gió hòa, cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Đây cũng là dịp để cộng đồng Raglai sum họp, giao lưu, thắt chặt tình đoàn kết và cùng nhau thưởng thức những thành quả lao động sau một năm vất vả.

 Đồng bào dân tộc Raglai quây quần xung quanh cây nêu thực hiện Lễ ăn mừng đầu lúa mới

Lễ ăn mừng đầu lúa mới thường diễn ra theo chu kỳ 5, 7 hoặc 10 năm, tùy vào điều kiện kinh tế của từng gia đình và kéo dài trong 3 ngày. Lễ vật cúng gồm: lúa mới (được chọn từ những bông lúa tốt nhất, hạt mẩy nhất); gạo (được nấu thành cơm hoặc xôi); thịt heo, gà hoặc trâu; rượu cần hoặc rượu gạo và trầu cau. Các nghi lễ chính của Lễ ăn mừng đầu lúa mới: ngày thứ nhất, dựng cây nêu, trình báo tổ tiên; ngày thứ hai, tra nước vào ché rượu cần, đeo chuỗi hạt cườm; ngày thứ ba, cầu hồn lúa, hồn bắp, tiễn đưa tổ tiên và lễ tạ ơn thầy cúng Kei Du.

Nghi thức cúng lễ được thực hiện bởi thầy cúng hoặc người có uy tín trong dòng họ. Trong quá trình thực hiện các nghi thức cúng lễ, thầy cúng sẽ đọc những lời khấn cầu, tạ ơn các vị thần linh và cầu mong những điều tốt đẹp cho dân làng: "Kính trình tổ tiên, cha mẹ, các vị thần linh phù hộ cho con cháu mạnh khỏe, gia đình sum vầy, mùa màng tươi tốt, chăn nuôi phát đạt. Xin mời các thần Naihatang, Lapah, Kadroh, Girai Bhaok, cùng thần núi, thần sông, thần bảo hộ chứng giám lòng thành, ban cho mưa thuận gió hòa, đi đường binh an, làm ăn thuận lợi". 

 Già làng khấn tạ ơn thần linh đã ban cho mùa màng tốt tươi

Phụ lễ rắc những hạt gạo lên đầu phụ nữ với mong muốn xua đuổi tà ma, những điều xấu xa, không may mắn, đồng thời mang lại may mắn, bình an

Sau khi lễ cúng kết thúc, mọi người cùng nhau ăn uống, vui chơi và ca hát những điệu múa, lời ca mang đậm bản sắc văn hóa của người Raglai. Một số nhạc cụ truyền thống thường được sử dụng trong lễ hội mừng đầu lúa mới bao gồm: kèn bầu (Sarakel), trống lớn (Sagger Kayau), mã la (Chahar), đàn Chapi. Trong ngày hội, ngoài phần hòa tấu nhạc cụ và biểu diễn ca múa, đây còn là cơ hội để bà con làng trên, xóm dưới gặp gỡ, thăm hỏi nhau. Đặc biệt, đây cũng là dịp để các chàng trai, cô gái Raglai làm quen, tìm hiểu nhau, từ đó hình thành nên những mối lương duyên. Bên cạnh đó, trong ngày lễ, các bậc cao niên cũng truyền dạy cho con cháu từng nghi thức, từng động tác cầm cồng, đánh chiêng, thể hiện mong muốn thế hệ trẻ tiếp tục gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.

Đồng bào Raglai nhảy múa, ca hát trong phần hội

Lễ ăn mừng đầu lúa mới là một nét đẹp văn hóa truyền thống của người Raglai, cần được bảo tồn và phát huy. Với bề dày lịch sử và văn hóa, đồng bào Raglai sở hữu một kho tàng tri thức dân gian đồ sộ từ sử thi, truyện cổ dân ca đến luật tục... được các nhà nghiên cứu sưu tầm và biên soạn với độ dài hàng ngàn trang. Không chỉ có vậy, đồng bào còn lưu giữ nhiều lễ hội dân gian đặc sắc như Lễ ăn mừng đầu lúa mới, Lễ bỏ mả, các nghi lễ vòng đời... trong đó, Lễ ăn mừng đầu lúa mới và Lễ bỏ mả đã được đưa vào Danh mục là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, khẳng định giá trị văn hóa sâu sắc và vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của cộng đồng người Raglai.

Tin, ảnh: MINH PHẠM