NSƯT Chử Thiên Hoa là cái tên không xa lạ với khán giả yêu Cải lương Bắc. Tuy không chuyên vai đào chính song mỗi lần chị bước ra sân khấu người xem đều ấn tượng bởi lối diễn sáng tạo, cá tính. Từ giọng nói, ánh mắt, cách thể hiện những vai đào độc, Chử Thiên Hoa đều chứng tỏ chị theo nghề là để diễn vai đó.

Với vai Võ Tắc Thiên Chử Thiên Hoa đã dành được chiếc Huy chương Vàng đầu tiên

Trên sân khấu, NSƯT Chử Thiên Hoa hóa thân vào vai những người phụ nữ ác độc với gương mặt lạnh lùng, cái nhìn cay nghiệt, song ngoài đời chị lại thuộc tuýp người thân thiện, dễ gần và sẵn sàng chia sẻ những trăn trở về nghề, về cuộc sống. 

Nghề chọn mình

Cái duyên để NSƯT Chử Thiên Hoa rẽ sang nghệ thuật cũng khá đặc biệt. Năm đó, chị chưa tròn 20 tuổi và được gia đình định hướng đi theo con đường làm kinh tế. Chị mơ ước trở thành Luật sư để theo đuổi các vụ án kinh tế nên đã thi vào khoa Luật kinh tế, Trường Đại học Luật Hà Nội. Khi đang là sinh viên Luật, bạn bè rủ sang Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội để xem tuyển diễn viên kịch nói và kịch hát dân tộc, cô nữ sinh cũng nghe theo chúng bạn đi xem cho vui. Ngày ấy, Nhà hát Cải lương Việt Nam tổ chức tuyển diễn viên để đào tạo tại Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội. Một người bạn biết chị hát hay nên đã ghi giấy đăng ký cho chị thi thử. Thời điểm đó, Thiên Hoa còn không biết miền Bắc có đơn vị nghệ thuật Cải lương và bản thân chị cũng chưa rõ lắm khái niệm về hát loại hình này. Thế là lúc vào thi chị hát Dân ca bình thường. Và cô nữ sinh trường Luật cũng không ngờ mình đỗ Á khoa, lại được học bổng hẳn hoi. 

 Vai Tú Bà trong vở Nguyễn Cầm Ca - Kiều - Huy  chương Vàng Liên  hoan nghệ thuật Sân khấu Cải lương  chuyên nghiệp toàn quốc năm 2022

Niềm vui đến quá bất ngờ, Thiên Hoa vội vàng về thông báo với gia đình, sẽ từ bỏ học Luật để chuyển sang theo đuổi bộ môn nghệ thuật Cải lương. Gia đình chị cũng ngỡ ngàng, có người ủng hộ, cũng có người phản đối. Trong họ hàng có người làm ngành Luật, chị ra trường sẽ rất thuận lợi để xin việc và phát triển sự nghiệp. Bố chị cũng không đồng ý việc chị bỏ làm Luật sư để theo cái nghề mà người ta gọi là “xướng ca vô loài” vừa vất vả vừa nghèo ấy. Khi đó, cô nữ sinh thậm chí còn không hiểu “xướng ca vô loài” là gì. Nhưng chị thích hát hò và yêu nghệ thuật. Vậy nên, Thiên Hoa quyết định chấm dứt học Luật để trở thành một cô đào.

Thắm thoắt đã hơn hai thập kỷ, mỗi lần nhớ lại bước ngoặt đó, chị luôn nghĩ, nghề đã chọn và trao cho mình khá nhiều may mắn. Về Nhà hát Cải lương Việt Nam, chị được giao vai chính luôn - vai Thảo trong vở “Trái tim người chị”. Thảo là chị cả trong một gia đình nghèo khó, mẹ mất sớm, cô phải lo toan mọi việc cho các em. Lần đầu tiên được nhận vai, lại là nhân vật khá nặng ký nên Thiên Hoa rất lo. Song cũng may, nhân vật Thảo có khá nhiều nét giống chị ngoài đời thường. Nữ diễn viên cũng là chị cả trong gia đình, luôn chu đáo, vun vén cho các em mọi bề. Chính vì thế, cô diễn viên trẻ vào vai rất ngọt, hầu như không gặp trở ngại gì. Cũng nhờ vai Thảo mà chị được xét vào biên chế đợt đầu tiên của Nhà hát Cải lương Việt Nam.

Vai  Nguyễn Thị Anh trong vở Vua thánh triều Lê đã giúp Chử Thiên Hoa đạt Huy chương Vàng dành cho thể loại đào độc

Khác với Thảo, vai người mẹ trong vở “Kẻ bạc tình” lại khiến chị bị mệt mỏi, ám ảnh nhiều. Người mẹ quê nghèo có con lên kinh đi thi. Con trai đỗ Trạng nguyên và làm phò mã ở kinh thành. Người mẹ mù và cô con dâu dắt nhau đi tìm con trai. Khi biết được sự thật về đứa con bạc bẽo, người mẹ đau khổ vô cùng. Đây là vai diễn buồn, nhiều nước mắt. Nó trái ngược với tính cách vui tươi, mạnh mẽ của chị ngoài đời. Thiên Hoa tự nhận, mình là người không ưa nước mắt và rất khó để ai đó bắt gặp chị khóc. Tuy nhiên, chị vẫn cố gắng thể hiện tốt nhân vật của mình.

Khẳng định mình ở vai đào độc 

Vào Nhà hát Cải lương Việt Nam, Thiên Hoa cũng đã thử sức ở nhiều dạng vai khác nhau, song phải đến năm 2007, nữ nghệ sĩ mới xác định được đúng sở trường và con đường mình sẽ dấn thân trong nghiệp diễn. Năm đó, chị dành một tháng trời tập vai Dương Vân Nga để tham dự Cuộc thi Tài năng trẻ diễn viên Cải lương. Nhưng đến khi báo cáo Hội đồng Nghệ thuật của Nhà hát, mọi người bảo, Thiên Hoa không hợp với vai đào thương, đào pha - một dạng vai mềm yếu, thướt tha, thanh tao, sang trọng. Trong khi đó, chất giọng và sắc diễn của chị là mạnh mẽ, cá tính hợp với vai tính cách. Mọi người khuyên chị nên bỏ vai Dương Vân Nga và để lần khác đi thi. Nhưng chị không muốn chờ lần sau mà muốn thử sức luôn lần này. Vậy là chị chọn tập vai Võ Tắc Thiên khi chỉ còn một tuần nữa là đến ngày vào Cần Thơ thi. Chị tập cả sáng, chiều, tối. Vai diễn Võ Tắc Thiên hợp với chất của Thiên Hoa bởi cách diễn hào sảng, tung tẩy, thần thái mạnh mẽ, cuốn hút khán giả. Chính vai này đã mang lại cho nữ diễn viên chiếc Huy chương Vàng đầu tiên trong sự nghiệp diễn xuất. Cũng từ đây, Thiên Hoa nhận thấy thế mạnh của mình là vai đào độc và chuyên tâm cho dạng vai này. Tuy đào độc chỉ là vai thứ chính, đứng sau, làm tôn thêm vẻ đẹp cho đào thương, nhưng công bằng mà nói, đào độc còn khó diễn hơn đào thương, nếu không nói là khó nhất trong các dạng vai trên sân khấu.

Năm 2020, lần đầu tiên Cuộc thi tài năng sân khấu Cải lương Trần Hữu Trang nhận cả thí sinh miền Bắc, Thiên Hoa lập tức đăng ký dự thi với vai diễn Nguyễn Thị Anh trong vở “Vua thánh triều Lê”. Nếu Võ Tắc Thiên là một trong những người đàn bà ghê gớm nhất lịch sử Trung Hoa, thì Nguyễn Thị Anh là một trong những nhân vật độc ác nhất lịch sử Việt Nam. Với vai diễn này, chị đã được Huy chương Vàng cho thể loại đào độc. 

NSƯT Chử Thiên Hoa (phải) vai Thượng Dương trong vở Trọn đời trung hiếu với Thăng Long

Tiếp đó, vai Tú Bà trong vở “Nguyễn Cầm Ca - Kiều” cũng đã giúp chị giành được Huy chương Vàng tại Liên hoan nghệ thuật sân khấu Cải lương chuyên nghiệp toàn quốc tổ chức tại Long An năm 2022. Gần đây, vai hoàng hậu Thượng Dương trong “Trọn đời trung hiếu với Thăng Long” cũng đã mang về cho chị tấm Huy chương Vàng tại Liên hoan các trích đoạn sân khấu toàn quốc 2023 tổ chức tại Hà Nam.

 Có thể nói, dạng vai đào độc đã giúp cô gái họ Chử khẳng định được mình trong sự nghiệp. Một vài người yêu quý còn nói rằng, dạng đào độc ở Nhà hát hiện khó ai qua nổi Thiên Hoa. “Đấy là người ta mến mình mà động viên thôi, còn tôi luôn nhắc mình chỉ là trăng non để còn có cơ hội phấn đấu và học hỏi, trau dồi thêm kĩ năng ca diễn ở các bậc tiền bối. Mỗi khi nhận được vai diễn mới, tôi luôn luôn tìm tòi cách thể hiện cho sắc nét. Tôi sống trọn vẹn cùng nhân vật với từng câu thoại, ánh mắt, nụ cười, giọng nói, lời ca” - nghệ sĩ thổ lộ.

Cho chọn lại vẫn muốn làm diễn viên

Đến nay, chị đã đạt nhiều thành công, được phong danh hiệu NSƯT, được đồng nghiệp và khán giả yêu quý. Nhìn Thiên Hoa luôn vui vẻ, rạng rỡ, ai cũng nghĩ chị may mắn, vì được Tổ nghề đãi. Nhưng thực ra, để có được kết quả như thế, cô đào này đã phải lao động cất lực. Vì không phải con nhà nòi, nên chị cũng tự thấy mình còn nhiều yếu kém. Về nhà hát, nếu mọi người chỉ tập 5 lần, thì chị phải tập 10 lần. Có những vở, chị không tham gia vai nào song vẫn lặng lẽ đến ngồi xem người khác tập để học hỏi. Đặc biệt, Thiên Hoa đọc kịch bản rất kỹ và học thoại rất lâu. “Tôi rất lâu nhớ thoại, song đã nhớ là thấm sâu. Tôi muốn mỗi đêm diễn phải là một sự sáng tạo, một sự thăng hoa về nghệ thuật. Vì thế, tôi diễn không buổi nào giống buổi nào” - nữ nghệ sĩ bộc bạch.

NSUT Chử Thiên Hoa và chồng, nghệ sĩ Minh Hùng - người đã giúp Thiên Hoa có được mọi thành quả trong sự nghiệp

Tỏa sáng với những vai cá tính nên ngoài đời, Thiên Hoa là người khá mạnh mẽ, quyết đoán, ý chí, luôn yêu - ghét rõ ràng. Tuy nhiên, chị không “độc” mà luôn thân thiện, hướng ngoại, thích giúp đỡ mọi người. Nữ nghệ sĩ kết duyên với Minh Hùng - đồng nghiệp cùng Nhà hát. Chị tiết lộ, hai vợ chồng rất hợp nhau. Chính chồng là người đã giúp Thiên Hoa có được tất cả mọi thành quả trong sự nghiệp. Ngoài làm nghệ thuật, vợ chồng chị còn mở công ty thiết kế và may đo trang phục sân khấu. Đôi bạn đời Thiên Hoa - Minh Hùng tâm nguyện cùng nhau gìn giữ và phát triển nghệ thuật Cải lương trường tồn với thời gian. Năm 2019 đã ghi dấu ấn thành công của họ khi cùng lúc được Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng ký tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú. Chị luôn thầm cảm ơn Tổ nghiệp đã chọn mình, cho mình một công việc tuyệt vời, một tổ ấm hạnh phúc trong tình yêu thương của đồng nghiệp.

“Tôi hạnh phúc mỗi khi được diễn, được ca Cải lương trên sân khấu. Nếu được chọn lại, tôi vẫn tiếp tục làm một cô đào Cải lương. Tôi luôn yêu sân khấu, và chỉ cần tên mình xuất hiện trên tờ rơi giới thiệu vở diễn là tôi đã thấy vui, bất kể đó là vai chính hay phụ” - NSƯT Thiên Hoa tâm sự.

NHẬT HUY

Nguồn: Tạp chí VHNT số 541, tháng 7-2023