Sáng 8-4, tại Hà Nội, Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội đã tổ chức phiên họp mở rộng thẩm tra dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi).

Toàn cảnh phiên họp

Tham dự phiên họp có các Ủy viên Trung ương Đảng: Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh; Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng; 

Cùng tham dự còn có các Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội: Phan Viết Lượng, Nguyễn Thị Mai Hoa, Tạ Văn Hạ, Đinh Công Sỹ cùng các ủy viên thường trực, ủy viên chuyên trách; đại diện các Ủy ban của Quốc hội; đại diện các Bộ: Tư pháp, Nội vụ, Nông nghiệp và phát triển nông thôn, Ngoại giao; Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; đại diện UNESCO tại Việt Nam…

Sửa đổi Luật Di sản văn hóa (DSVH) nhằm thể chế các quan điểm, chủ trương của Đảng về bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa

Phát biểu tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh cho biết, thực hiện Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024 của Quốc hội, tại kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV sẽ cho ý kiến đối với dự án Luật DSVH (sửa đổi). Mục tiêu của việc sửa đổi Luật DSVH nhằm thể chế các quan điểm, chủ trương của Đảng về bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa; cụ thể hóa quy định của Hiến pháp năm 2013, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật, khắc phục những bất cập, hạn chế trong quy định của luật và thực tiễn công tác bảo vệ và phát huy giá trị DSVH; thể hiện rõ việc tăng cường đầu tư, huy động nguồn lực xã hội, phân cấp phân quyền, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước; đồng thời đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, tạo hành lang pháp lý, điều kiện thuận lợi cho các hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị DSVH, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ thời kỳ hội nhập, phát triển trong tình hình mới.

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh phát biểu tại phiên họp

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh, để phục vụ việc thẩm tra dự án Luật DSVH (sửa đổi), Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục đã tổ chức khảo sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về DSVH tại một số tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; họp tổ thẩm tra; họp tham vấn chuyên gia về tình hình thực hiện Luật và các nội dung của dự án Luật. Thường trực Ủy ban cũng đã gửi hồ sơ dự án Luật xin ý kiến phối hợp thẩm tra của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, VCCI và một số chuyên gia.

Với mong muốn nâng cao hơn nữa chất lượng cũng như tính khả thi của Luật DSVH (sửa đổi), Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục tổ chức phiên họp mở rộng thẩm tra sơ bộ đối với hồ sơ dự án Luật này.

Bộ VHTTDL đã hoàn thành hồ sơ dự án Luật DSVH (sửa đổi)

Báo cáo tại Phiên họp, Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng cho biết, quán triệt tinh thần của Chủ tịch Quốc hội, thời gian qua, công tác xây dựng pháp luật đã được chuẩn bị từ sớm, từ xa. Bộ VHTTDL triển khai kịp thời nhằm thể chế các quan điểm của Đảng, trở thành công cụ pháp luật, thông qua kiến tạo chính sách để tạo động lực phát triển.

Khi được giao nhiệm vụ tham mưu đề xuất sửa đổi Luật DSVH, Bộ VHTTDL đã ý thức được trách nhiệm của mình. Mặc dù đây là luật chuyên ngành khó, có độ bao quát lớn, liên quan đến nhiều luật khác như Luật Đất đai, Luật Tài nguyên môi trường, Luật Chính quyền địa phương… Bộ đã chủ động rà soát, đánh giá tác động, tổng kết, tổ chức các Hội thảo khoa học từ đó tìm ra được những điểm nghẽn, những điểm giao thoa bất hợp lý để đề xuất sửa đổi Luật.

“Với quan điểm tiếp cận di sản là tài sản của quốc gia và phải giải được bài toán làm gì để di sản trở thành tài sản, dựa trên cơ sở tài nguyên thiên nhiên phong phú để thấy được trí sáng tạo, nét đẹp văn hóa ngàn đời mà cha ông ta đã dày công gây dựng nên. Mặc dù đây là dự án Luật khó nhưng không thể không làm. Cho tới thời điểm này, Bộ VHTTDL đã hoàn thành hồ sơ dự án Luật DSVH (sửa đổi)” - Bộ trưởng nhấn mạnh.

Đề cập đến sự cần thiết phải sửa đổi Luật, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng cho biết, do dự án Luật đã có “tuổi thọ” 23 năm, nhiều quy định giờ đã không phù hợp với thực tiễn; một số vấn đề phát sinh trong thực tiễn chưa được quy định trong luật; đồng thời, Luật Di sản có liên quan đến nhiều Luật khác và có tính giao thoa nên cần phải sửa đổi để bảo đảm tính thống nhất, tránh sự chồng chéo, đảm bảo tính đồng bộ trong hệ thống pháp luật.

Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng báo cáo tại phiên họp

Bên cạnh đó Việt Nam đã tham gia nhiều Công ước quốc tế, Chương trình có liên quan đến di sản văn hóa vì thế Luật cần phải sửa đổi để bảo đảm tương thích và thuận lợi cho quá trình hội nhập quốc tế về văn hóa và di sản văn hóa. Vì vậy, Luật DSVH sửa đổi là cần thiết, nhằm thể chế chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về văn hóa và DSVH phù hợp với thực tiễn công tác quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị DSVH hiện nay, đẩy mạnh thu hút nguồn lực xã hội hóa, hợp tác công tư, ứng dụng khoa học công nghệ thông tin, chuyển đổi số đáp ứng yêu cầu bảo tồn và phát triển bền vững, toàn diện và hội nhập quốc tế.

Về căn cứ xây dựng dự án Luật (sửa đổi), Bộ trưởng cho biết, căn cứ vào Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng, các Nghị quyết của Trung ương về xây dựng và phát triển nền văn hóa, con người Việt Nam như: Kết luận số 76-KL/TW ngày 4-6-2020 của Bộ Chính trị về việc tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 33 về "Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước; Kết luận của Tổng Bí Thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc…

Về bố cục và nội dung cơ bản của Luật, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng cho biết, dự thảo Luật DSVH (sửa đổi) bổ sung 1 loại hình DSVH mới, gồm 9 chương 102 điều, tăng 2 chương, 29 điều so với Luật DSVH hiện hành (7 chương 73 điều). Những điểm mới của dự thảo Luật DSVH (sửa đổi), trên cơ sở kế thừa các nội dung còn phù hợp của Luật DSVH năm 2001, được sửa đổi, bổ sung năm 2009, Luật DSVH (sửa đổi) tập trung vào 3 nhóm chính sách đã được Chính phủ và Quốc hội thông qua tại hồ sơ lập đề nghị Luật.

Về những nội dung cơ bản, bao gồm: Chính sách 1 về bổ sung, hoàn thiện một số thuật ngữ liên quan để tạo cách hiểu thống nhất trong thực thi và áp dụng pháp luật; Quy định rõ quyền sở hữu, quyền khác đối với DSVH, tạo cơ sở để xác định rõ quyền lợi, nghĩa vụ, trách nhiệm của các đối tượng chủ sở hữu, tổ chức, cá nhân được giao sử dụng DSVH và các tổ chức, cá nhân trong xã hội đối với hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị di sản; Quy định di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia thuộc sở hữu chung, sở hữu riêng được chuyển nhượng thông qua mua bán dân sự, trao đổi, tặng cho, thừa kế ở trong nước...

Chính sách 2 về quy định phân cấp, phân quyền đảm bảo các nguyên tắc về phân cấp, phân quyền trên cơ sở quy định của pháp luật liên quan. Trong đó, có quy định cụ thể về nội dung phân cấp, phân quyền cho các cấp chính quyền địa phương, rõ trách nhiệm quản lý nhà nước từ trung ương đến địa phương; Quy định rõ cơ chế, nguyên tắc phối hợp giữa các Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và UBND cấp tỉnh với Bộ VHTTDL trong quản lý nhà nước về DSVH; Quy định rõ về nội dung, nhiệm vụ, trách nhiệm để phân định rõ các nội dung hoạt động và trách nhiệm của các tổ chức được giao quản lý, bảo vệ, sử dụng và phát huy giá trị DSVH…;

Chính sách 3 về Quy định cụ thể về nguồn lực cho hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị DSVH gồm tài chính, nhân lực; Quy định về hoạt động kinh doanh, dịch vụ về di sản văn hóa; Quy định về các nguồn lực cho công tác bảo vệ và phát huy giá trị DSVH; Về Quỹ bảo tồn di sản văn hóa...

Để bảo đảm đồng bộ với các Luật liên quan, Bộ VHTTDL đã rà soát tất cả các luật có quy định trực tiếp đến DSVH như bộ luật Dân sự, các Luật: Xây dựng, Bảo vệ môi trường, Đầu tư, Đầu tư công, Đất đai, Lâm nghiệp, Luật Tín ngưỡng tôn giáo... bổ sung vào quy định trong Dự thảo Luật DSVH (sửa đổi) để đảm bảo thống nhất, không giao thoa giữa các Luật như quy định về sở hữu, về dự án đầu tư, công trình kinh tế-xã hội, xây dựng nhà ở riêng lẻ ở trong và ngoài khu vực di tích, quy định công trình bảo quản, tu bổ phục hồi di tích thuộc nhóm công trình xây dựng có tính chất chuyên ngành, quy định về các ngành, nghề kinh doanh có điều kiện liên quan đến di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia...

Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hóa, Giáo dục Phan Viết Lượng báo cáo thẩm tra dự án Luật

Hồ sơ dự án Luật được chuẩn bị công phu, đầy đủ và được tiến hành theo quy định

Trình bày báo cáo thẩm tra dự án Luật, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Phan Viết Lượng cho hay, Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục tán thành sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Di sản văn hóa năm 2001 (sửa đổi, bổ sung năm 2009) và mục tiêu, quan điểm xây dựng dự án Luật tại Tờ trình số 119/TTr-CP ngày 29-3-2024 của Chính phủ.

Phó Chủ nhiệm Phan Viết Lượng nhấn mạnh, “Hồ sơ dự án Luật được chuẩn bị công phu, đầy đủ tài liệu và được tiến hành theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Dự thảo Luật kế thừa, sửa đổi nhiều quy định của Luật DSVH hiện hành và bổ sung nhiều quy định mới để khắc phục những hạn chế, bất cập về thể chế, chính sách, giải quyết các vấn đề phát sinh trong thực tiễn. 

Đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện các tài liệu, nhất là dự thảo Luật, các dự thảo văn bản hướng dẫn thi hành luật; rà soát 35 nội dung quy định chi tiết (20 điều khoản giao cho Chính phủ và 15 điều khoản giao cho Bộ trưởng quy định chi tiết), bảo đảm yêu cầu luật hóa tối đa các nội dung đã rõ, đã được thực tiễn kiểm nghiệm và phát huy hiệu quả trên thực tế”.

Về phạm vi điều chỉnh, ông Phan Viết Lượng cho biết, Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục cơ bản nhất trí với việc mở rộng phạm vi điều chỉnh đối với di sản tư liệu. Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị không nên tách di sản tư liệu thành một loại hình di sản mới, bởi di sản tư liệu là một loại hình của di sản văn hóa vật thể hoặc di sản văn hóa phi vật thể.

Dự thảo Luật cơ bản bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất của hệ thống pháp luật, sự tương thích với điều ước quốc tế. Đề nghị tiếp tục rà soát, nghiên cứu để nội luật hóa đầy đủ nguyên tắc, quy định, hướng dẫn của UNESCO về đối tượng, loại hình, tên gọi các loại hình di sản văn hóa; quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của Nhà nước, tổ chức, cộng đồng, cá nhân đối với DSVH...

Các đại biểu đóng góp ý kiến với dự thảo Luật DSVH (sửa đổi)

Tại buổi làm việc, các ý kiến bày tỏ thống nhất với tính cấp thiết của việc sửa đổi Luật và cho rằng, trước những yêu cầu và đòi hỏi cấp bách từ thực tế đang diễn ra, việc tiếp tục sửa đổi, bổ sung Luật DSVH cùng các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành là hết sức cần thiết để bắt kịp sự vận động và biến chuyển của xã hội, điều chỉnh, cụ thể hóa được những vấn đề còn vướng mắc, tạo hành lang pháp lý thuận lợi nhất cho các hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị DSVH của dân tộc.

Tiếp thu các ý kiến tại phiên họp, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng cho biết, với tinh thần cầu thị, cơ quan soạn thảo đã lắng nghe và tiếp thu các ý kiến đóng góp. Bộ trưởng cho biết cơ quan soạn thảo sẽ tiếp thu đầy đủ, nỗ lực hết sức để hoàn thiện dự án luật có chất lượng cao nhất để trình Quốc hội trong kỳ họp tới.

Hồ sơ dự thảo Luật DSVH (sửa đổi) đủ chất lượng để có thể báo cáo trình ra Quốc hội

Phát biểu kết luận tại Phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Đắc Vinh cho rằng, hồ sơ dự thảo Luật DSVH (sửa đổi) đã được chuẩn bị công phu từ rất sớm, đủ chất lượng để có thể báo cáo trình ra Quốc hội.

Để đảm bảo tính chặt chẽ, ông Nguyễn Đắc Vinh đề nghị cơ quan soạn thảo cần tiếp tục lắng nghe các ý kiến để hoàn thiện; đặc biệt rà soát thật kỹ nội dung về 3 nhóm chính sách lớn. Bên cạnh đó, nghiên cứu, rà soát thêm các nội dung đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP); nguồn nhân lực về tài chính; sở hữu của một số di tích giao tư nhân quản lý…

Nhấn mạnh dự án Luật DSVH (sửa đổi) là một dự án Luật lớn, liên quan đến rất nhiều các luật khác, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Đắc Vinh lưu ý, cơ quan soạn thảo trong quá trình hoàn thiện dự án Luật, cần đối chiếu, rà soát thật kỹ các nội dung có liên quan để tránh chồng chéo, mâu thuẫn giữa các quy định, đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật.

NGỌC BÍCH - Ảnh: TRẦN HUẤN