Nghệ thuật > Điện ảnh, truyền hình

Bộ phim Mẹ vắng nhà của đạo diễn Nguyễn Khánh Dư ra đời năm 1979, được chuyển thể từ truyện ngắn cùng tên của nhà văn Nguyễn Thi, là một trong những bộ phim thiếu nhi được yêu thích nhất của điện ảnh Việt Nam. Bộ phim là một câu chuyện đẹp, đầy chất thơ giữa bối cảnh chiến tranh Việt Nam đang khốc liệt, mà ở đó, thế giới nhân vật trẻ thơ được khắc họa một cách sống động, sắc nét.

Âm thanh là một phần không thể thiếu trong phim điện ảnh. Đồng bộ với hình ảnh, âm thanh đóng vai trò quan trọng trong nhận thức, sự cảm nhận và hưởng thụ của khán giả về bộ phim và các nhân vật phim. Ngoài lời thoại, tiếng động nhạc nền… âm nhạc phim mang lại cho người xem sự đồng cảm và thấu cảm với các nhân vật phim, tạo nên nhiều trạng thái tình cảm tâm lý khác nhau, gợi lên cảm xúc ngọt ngào hay cay đắng, vui vẻ hay buồn bã, tức giận hay thờ ơ... Âm nhạc là một trong những phương tiện hiệu quả nhất mở ra thế giới nội tâm của các nhân vật phim, khơi gợi cảm xúc bên trong của người xem, thuyết phục người xem tin tưởng và đồng hành cùng bộ phim.

Trong những năm gần đây, bộ phim Đập cánh giữa không trung của đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp là hiện tượng hiếm hoi đề cao diễn ngôn tự nhận thức về thân thể và bản dạng nữ trong cuộc đối thoại trực diện, phức tạp với tư tưởng gia trưởng/nam quyền đang hiện hữu giữa xã hội hiện đại. Qua bộ phim, có thể nhận ra sự chuyển dịch đáng kể về ngôn ngữ điện ảnh của đạo diễn theo mô thức của điện ảnh nữ quyền sinh thái nhằm thể hiện mối quan tâm tới quan hệ giữa phụ nữ - tự nhiên - thân thể - sinh tồn trong tương quan phức tạp với nam giới - xã hội - ý chí - chết chóc. Dựa trên mối liên hệ giữa bất công giới và bất công sinh thái trong bối cảnh có chung nền tảng truyền thống tư tưởng - văn hóa Nho giáo, tác phẩm gắn sự hủy hoại của bạo lực, tinh thần gia trưởng lên cá thể tâm - sinh lý của người nữ cũng như của tạo vật vô nhân và sự “chuộc tội”, cứu rỗi mà sinh thái và tự nhiên dành cho con người hiện đại.

Joris Ivens (1898-1989) là nghệ sĩ điện ảnh tài liệu nổi tiếng của Hà Lan có tầm ảnh hưởng lớn trên thế giới bởi tư tưởng tiến bộ, tầm nhìn vượt thời đại và giàu tính nhân văn, thông qua các bộ phim phóng sự, tài liệu gây ấn tượng sâu sắc được thực hiện tại nhiều quốc gia, nhiều vùng lãnh thổ và châu lục.

Trong khuôn khổ Liên hoan phim quốc tế Hà Nội lần V (từ 27-31/10/2018), diễn ra hội thảo chuyên đề Kinh nghiệm thành công quốc tế của điện ảnh Iran. Trước hết, xin nói ngay rằng chủ đề mà cuộc hội thảo này đưa ra thật sự rất cần thiết. Bởi lẽ, vấn đề học tập kinh nghiệm của các nước có nền điện ảnh phát triển là việc làm không bao giờ thừa. Đặc biệt, khi nhìn vào thực tế điện ảnh Việt Nam trong những năm gần đây, rõ ràng chúng ta dù muốn dù không, đã âm thầm và chua xót nhận ra những hạn chế trong việc phát triển nền điện ảnh nước ta. Số lượng phim tuy có tăng lên, nhưng chất lượng phim giảm đi rõ rệt. Số phim xuất sắc trở nên hiếm hoi. Bên cạnh một số ít phim khá, những phim có chất lượng yếu kém về tư tưởng và nghệ thuật chiếm tỷ lệ lớn gấp nhiều lần. Thiếu vắng trên màn ảnh hình tượng những nhân vật, những sự kiện mang dấu ấn dân tộc. Trong bối cảnh điện ảnh Việt đang bị thị trường hóa và thiếu đi những tác phẩm nghệ thuật thật sự, được tiếp cận một nền điện ảnh kỳ lạ như Iran để học tập là cần thiết cho những người làm điện ảnh Việt Nam.

Hoạt động giải trí công cộng qua mạng lưới các rạp phim tư nhân thời gian qua ở TP.HCM có những kết quả bước đầu, đóng góp tích cực cho việc xây dựng và phát triển văn hóa, kinh tế, xã hội của thành phố. Hoạt động cung ứng dịch vụ chiếu phim của các rạp tư nhân đã đem tới sự đa dạng, phong phú và nhiều tiện ích vượt trội cho sự lựa chọn của công chúng giải trí bằng hình thức nghe nhìn; khẳng định sứ mệnh tích cực của các cơ sở tư nhân trong tổ chức hoạt động văn hóa công cộng và vai trò chủ đạo của nhà nước trong quản lý, điều tiết việc cung ứng dịch vụ văn hóa công cộng cho xã hội. Tuy nhiên, bên cạnh những thành công cũng bộc lộ nhiều hạn chế, khuyết điểm nhất định, cần được khảo sát, nhận định và đánh giá một cách khoa học.

Hiện nay, thế giới đang bước vào giai đoạn đầu của Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Đây là cuộc cách mạng dựa trên nền tảng số, thông qua các công nghệ như: internet vạn vật (IoT), trí tuệ nhân tạo (AI), thực tế ảo (VR), tương tác thực tại ảo (AR), mạng xã hội, điện toán đám mây, di động, phân tích dữ liệu lớn (SMAC)... để chuyển hóa toàn bộ thế giới thực thành thế giới số. Tốc độ phát triển nhanh của công nghệ thông tin, của internet và những ưu việt của nó đã dẫn đến sự thay đổi mạnh mẽ và sâu sắc đến nhiều lĩnh vực khác nhau, đặc biệt là công nghiệp điện ảnh. Vì thế, trong bài viết này, chúng tôi muốn tập trung tìm hiểu, nghiên cứu lịch sử điện ảnh thế giới và Việt Nam; phân tích cơ hội và thách thức đối với lĩnh vực điện ảnh; từ đó bước đầu gợi ra những xu hướng phát triển của ngành công nghiệp điện ảnh trong tương lai.