Giải Bennett, giải thưởng danh giá và lớn nhất dành cho nữ họa sĩ theo đuổi hội họa Hiện thực Tượng trưng vừa công bố chủ nhân mới trong buổi triển lãm khai mạc tại Bảo tàng Nghệ thuật Muskegon, bang Michigan, miền Tây nước Mỹ và gây được tiếng vang lớn.

Shiqing Deng, Baby Maker (Sinh con), Sơn dầu trên vải lanh, 2024, 46 x 60 inch

Nữ họa sĩ đến từ Dallas, Amy Werntz, từng là gương mặt sáng giá trong vòng chung kết năm 2021, đã bước lên bục cao nhất, nối dài danh sách những quán quân trước đó gồm Ayana Ross, Shiqing Deng và Aneka Ingold. Tranh của Werntz gây ấn tượng mạnh bởi sự sống động đến mức gần như chạm vào được: bà lựa chọn khắc họa người cao tuổi, đa phần là phụ nữ, trong những khoảnh khắc dung dị thường ngày như  ngồi bên bàn ăn nhỏ, dạo quanh cửa tiệm, dừng chân trong quán cà phê hay lặng lẽ thu mình giữa trời đông…

“Người xem như được dẫn lối vào một không gian rất riêng tư… Tôi cảm thấy tranh của Amy thực sự trao lại sự trân trọng và tiếng nói cho tuổi già” - bà Elaine Melotti Schmidt, nhà sưu tập nghệ thuật, đồng sáng lập Giải Bennett cùng chồng là Steven Alan Bennett, chia sẻ.

Lần đầu tiên: ban giám khảo giải Bennett là một hội đồng toàn nữ

Năm nay đánh dấu bước ngoặt đặc biệt: lần đầu tiên trong lịch sử, giải thưởng được quyết định bởi một hội đồng toàn nữ. Bên cạnh Schmidt, giám khảo còn có: Margaret Bowland, họa sĩ, giảng viên Học viện Mỹ thuật New York; Angela Fraleigh, họa sĩ, giáo sư tại Đại học Moravian (Pennsylvania); và Gloria Groom, giám tuyển cấp cao về hội họa và điêu khắc châu Âu thế kỷ 19 tại Viện Nghệ thuật Chicago.

Không chỉ dừng lại ở tác phẩm, ban giám khảo còn bị thuyết phục bởi bản tuyên bố nghệ thuật cá nhân của Werntz. Trong đó, bà cho biết sẽ dùng số tiền thưởng để thực hiện một loạt tranh mới, nơi người xem không còn ở vị trí đối thoại trực diện mà trở thành người quan sát lặng lẽ.

“Người thắng có thể tự do sử dụng tiền thưởng. Nhưng việc cô ấy cân nhắc sâu sắc tới sự phát triển của phong cách hội họa chính là điều khiến chúng tôi đánh giá cao” - Schmidt nhấn mạnh.

Amy Werntz, Carlyla, Sơn dầu trên gỗ, 2024, 24 x 18 inch

Giải thưởng và hành trình triển lãm

Chiến thắng mang đến cho Werntz 50.000 USD cùng một triển lãm cá nhân sẽ song hành với tác phẩm của các thí sinh chung kết Giải Bennett lần thứ năm, dự kiến diễn ra vào năm 2027. Song song, tác phẩm của Shiqing Deng, quán quân tiền nhiệm, cũng sẽ xuất hiện trong chuyến lưu diễn cùng với 10 gương mặt chung kết năm nay.

Sau khi khởi động tại Muskegon từ ngày 15-5 đến 24-8, triển lãm sẽ tiếp tục hành trình đến:

• Bảo tàng Nghệ thuật Arnot (Elmira, New York)

• Bảo tàng và Trung tâm Văn hóa Customs House (Clarksville, Tennessee)

• Trung tâm Bo Bartlett (Columbus, Georgia)

• Studio Incamminati (Philadelphia).

Á quân năm nay là Nicole Santiago đến từ Williamsburg, Virginia, nhận giải thưởng 10.000 USD. Santiago chinh phục ban giám khảo bằng những không gian đậm đặc chi tiết: nhân vật chìm trong ánh sáng mờ, vây quanh là đủ loại vật dụng đời thường. Từ đồ trang trí tiệc tùng, quần áo vương vãi, chai lọ, lon bia đến cả iPad, iPhone.

“Tôi luôn quan tâm đến cấu trúc nội tại của một bức tranh, xem nó có thực sự bền chặt, gắn kết hay không”- Fraleigh cho biết- “Tôi thường nhắc học trò: chiếc bánh phải được nướng thật chín trước khi phủ lớp kem bên ngoài.”

Abbey Rosko, Steve and Peter, Sơn dầu trên toan, 2022, 20 x 24 inch

Con đường gian nan của nữ nghệ sĩ

Tinh thần sư phạm là điểm chung gắn kết ban giám khảo năm nay. Fraleigh và Bowland hiện đều đang giảng dạy, còn Schmidt vốn là một nhà giáo đã nghỉ hưu. Họ cùng đồng thuận rằng, trong bối cảnh nghệ thuật năm 2025, chỉ giỏi vẽ thôi là chưa đủ. Nghệ sĩ buộc phải biết cách tự quảng bá, định vị mình trong một thị trường đầy biến động và chạy theo xu hướng mà vốn từ lâu đã đặt phụ nữ vào thế bất lợi.

“Tôi từng hy vọng rằng, khi thế hệ học trò của mình trưởng thành, họ sẽ không còn đối mặt với những rào cản tôi từng trải. Nhưng thực tế thì vẫn thế. Các nữ sinh thường ngần ngại, không tin rằng mình xứng đáng đứng ở vị trí trung tâm. Trong khi nam sinh thì lại tin điều ấy ngay lập tức” - Bowland thẳng thắn - “Vì vậy, thật may mắn khi có vợ chồng Bennett. Rất ít người có khả năng xoay chuyển cán cân như họ.”

Chính Bowland cũng từng là một trong những nghệ sĩ đầu tiên góp mặt trong Bộ sưu tập Nghệ thuật Bennett về Hiện thực Hình tượng, bộ sưu tập tập trung vào các họa sĩ nữ cùng trường phái. Tương tự, Fraleigh góp mặt sau khi mạnh dạn gửi catalog tranh cho vợ chồng Schmidt qua đường bưu điện: một hành động tưởng chừng liều lĩnh nhưng đã chạm đến họ bằng cả tác phẩm lẫn tinh thần dấn thân.

“Với tôi, cách tiếp cận ấy hóa ra lại cực kỳ hiệu quả,” Fraleigh nhớ lại.

Nimah Gobir, Lollipops, Sơn dầu, vải và thêu trên toan, 2024, 36 x 39 inch

Đồng hành phát triển sự nghiệp

Để hỗ trợ các nghệ sĩ bước vào thị trường, ban tổ chức còn thiết kế chương trình huấn luyện: cả 10 thí sinh chung kết đều tham dự 4 buổi đào tạo nhóm với chuyên gia tư vấn nghệ thuật. Riêng quán quân được quyền nhận thêm tư vấn riêng nếu mong muốn.

Bên cạnh đó, Giải Bennett còn trao cho họ một món quà tinh thần quý giá: mạng lưới đồng nghiệp. Schmidt cho biết, nhiều nhóm nhỏ giữa các thí sinh vẫn duy trì liên lạc, cùng chia sẻ và nâng đỡ nhau sau cuộc thi.

“Giải thưởng này được hình thành không chỉ để nói: ‘Đây là tiền, chúc may mắn’, mà để thực sự tạo nền tảng cho một sự nghiệp lâu dài”- Schmidt nói.

Năm 2018, vợ chồng Schmidt & Bennett đã dành 3 triệu USD lập quỹ tại Quỹ Pittsburgh để trao tặng Giải Bennett. Từ lần đầu tiên tổ chức vào năm 2019, giải thưởng hai năm một lần này đã trở thành bệ phóng cho nhiều họa sĩ nữ chưa được công nhận rộng rãi. Đến nay, các thí sinh chung kết và ba quán quân trước đó đã gặt hái thêm 19 giải thưởng mới và xuất hiện trên hơn 50 ấn phẩm quốc gia, đồng thời được trở thành nhà đại diện cho các triển lãm tranh, tham gia chương trình lưu trú và có tác phẩm trong nhiều bộ sưu tập bảo tàng.

Không gian mới cho tiếng nói nữ nghệ sĩ

Ngay sau lễ công bố, tranh của Werntz cùng các ứng viên chung kết đã được trưng bày tại Bennett Schmidt Pavilion, một không gian triển lãm mới khai trương hồi tháng Hai tại Bảo tàng Muskegon. Pavilion này giúp bảo tàng tăng gấp đôi diện tích và khẳng định cam kết dài lâu trong việc giới thiệu tác phẩm của nữ nghệ sĩ trên nhiều chất liệu. Hiện nơi đây đang trưng bày hơn 60 tác phẩm từ Bộ sưu tập Bennett, và về lâu dài sẽ lưu giữ khoảng 150 bức tranh vĩnh viễn.

Thông qua Giải thưởng cùng Pavilion mới, di sản mà Schmidt và Bennett kiến tạo sẽ tiếp tục lan tỏa tới nhiều thế hệ nữ nghệ sĩ. Chính Bowland khẳng định: sự nghiệp của bà đã rẽ sang trang khác kể từ khi được họ đồng hành.

“Được vợ chồng Bennett tin tưởng và bảo trợ là một trong những cột mốc lớn nhất đời tôi. Khi họ lên tiếng, rất nhiều cánh cửa khác cũng mở ra. Và việc họ kiên định đồng hành cùng tôi suốt chặng đường dài đã trở thành chỗ dựa vô giá.” Bowland xúc động chia sẻl

TUỆ LINH

Nguồn: Tạp chí VHNT số 617, tháng 8-2025