“Cải cách hát ca theo tiến bộ. Lương truyền tuồng tích sánh văn minh”- Luôn mở lòng với cái mới nhưng vẫn giữ được hồn cốt của Cải lương là phương châm làm nghệ thuật của NSƯT Võ Minh Lâm.

Một buổi chiều tháng 11, trong góc nhỏ quán cà phê nhìn ra sông Sài Gòn, NSƯT Võ Minh Lâm - chàng kép đẹp của sân khấu Cải lương - ngồi lắng nghe cô giáo góp ý cho vai diễn mới trong vở Bút máu. Nụ cười hiền, ánh mắt tràn đầy sự biết ơn, Minh Lâm kể: “Hồi còn đi học, thầy cô là động lực lớn nhất để tôi chăm chỉ đi học. Nhiều hôm bận quá, tính nghỉ học, nhưng mà nhớ quá, không nghe thầy cô “mắng yêu” là không chịu được”. Dịu dàng nhìn học trò, cô giáo nhớ lại đã xúc động vô cùng khi Minh Lâm mời cùng đi nhận Kỷ lục Việt Nam - Người trẻ nhất được giải Chuông vàng vọng cổ. “Tôi muốn chia sẻ niềm vinh dự ấy với cô, vì cô là người luôn mong học trò thành công. Có cô đi cùng, tôi cảm thấy vui hơn và buổi lễ nhận giải càng thêm ý nghĩa”- Minh Lâm nhẹ nhàng bày tỏ.

Năm 17 tuổi, chàng trai quê Cần Thơ trở thành Quán quân của cuộc thi Ngôi sao vọng cổ truyền hình (nay là Chuông vàng vọng cổ) lần đầu tiên được tổ chức. Từ “bệ phóng” này, Minh Lâm có cơ hội được nhiều thầy cô, đạo diễn, nghệ sĩ tiền bối giỏi nghề dìu dắt, giảng dạy. Nhờ vậy Minh Lâm dần trưởng thành trong nhiều vai diễn “nặng ký”, nhận được nhiều Huy chương Vàng, Huy chương Bạc và giải Mai Vàng, Top 10 Gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu năm 2019 và danh hiệu NSƯT năm 2023.

• Sau khi thành danh, luôn bận rộn nhưng Minh Lâm vẫn đi học ở trường và luôn trả bài đúng hạn. Vì sao anh quan tâm đến việc học như vậy?

Xuất phát điểm của tôi chỉ có giọng ca. Nếu muốn làm diễn viên chuyên nghiệp, tôi phải học để bù đắp những thiếu sót của mình. Tôi quan niệm học là cả đời, phải tiếp tục học để hiểu nghề hơn, trưởng thành hơn, đi xa hơn.

• Gần đây Minh Lâm đã tốt nghiệp chuyên ngành Đạo diễn tại Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh TP.HCM, phải chăng đang tính chuyển nghề?

Bên cạnh nghề diễn viên, tôi muốn tìm hiểu sân khấu ở nhiều góc nhìn khác nhau. Học đạo diễn giúp tôi mở rộng tầm nhìn, hiểu rõ hơn về âm nhạc, cảnh trí, thiết kế sân khấu. Giờ khi diễn, tôi biết mình nên đứng ở đâu, diễn thế nào cho phù hợp với ý đồ của mỗi đạo diễn. Quan trọng nữa là tôi ý thức về trách nhiệm của diễn viên cao hơn.

NSND Hoàng Yến và NSƯT Võ Minh Lâm trong vở kịch Bút máu 
 

• Năm 2025, Minh Lâm trở lại Chuông vàng vọng cổ với vai trò Giám khảo/ Huấn luyện viên. Cảm xúc của anh khi trở thành người “cầm cân nảy mực”?

Sau gần 20 năm được giải Chuông vàng là một hành trình đủ dài để cho cậu bé 17 tuổi ngày nào trưởng thành. Khi nhận được lời mời từ Ban tổ chức, ban đầu tôi đắn đo lắm. Nhưng tôi có niềm tin, ngần ấy năm đã được các thầy cô giỏi, các đạo diễn giỏi dạy dỗ, rèn nghề và gắn bó gần như xuyên suốt với sàn diễn, cũng đến lúc tôi nên tiếp nối, truyền đạt kinh nghiệm, vốn nghề cho các bạn trẻ. Tuy sân khấu đã qua thời hoàng kim mà vẫn có rất nhiều bạn trẻ dám dấn thân, thế thì tôi cũng dám dấn thân cùng họ, gửi gắm niềm tin và tình yêu với Cải lương.

• Nghe kể, Minh Lâm theo nghề Cải lương là nối tiếp ước mơ dang dở của ba mẹ?

Ngày xưa ba mẹ tôi chỉ hát bằng bản năng, không tự tìm kiếm cơ hội để nổi tiếng, chỉ biết bám trụ một đoàn hát - mãi là con tằm nhả tơ trong thầm lặng. Sau này vì cuộc sống mưu sinh, ba mẹ không còn theo nghề nhưng vẫn đau đáu với sân khấu. Từ nhỏ cho đến năm 6 tuổi, tôi theo ba mẹ đi lưu diễn nay đây mai đó, cảm nhận được những thăng trầm. Tôi nhớ mãi hình ảnh đối lập giữa một sân khấu lung linh ánh đèn rực rỡ với mười mấy ngàn khán giả nhưng khi đèn sân khấu tắt, mọi người thu dọn hành lý để đi qua nơi khác thì chỉ còn trơ trọi một bãi trống và nghệ sĩ với nghệ sĩ. Tôi nhớ cảnh mình ngồi trên nắp bình xăng con chiếc Honda 67 khi đoàn hát di chuyển, đường đất xóc hơn cưỡi ngựa...Thấm nỗi vất vả của nghệ sĩ ngày xưa, tôi hiểu rằng nghệ sĩ muốn đi lâu, đi bền với nghề phải có nền tảng vững chắc và đa năng để không phải sống trong bấp bênh. Ngày xưa chỉ đi hát, sân khấu gặp khó khăn thì nghệ sĩ bị hẫng, vì không biết làm gì khác.

• Giả sử không theo nghề diễn thì Minh Lâm sẽ làm nghề gì?

Hồi đi học tôi vẽ đẹp, ca được, kể chuyện hay, viết chữ cũng đẹp nên mơ làm họa sĩ hay nghĩ hợp làm giáo viên Văn. Không ngờ Tổ nghiệp đã chọn tôi. Nhờ tình yêu sân khấu của ba mẹ truyền lại, tôi không ngừng học hỏi, trau dồi bản thân để theo nghề. Mặc dù sân khấu nói chung khó khăn chứ không chỉ Cải lương nhưng tôi luôn có lòng tin: Nếu vở diễn làm tốt và tạo được sức hút thì khán giả vẫn đến rạp xem hát.

• Theo Minh Lâm, khán giả vẫn thích nghệ thuật truyền thống?

Khán giả dù có văn minh đến cỡ nào thì vẫn tìm về cội nguồn của nghệ thuật truyền thống. Nghệ thuật Cải lương cần vừa “cải cách” đổi mới/ làm mới vừa “lương truyền tuồng tích sánh văn minh”- giữ được hồn truyền thống, bản sắc dân tộc. Đừng quá chạy theo thị hiếu mà quên đi cái vốn, cái chất của Cải lương.

NSƯT Võ Minh Lâm trong vở kịch Cho tôi một vé đi tuổi thơ

• Không dừng ở vị trí kép chính, dù đã nổi tiếng Minh Lâm còn thử sức ở vai kép độc, kép lão và cả vai phụ. Vì sao?

Tôi luôn ghi nhớ “nghệ thuật biểu diễn Cải lương phải thật và đẹp” như cố NSND Năm Châu từng dạy. Không có vai diễn lớn hay nhỏ, chỉ cần nghệ sĩ trân quý vai diễn của mình thì dù ít “đất diễn” vẫn tạo được dấu ấn. Với tôi không có ngôi sao. Tôi trân trọng lao động của mọi nghệ sĩ, nhất là nghệ sĩ Cải lương, để được lên sân khấu, được khán giả nhớ đến thì họ phải học vũ đạo, diễn xuất, học ca, hóa trang...có được sự trưởng thành phải mất ít nhất 10 năm rèn luyện. Tôi không ngại đóng vai già, vai xấu mà rất trân trọng mỗi cơ hội được lên sân khấu, mỗi cơ hội được giao vai diễn. Tôi luôn dốc hết tâm huyết, xem mỗi lần được lên sân khấu là một lần “diễn vai cuối cùng”.

• Bên cạnh những vai diễn khó, Minh Lâm còn đảm nhận những vai từng gắn liền với tên tuổi các nghệ sĩ lớn, điều này có quá áp lực không?

Khán giả thường mặc định vai diễn là của người tiền bối. Ít nhiều có sự thiệt thòi, bị so sánh, nhưng đó là vinh dự lớn, là cơ hội vàng để chứng minh khả năng sáng tạo, bản lĩnh và chiều sâu nghề nghiệp đối với một nghệ sĩ trẻ. Vẫn tiếp thu những tinh hoa của tiền bối, tôi luôn cố gắng tái hiện đúng tinh thần nguyên bản của nhân vật, nhưng phải có màu sắc riêng- không phải cái bóng của ai khác. Vẫn là nhân vật đó, nhưng là một phiên bản khác, một nhân vật của chính tôi.

• Là nghệ sĩ Cải lương, Minh Lâm lại được NSƯT Việt Linh chọn diễn thoại (có chất giọng truyền cảm) và đóng vai Mùi (lớn) trong vở kịch nói Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ (chuyển thể từ tác phẩm cùng tên của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh) trên Sân khấu kịch Hồng Hạc. Có tác phong chuyên nghiệp và khả năng làm chủ sân khấu qua từng lời thoại, ánh mắt và hơi thở, NSƯT Việt Linh đã nhận xét: “Ngoài Minh Lâm ra, không ai thể hiện được nhân vật Mùi sâu sắc đến như vậy”.

Ban đầu, tôi nghĩ chỉ là lời động viên, khích lệ tinh thần nhưng sau những suất diễn, chị Việt Linh vẫn nói như vậy. Diễn viên Lê Chi Na thì hỏi sao tôi thuộc thoại giỏi vậy, 2-3 trang giấy mà thuộc hết. Chị Việt Linh rất khó tính trong vấn đề thoại - không thừa, không thiếu, không sai. Bởi với tác giả/ đạo diễn, chắt lọc từng con chữ là máu tim của họ, nói sai thoại là họ buồn. Diễn viên phải có trách nhiệm, những câu thoại hay thì phải thuộc, thể hiện sự tôn trọng đối với tác giả.

• Mới đây, Minh Lâm được giao vai chính Trần Sinh - nhà thơ tài hoa chênh vênh giữa trách nhiệm trả thù cho cha mẹ bị thảm sát và khao khát của bản thân trong vở Bút máu. Được giới chuyên môn và đồng nghiệp đánh giá cao ở khả năng sáng tạo trong diễn xuất và “diễn giao lưu”- một trong bảy đơn nguyên của nghệ thuật sân khấu - khi nhập vai ăn ý cùng NSND Hoàng Yến và nâng tầm diễn xuất của đàn em, Minh Lâm có thể chia sẻ thêm?

Đây là vai chính đòi hỏi nội tâm phức tạp, giằng xé giữa thiện - ác, mộng - thực, cái đẹp - cái xấu. Vai diễn không có nhiều hành động, thời gian tập kịch không nhiều mà diễn viên phải tự tìm tòi để khắc họa hình tượng nhân vật. Tôi phải tập trung cao độ để thể hiện tinh thần của một nhà thơ vừa muốn trả thù cho cha mẹ mà không muốn cầm gươm, vừa muốn dùng ngòi bút làm vũ khí sắc bén viết nên những vần thơ lưu truyền khiến kẻ ác thức tỉnh, cảnh báo cho hiện tại và cả mai sau.

NSƯT Võ Minh Lâm trong vở Cải lương Sấm vang dòng Như Nguyệt

• Có khó khăn khi Minh Lâm bước từ Cải lương sang Kịch nói?

Cải lương là một loại nhạc kịch dân tộc, có nhạc đệm nâng thoại và cảm xúc. Còn Kịch nói đòi hỏi diễn viên phải dùng tiếng nói tròn vành rõ chữ và cảm xúc thật để nâng thoại. Mỗi loại hình có cái hay riêng, tôi thích được trải nghiệm để làm giàu, làm mới diễn xuất.

• Không chỉ hoạt động trên sân khấu, Minh Lâm còn ca hát cùng các ca sĩ tân nhạc. Trong đó, ca khúc Rực sáng sức trẻ Việt Nam đã tạo dấu ấn độc đáo khi đưa Cải lương vào nhạc cổ động hào hùng và tràn đầy năng lượng.

Đang từ nhịp điệu ngũ âm của ca Cải lương chuyển sang tiết tấu nhanh theo nhịp đô - mi - la - pha - son của nhạc mới, rồi phải thêm vũ đạo phù hợp với nhạc đương đại vừa là thử thách vừa là trải nghiệm mới với tôi. Dù có nền tảng vũ đạo, nhưng nghệ sĩ Cải lương nhảy trọn vẹn một bài hát không đơn giản. Vượt qua rào cản hóa thân thành một ca sĩ không mang hơi hướng Cải lương, được bạn bè và đồng nghiệp, đặc biệt là khán giả yêu nghệ thuật công nhận, đây là niềm vui lớn của người nghệ sĩ như tôi.

• Trải qua nhiều năm làm nghề, Minh Lâm gửi gắm điều gì đến các nghệ sĩ trẻ?

Quan trọng là phải học hỏi, vì học không bao giờ trễ. Học không chỉ ở trường lớp mà còn ở đồng nghiệp, học thầy không tày học bạn. Thông tin trên mạng nhiều, nhưng điều quý nhất là cảm xúc thật. Chỉ khi có cảm xúc, nghệ sĩ mới chạm được vào trái tim khán giả. Nhận biết thông tin quan trọng của AI nhưng không lạm dụng, biết lựa chọn và dùng chúng để tạo ra những vai diễn, những vở diễn hấp dẫn người xem.

ĐINH HƯƠNG

Nguồn: Tạp chí VHNT số 626, tháng 11-2025