Sáng 30-10, Hội thảo khoa học với chủ đề “Những quan điểm mới của Đảng về xây dựng và phát triển văn hóa trong Dự thảo văn kiện đại hội Đảng lần thứ XIV” do Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật (Bộ VHTTDL) tổ chức tại Hà Nội thu hút sự tham gia của đông đảo đại biểu là các chuyên gia, nhà nghiên cứu, nhà quản lý, những người thực hành văn hóa…

Tham dự Hội thảo có: ông Hồ Anh Tuấn, nguyên Thứ trưởng Bộ VHTTDL, Chủ tịch Hiệp hội Phát triển văn hóa doanh nghiệp Việt Nam; TS Đặng Thị Bích Liên, nguyên Thứ trưởng Bộ VHTTDL, Chủ tịch Hiệp hội Văn hóa Áo dài Việt Nam;  PGS, TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và xã hội của Quốc hội; ông Đinh Văn Thuần, Phó Vụ trưởng Vụ Văn hóa, Văn nghệ, Ban Tuyên giáo Trung ương.

Về phía Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật có: Ths Hoàng Hà, Tổng Biên tập; Nhà báo Đặng Xuân Mã, Phó Tổng Biên tập; cùng các cán bộ, biên tập viên, phóng viên, viên chức của Tạp chí. 

Những điểm mới về lý luận và thực tiễn trong dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV về văn hoá, con người

Phát biểu tham luận tại Hội thảo, PGS, TS Phạm Duy Đức - Nguyên Viện trưởng Viện trưởng Viện Văn hóa và Phát triển, Học viên Chính tri quốc gia Hồ Chí Minh đánh giá cao vai trò xung kích, tiên phong của Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật trong việc tổ chức hội thảo khoa học "Những quan điểm mới của Đảng về xây dựng và phát triển văn hóa trong Dự thảo văn kiện đại hội Đảng lần thứ XIV”.  

PGS, TS Phạm Duy Đức nhấn mạnh những điểm mới về lý luận và thực tiễn trong dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV

PGS, TS Phạm Duy Đức cho biết, dự thảo văn kiện đã được công bố rộng rãi để lấy ý kiến của các nhà khoa học, của các tổ chức kinh tế, xã hội và của toàn thể nhân dân trên cả nước. Với tham luận “Phát triển mạnh mẽ, toàn diện văn hóa và con người Việt Nam – Những điểm mới về lý luận và thực tiễn trong dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV”, PGS, TS Phạm Duy Đức nêu rõ, quan điểm của Đảng về văn hóa trong dự thảo văn kiện trình Đại hội XIV được tiếp thu, kế thừa và phát triển trong quá trình nhận thức của Đảng ta về văn hóa, đặc biệt là từ Đại hội XI đến nay. Đặc biệt, từ khi Đảng ta công bố Cương lĩnh năm 1991 và 2011, đây chính là những tư tưởng được Đại hội XI, XII, XIII tiếp tục kế thừa và phát huy các giá trị trong các cái văn kiện trước đó.

Trong báo cáo chính trị trình Đại hội XIV sắp tới, quan điểm mới và có thể thấy rõ nhất trong dự thảo văn kiện nằm ở mục 5 có tiêu đề là “Phát triển mạnh mẽ, toàn diện văn hóa và con người Việt Nam”. Điều này thể hiện bước chuyển quan trọng về phát triển văn hóa trong thời kỳ mới, đó là Đảng ta nhấn mạnh sự phát triển mạnh mẽ, toàn diện văn hóa và con người Việt Nam.

Theo PGS, TS Phạm Duy Đức, dự thảo văn kiện nhấn mạnh, xây dựng và phát triển nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, đồng bộ trên nền tảng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam. Đây là mối quan hệ biện chứng, với bốn tầng hệ giá trị được xác lập, không chỉ định hướng đạo đức, xã hội mà còn là khung khái niệm nền tảng để hoạch định chính sách phát triển văn hóa, giáo dục, kinh tế và chính trị trong thời kỳ mới. Văn hóa không chỉ là lĩnh vực riêng biệt, mà còn là yếu tố kết nối, dẫn dắt, định hướng cho mọi mặt hoạt động trong đời sống xã hội: từ giáo dục, truyền thông, nghệ thuật, di sản đến chính trị và kinh tế. Đồng thời, con người được đặt vào vị trí trung tâm là chủ thể sáng tạo, thụ hưởng văn hóa, là nhân tố quyết định sự phát triển bền vững quốc gia.

“Dự thảo báo cáo chính trị đã thể hiện bước phát triển mới trong tư duy lý luận về vị trí, vai trò và phương thức phát triển văn hóa trong thời kỳ mới. Từ cách tiếp cận coi văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội đến xác lập nó là nguồn lực nội sinh, động lực và hệ điều tiết của phát triển đất nước” - PGS, TS Phạm Duy Đức nhấn mạnh.

Tuy nhiên, PGS, TS Phạm Duy Đức cho rằng cần làm rõ cấu trúc, nội hàm và mối quan hệ tương tác giữa hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam; cần thể chế hóa và bổ sung các nội dung đổi mới trong “Chiến lược  phát triển văn hóa Việt Nam đến 2030”.

PGS.TS Nguyễn Toàn Thắng cho rằng Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV đã nêu rõ một số quan điểm lý luận mới về đường lối xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam cụ thể trên các phương diện

Quan điểm mới về xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam

Với tham luận có chủ đề "Quan điểm mới về xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam trong “Dự thảo Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XIII tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng”, PGS, TS Nguyễn Toàn Thắng, nguyên Viện trưởng Viện Văn hoá và Phát triển, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh nhấn mạnh: Trên cơ sở kế thừa các luận điểm lý luận về văn hóa và con người trong thời kỳ đổi mới, nhất là Văn kiện Đại hội XIII, Dự thảo Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII tại Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng (gọi tắt là Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV) đã nêu rõ một số quan điểm lý luận mới về đường lối xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam cụ thể trên các phương diện.

Theo PGS, TS Nguyễn Toàn Thắng, Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng đưa ra quan điểm “xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc đồng bộ trên nền tảng giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam”.

Ông cho biết, trên thực tế, động lực và nguồn lực phát triển quan trọng hàng đầu của đất nước trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc chính là sức mạnh văn hóa, con người - sức mạnh nội sinh bên trong, với tinh thần yêu nước nồng nàn, ý chí độc lập tự cường, tự lực cánh sinh, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc.

“Giá trị văn hóa, con người Việt Nam là nền tảng sức mạnh nội sinh quan trọng quyết định sự phát triển nhanh và bền vững. Để có được nguồn lực nội sinh văn hóa, con người Việt Nam như vậy, “Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV đưa ra quan điểm phải tiến hành “đồng bộ” quá trình “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc…” “trên nền tảng giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam”. Đây là mối quan hệ biện chứng chặt chẽ của hệ thống các hệ giá trị, tồn tại trong nhau, chi phối tác động ảnh hưởng đến nhau trên các tầm vóc vĩ mô và vi mô” – PGS, TS Nguyễn Toàn Thắng nhấn mạnh.

Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng tiếp tục khẳng định quan điểm “xây dựng và phát triển toàn diện văn hóa và con người Việt Nam” với nội hàm mới. Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã xác định chiến lược phát triển tầm nhìn của thế kỷ XXI. Cụ thể: đến năm 2025, nước ta sẽ là nước đang phát triển có công nghiệp theo hướng hiện đại, vượt qua mức thu nhập trung bình thấp; tới năm 2030, kỷ niệm 100 năm thành lập Đảng, sẽ là nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; và đến năm 2045, kỷ niệm 100 năm thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa nay là nước Cộng hòa XHCN Việt Nam, nước ta sẽ trở thành nước phát triển, có thu nhập cao, theo định hướng XHCN.

Để hiện thực khát vọng đó, cần phải quan tâm tới chủ thể của phát triển, trung tâm của phát triển là con người với các chuẩn mực giá trị văn hóa cao đẹp. Do vậy, cần phải “xây dựng và phát triển toàn diện văn hóa và con người Việt Nam”. Quan điểm về xây dựng và phát triển toàn diện văn hóa và con người Việt Nam được Đảng nêu ra với ý nghĩa nội hàm mới hơn, đầy đủ hơn…

PGS, TS Nguyễn Toàn Thắng cho biết, Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV nhấn mạnh quan điểm “Khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, tự chủ, tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc, khát vọng xây dựng đất nước phồn vinh, văn minh, hạnh phúc. Phát huy có hiệu quả giá trị văn hoá và tinh thần cống hiến của con người Việt Nam, để văn hoá thực sự trở thành nguồn lực nội sinh, động lực và hệ điều tiết phát triển đất nước”. Nhận thức mới của Đảng về vai trò của văn hoá, con người trong xây dựng, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa chính là việc khẳng định: Văn hoá, con người là nền tảng, nguồn lực, sức mạnh nội sinh và là động lực to lớn, hệ điều tiết sự phát triển xã hội bền vững.

Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV khẳng định quan điểm “phát triển, lan toả các giá trị văn hoá và chuẩn mực đạo đức; tăng cường “sức đề kháng” của văn hoá, chống lại mọi sự “xâm lăng” về văn hoá; bài trừ các hình thức văn hoá lai căng, hủ lậu ảnh hưởng đến thuần phong mỹ tục; đấu tranh, phản bác những luận điệu xuyên tạc lịch sử, văn hoá và truyền thống cách mạng”…

Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV nêu lên quan điểm mới cần đặc biệt chú trọng là: “xây dựng văn hoá gia đình, nhà trường và xã hội nhằm bảo vệ, gìn giữ thuần phong mỹ tục, tinh thần tương thân, tương ái, đoàn kết, nghĩa tình, trọng đạo lý, kết hợp giữa truyền thống và hiện đại”.

Gia đình, nhà trường và xã hội là ba lĩnh vực quan trọng gắn kết với nhau trong “nền giáo dục quốc dân toàn diện ngang tầm khu vực và thế giới” mà Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV đã nhấn mạnh. Để phát triển văn hóa, con người nhất thiết phải có sự phối hợp chặt chẽ và đồng bộ của gia đình, nhà trường và xã hội. Từ đó mới có thể kết nối truyền thống với xã hội hiện đại và hướng tới tương lai, ngăn ngừa hiện tượng “đứt gẫy” văn hóa.

PGS, TS Nguyễn Toàn Thắng cũng cho biết, Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV nêu quan điểm “Nâng cao đời sống văn hoá, thu hẹp khoảng cách về hưởng thụ văn hoá giữa các vùng, miền, giữa các tầng lớp nhân dân; chú trọng phát triển văn hoá vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Khuyến khích tìm tòi, xây dựng và phát triển sáng tạo những mô hình, thiết chế văn hoá, thể thao và quản lý văn hoá có hiệu quả”. Đây là chủ trương lớn, có ý nghĩa chiến lược nhằm xây dựng phát triển đời sống văn hóa hài hòa giữa các dân tộc, vùng miền trong cả nước. Để thực hiện thành công vấn đề này, cần có sự đổi mới là “…chú trọng phát triển văn hoá vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Khuyến khích tìm tòi, xây dựng và phát triển sáng tạo những mô hình, thiết chế văn hoá, thể thao và quản lý văn hoá có hiệu quả”.

Văn hóa: nền tảng nội sinh, “sức mạnh mềm” và yêu cầu, nhiệm vụ mới

Phát biểu tham luận với chủ đề “Văn hóa: nền tảng nội sinh, “sức mạnh mềm” và yêu cầu, nhiệm vụ mới” tại Hội thảo, GS, TS Từ Thị Loan, nguyên Quyền Viện trưởng Văn hoá, Nghệ thuật quốc gia Việt Nam, nhấn mạnh trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng, nhận thức của Đảng  về vai trò của văn hóa đã có bước phát triển mới – mang tính chiến lược và hiện đại hóa tư duy lãnh đạo văn hóa.

GS, TS Từ Thị Loan phát biểu tham luận với chủ đề “Văn hóa: nền tảng nội sinh, “sức mạnh mềm” và yêu cầu, nhiệm vụ mới”

Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIII đã nêu rõ: “Văn hóa là sức mạnh mềm của quốc gia, là yếu tố quan trọng để nâng cao vị thế, uy tín của Việt Nam tren trường quốc tế”. Dự thảo văn kiện Đại hội XIV đang lấy ý kiến rộng rãi cán bộ, đảng viên và nhân dân, nhấn mạnh: “Chủ động, tích cực hợp tác, quảng bá hình ảnh đất nước, giá trị văn hóa và con người Việt Nam ra thế giới”; “Hoàn thiện các cơ chế, chính sách đột phá phát triển mạnh công nghiệp văn hóa; phát triển những sản phẩm, loại hình văn hóa độc đáo có sức lan tỏa để quảng bá, giới thiệu ra thế giới”.

“Đây là quan điểm mới, cụ thể hóa các nhiệm vụ để văn hóa thực sự là sức mạnh mềm của quốc gia. Quan điểm này đã mở ra những yêu cầu mới cho công tác xây dựng, quản lý và phát triển văn hóa Việt Nam trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, toàn cầu hóa thông tin và cạnh tranh hình ảnh quốc gia ngày càng gay gắt” – GS, TS Từ Thị Loan nhấn mạnh.

Theo GS, TS Từ Thị Loan, để chủ trương, đường lối của Đảng đi vào cuộc sống, cần triển khai đồng bộ một hệ sinh thái bao gồm cả thể chế, cơ chế, nguồn lực tài chính, cơ sở vật chất lẫn nguồn nhân lực phù hợp.

Nêu một số giải pháp nhằm phát huy sức mạnh mềm văn hóa Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế, GS, TS Từ Thị Loan cho biết: cần nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội; tạo bước đột phá về thể chế, cơ chế, chính sách; tăng cường nguồn lực tài chính, hợp tác công – tư trong phát triển văn hóa; pPhát triển con người và nguồn nhân lực sáng tạo văn hóa; đẩy mạnh phát triển công nghiệp văn hóa và xuất khẩu sản phẩm văn hóa; tăng cường hiệu quả ngoại giao văn hóa…

PGS, TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội phát biểu tại Hội thảo

Văn hóa là nền tảng của phát triển quốc gia, là nguồn lực nội sinh và là hệ điều tiết của phát triển bền vững

Phát biểu đóng góp ý kiến vào Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng, PGS, TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội cho biết: ở các kỳ Đại hội trước, Đảng ta khẳng định “văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội”, thì nay, trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV, Đảng đã nâng nhận thức ấy lên một tầm cao mới: văn hóa không chỉ là nền tảng tinh thần, mà là nền tảng của phát triển quốc gia, là nguồn lực nội sinh và là hệ điều tiết của phát triển bền vững.

“Đây không chỉ là sự thay đổi về cách diễn đạt, mà là sự chuyển biến sâu sắc trong tư duy phát triển lý luận của Đảng về văn hoá. Bởi lâu nay, chúng ta thường nói đến ba trụ cột của phát triển là kinh tế – chính trị – văn hóa, trong đó kinh tế thường giữ vai trò “động cơ”, chính trị là “bộ não”, còn văn hóa là “phần hồn”. Nhưng trong tầm nhìn mới mà Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV nêu ra, văn hóa không chỉ là phần hồn, mà còn là sức mạnh kiến tạo, là trụ cột của phát triển bền vững, giúp điều chỉnh các quá trình xã hội theo hướng nhân văn, hài hòa và cân bằng” – PGS, TS Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh.

Theo PGS, TS Bùi Hoài Sơn, việc Đảng ta lần này khẳng định văn hóa là nền tảng phát triển và là hệ điều tiết của xã hội là một bước ngoặt lớn, phản ánh tầm nhìn sâu sắc của Đảng về mô hình phát triển quốc gia trong kỷ nguyên mới – một mô hình phát triển lấy con người làm trung tâm, lấy văn hóa làm nền tảng, lấy sáng tạo làm động lực, lấy hạnh phúc làm mục tiêu...

Toàn cảnh Hội thảo

Để biến tư duy ấy thành hiện thực, PGS, TS Bùi Hoài Sơn cho rằng, trước hết, văn hóa phải có nguồn lực, thể chế và cơ chế riêng. Văn hóa không thể là “phụ thuộc” của bất kỳ lĩnh vực nào khác. Việc Quốc hội thông qua Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025–2035 là một bước ngoặt lịch sử, bởi khi văn hóa có một chương trình đầu tư công quy mô quốc gia, với chín dự án thành phần cụ thể, hướng tới bảo tồn di sản, phát triển công nghiệp văn hóa, xây dựng môi trường văn hóa, phát triển con người Việt Nam thời đại mới và hạ tầng sáng tạo. “Đây không chỉ là một chương trình đầu tư, mà còn là một tuyên ngôn chính trị khẳng định văn hóa là trụ cột của phát triển đất nước” – PGS, TS Bùi Hoài Sơn nêu rõ.

PGS, TS Bùi Hoài Sơn cho rằng, cần tiếp tục hoàn thiện thể chế văn hóa hiện đại, trong đó có việc ban hành Luật Hoạt động Nghệ thuật, Luật Công nghiệp Văn hóa. Đây sẽ là nền tảng pháp lý để kiến tạo một môi trường sáng tạo lành mạnh, thúc đẩy xã hội hóa, bảo hộ bản quyền và khuyến khích sự tham gia của doanh nghiệp, cộng đồng, nghệ sĩ. Văn hóa phải có quyền tự chủ như kinh tế, có nguồn lực như khoa học – công nghệ, và có tầm ảnh hưởng như chính trị.

Tuy nhiên, điều cốt lõi nhất, là mọi giá trị văn hóa đều quy tụ về con người. “Văn hóa là của con người, do con người và vì con người. Xây dựng con người Việt Nam thời đại mới – nhân ái, sáng tạo, có tri thức, có bản lĩnh văn hóa, biết sống và hành động có trách nhiệm – chính là nhiệm vụ trung tâm, là thước đo cao nhất của chiến lược phát triển văn hóa. Một khi con người biết tự điều tiết hành vi bằng chuẩn mực văn hóa, biết biến sáng tạo thành giá trị, biết yêu thương và tôn trọng lẫn nhau, thì khi đó, văn hóa không chỉ là trụ cột, mà là linh hồn của phát triển” – PGS, TS Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh.

Ông Hồ Anh Tuấn, nguyên Thứ trưởng Bộ VHTTDL, Chủ tịch Hiệp hội Phát triển văn hóa doanh nghiệp Việt Nam phát biểu

 TS Đặng Thị Bích Liên, nguyên Thứ trưởng Bộ VHTTDL, Chủ tịch Hiệp hội Văn hóa Áo dài Việt Nam phát biểu

PGS, TS Nguyễn Hữu Thức phát biểu

TS Nguyễn Danh Ngà, Phó Chủ tịch Hội đồng Viện Tư vấn công nghệ và đào tạo Toàn Cầu phát biểu

PGS, TS Đặng Văn Bài, Phó Chủ tịch Hội đồng Di sản Văn hóa quốc gia phát biểu

Nhà văn Bùi Việt Thắng phát biểu

Phát biểu tổng kết Hội thảo, Tổng Biên tập Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật Hoàng Hà nhấn mạnh, Hội thảo đã nhận được 21 tham luận, và 14 ý kiến phát biểu tâm huyết, trách nhiệm và giàu hàm lượng khoa học.

Tổng Biên tập Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật Hoàng Hà phát biểu tổng kết Hội thảo

Về nội dung được thảo luận tại Hội thảo, các đại biểu đã thống nhất đánh giá và phân tích, luận giải những quan điểm mới của Đảng về văn hóa. Trong đó, nêu bật về vai trò, vị trí của văn hóa, đặc biệt là  xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, đồng bộ trên nền tảng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hoá, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam; đồng thời, các đại biểu cũng đã làm rõ và sâu sắc hơn về định hướng  văn hóa là nguồn lực nội sinh, hệ điều tiết để phát triển bền vững.

Bên cạnh đó, tại hội thảo còn có một số vấn đề cần tiếp tục được nghiên cứu, luận giải thêm như về các hệ giá trị  và các mối quan hệ biện chứng với sự phát triển… Ông Hoàng Hà cho biết, tất cả các ý kiến đóng góp   sẽ được Ban Tổ chức hội thảo tổng hợp, để báo cáo, kiến nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tham mưu, đề xuất với Đảng và Nhà nước trong quá trình hoàn thiện Dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV và xây dựng các Kế hoạch, Chương trình hành động triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIV.

Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm tại Hội thảo

AN NGỌC - Ảnh: TUẤN MINH