Gia đình là tế bào của xã hội, nơi duy trì nòi giống, là môi trường quan trọng hình thành, nuôi dưỡng và giáo dục nhân cách con người, bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống tốt đẹp, chống lại các tệ nạn xã hội, tạo nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Một trong các chức năng cơ bản của gia đình là giáo dục, xã hội hoá con người. Chức năng này giữ vai trò, vị trí đặc biệt quan trọng đối với sự tồn tại, phát triển của một gia đình, một dòng tộc và của quốc gia. Trong mấy chục năm trở lại đây, dưới sự tác động của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, bộ mặt đời sống kinh tế - xã hội đất nước thay đổi theo cả chiều hướng tích cực và kèm theo cả những thách thức. Quá trình này diễn ra với tốc độ chưa từng thấy và tác động làm biến đổi gia đình Việt Nam.

Về mặt tích cực những giá trị và những chuẩn mực đạo đức gia đình truyền thống vẫn được kế thừa và phát triển trong điều kiện mới. Đời sống gia đình no ấm, đầy đủ hơn về vật chất và văn minh về đời sống tinh thần. Quan hệ giữa các thành viên trong gia đình đã có nhiều chuyển đổi tích cực, lợi ích cá nhân được tôn trọng, tính độc lập, tự chủ, sáng tạo của mỗi thành viên được khuyến khích phát triển. Mối quan hệ bình đẳng, dân chủ giữa vợ và chồng... Tuy nhiên, bên cạnh những tác động tích cực nói trên, thì cùng với sự đổi mới, kinh tế thị trường cũng đã có những ảnh hưởng tiêu cực không nhỏ tới mọi lĩnh vực của đời sống xã hội nói chung và đạo đức gia đình nói riêng. Các giá trị văn hóa gia đình truyền thống tốt đẹp của người Việt Nam có những mặt biểu hiện xuống cấp, mai một. Mâu thuẫn xung đột giữa các thế hệ về phép ứng xử, lối sống đang đặt ra những thách thức. Cuộc sống của xã hội hiện đại với sự phát triển mạnh mẽ của các thành phần kinh tế, ở một góc độ nào đó đã phá vỡ nền nếp gia phong của gia đình truyền thống Việt Nam. Nhịp sống của nhiều gia đình Việt Nam ngày càng hối hả, tất bật hơn. Thời gian dành cho nhau giữa những người thân thiết trong gia đình ngày một ít, nhất là thời gian cha mẹ dành cho con cái. Sự lệch chuẩn trong giáo dục gia đình còn là sự tâng bốc, chiều chuộng và cung phụng con quá mức…

Trước thực tiễn như vậy, trung ương đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo nhằm đẩy mạnh giáo dục, đạo đức lối sống trong gia đình như: Chỉ thị số 06-CT/TW ngày 24/6/2021 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác xây dựng gia đình trong tình hình mới; Quyết định 96/QĐ-TTg ngày 19/01/2022 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chương trình giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình đến năm 2030… Ngay sau đó, Sở VHTTDL Hà Tĩnh đã tham mưu UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 56/KH-UBND ngày 10/3/2022 về triển khai thực hiện Chương trình giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình đến năm 2030 trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh.

Sở VHTTDL đã tổ chức các hoạt động tuyên truyền phong phú, đa dạng nhằm nâng cao nhận thức của gia đình, cộng đồng, xã hội về tầm quan trọng của giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình. Trong đó, chú trọng tuyên truyền rộng rãi Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình bao gồm tiêu chí ứng xử chung: “Tôn trọng, bình đẳng, yêu thương, chia sẻ” và 4 nhóm tiêu chí cụ thể tập trung vào 4 mối quan hệ cụ thể gồm tiêu chí ứng xử của vợ, chồng: chung thủy, nghĩa tình; tiêu chí ứng xử của cha mẹ với con, ông bà với cháu: gương mẫu, yêu thương; tiêu chí ứng xử của con với cha mẹ, cháu với ông bà: hiếu thảo, lễ phép; tiêu chí ứng xử của anh, chị, em: hòa thuận, chia sẻ. Tổ chức lễ phát động “Tuyên truyền giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình”; Hội thi câu lạc bộ về gia đình hạnh phúc tạo hiệu ứng lan toả cao trong đời sống xã hội. Xây dựng, ký kết các chương trình phối hợp liên ngành giữa các cơ quan liên quan về thực hiện công tác gia đình; phối hợp với Sở Giáo dục – Đào tạo tổ chức các buổi sinh hoạt giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình cho học sinh, sinh viên; phát huy hiệu quả sử dụng của các thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở phục vụ nhu cầu vui chơi giải trí lành mạnh, tập luyện thể dục thể thao, góp phần xây dựng con người Việt Nam khỏe mạnh về thể chất và tinh thần. Đồng thời, củng cố vai trò của hệ thống Nhà văn hóa, Nhà truyền thống, thư viện cơ sở, điểm bưu điện văn hóa xã và các thiết chế công trình văn hóa, lịch sử trong việc giáo dục lý tưởng, đạo đức, lối sống, chuẩn mực ứng xử văn hóa cho các thành viên gia đình, nhất là thế hệ trẻ; tiến hành lồng ghép nội dung giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình vào hoạt động của Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” và cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng Nông thôn mới, đô thị văn minh”; tổ chức bồi dưỡng, tập huấn cho cán bộ thực hiện công tác gia đình các cấp và cán bộ phụ trách của các cơ quan liên quan trong tổ chức, triển khai, thực hiện Chương trình giáo dục, đạo đức lối sống trong gia đình; xây dựng mô hình “Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình” tại thôn Kim Tân (xã Tân Lộc, huyện Lộc Hà) và tổ dân phố Trần Phú (thị trấn Thiên Cầm, huyện Cẩm Xuyên). Với những hoạt động đó, đến nay, toàn tỉnh có 317.235/337.980 Gia đình văn hóa (đạt 93,8%); 1.914/1.965 thôn, Tổ dân phố văn hóa (đạt 97,4%); 903/1.579 cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn hóa, đạt 57,1%.

Tuy nhiên, việc triển khai công tác giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh vẫn còn một số tồn tại: Một số cấp ủy Đảng, chính quyền, ngành, đoàn thể nhận thức về vị trí, vai trò của công tác xây dựng gia đình còn hạn chế; cơ chế phối hợp giữa các cấp ủy Đảng với các ban, ngành, đoàn thể từ tỉnh đến cơ sở chưa đồng bộ, chặt chẽ và thường xuyên; công tác truyền thông và giáo dục về đời sống gia đình ở một số địa phương chưa thường xuyên, liên tục; cán bộ làm công tác gia đình còn thiếu, thay đổi thường xuyên ở tuyến cơ sở.

Nhằm tăng cường công tác giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh, trong thời gian tới cần thực hiện một số giải pháp sau:

Thứ nhất, các cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội tiếp tục quán triệt, thực hiện các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, các chế độ, chính sách pháp luật của Nhà nước về công tác gia đình, trong đó có nội dung giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình. Hướng dẫn lồng ghép nội dung giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình trong các buổi sinh hoạt chuyên đề tại các cơ quan, đơn vị, trường học.

Thứ hai, tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền với các hình thức phong phú, đa dạng, đặc biệt tổ chức chiến dịch truyền thông, hội thi kiến thức về giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình vào các Ngày Quốc tế Hạnh phúc 20/3, Ngày Gia đình Việt Nam 28/6 hằng năm, phù hợp điều kiện thực tiễn nhằm tạo sự lan tỏa, hiệu ứng xã hội mạnh mẽ, tôn vinh giá trị gia đình.

Thứ ba, tăng cường quản lý nhà nước về công tác gia đình; tiếp tục củng cố, kiện toàn tổ chức bộ máy, cán bộ làm công tác gia đình phù hợp ở các cấp. Tổ chức tập huấn cho đội ngũ báo cáo viên cấp huyện, thành phố, thị xã về kiến thức, kỹ năng trong việc phổ biến, giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình.

Thứ tư, phát triển đa dạng các loại hình, hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao và các sinh hoạt cộng đồng khác nhằm bồi dưỡng tâm hồn, định hướng phát triển nhân cách, giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình cho thế hệ trẻ.

Thứ năm, xây dựng và nhân rộng các mô hình về gia đình tiêu biểu, hạnh phúc, kiểu mẫu. Biểu dương, khen thưởng kịp thời những tổ chức, cá nhân có đóng góp tích cực và hiệu quả trong công tác giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình.

Thứ sáu, chỉ đạo lồng ghép nội dung giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình vào hoạt động của phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”. Xây dựng, ký kết các chương trình phối hợp với các cơ quan liên quan về thực hiện công tác giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình.

Thứ bảy, tiếp tục tổ chức thực hiện tốt Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, từng cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, người lao động tự ý thức, nỗ lực tu dưỡng bản thân, sống gương mẫu trong gia đình, nêu cao vai trò là lực lượng tuyên truyền viên nòng cốt để vận động, thuyết phục gia đình và cộng đồng cùng thực hiện tốt việc giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình.

Gia đình là nơi bắt đầu, cũng là nơi kết thúc cuộc đời của mỗi người, là nơi phát huy sự tiến bộ của xã hội và nhân loại. Mọi thứ đều có thể đến rồi đi, cái duy nhất thuộc về bản thân chúng ta là gia đình. Bác Hồ từng nói: “Nhiều gia đình cộng lại mới thành xã hội, xã hội tốt thì gia đình càng tốt, gia đình tốt thì xã hội mới tốt. Hạt nhân của xã hội là gia đình”. Chính vì vậy, mỗi gia đình cần gìn giữ và xây dựng đạo đức, lối sống trong gia đình để trở thành “hạt nhân của xã hội” góp phần xây dựng quốc gia, dân tộc phát triển bền vững.

Ảnh: ST

NGUYỄN NGA

Nguồn: Tạp chí VHNT số 531, tháng 4-2023