Chiều ngày 22-6, tại Hà Nội, Bộ VHTTDL đã tổ chức Hội nghị lấy ý kiến góp ý dự thảo Nghị định quy định về xét tặng “Giải thưởng Hồ Chí Minh”, “Giải thưởng Nhà nước” về văn học nghệ thuật khu vực phía Bắc. Thứ trưởng Bộ VHTTDL Trịnh Thị Thủy chủ trì Hội nghị.

Cùng tham dự Hội nghị còn có: Vụ trưởng Vụ Pháp chế Phạm Cao Thái; các Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ: Nghiêm Thị Thanh Nguyệt, Tô Linh Hương…; đại diện lãnh đạo các Cục, Vụ, cơ quan, đơn vị thuộc Bộ VHTTDL.

Thứ trưởng Trịnh Thị Thủy chủ trì Hội nghị

Báo cáo quá trình xây dựng dự thảo nghị định quy định về xét tặng “Giải thưởng Hồ Chí Minh” “Giải thưởng Nhà nước” về văn học, nghệ thuật, Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ Tô Linh Hương cho biết: việc ban hành nghị định quy định xét tặng “Giải thưởng Hồ Chí Minh” “Giải thưởng Nhà nước” về văn học, nghệ thuật thay thế Nghị định số 90/2014/NĐ-CP ngày 29-9-2014 và Nghị định số 133/2018/NĐ-CP ngày 1-10-2018 theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật nhằm hoàn thiện, khắc phục những vấn đề còn bất cập của Nghị định số 90/2014/NĐ-CP và Nghị định số 133/2018/NĐ-CP, mang lại cơ sở pháp lý đầy đủ hơn trong việc xét tặng và truy tặng “Giải thưởng Hồ Chí Minh” “Giải thưởng Nhà nước” về văn học, nghệ thuật góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật về thi đua, khen thưởng nói chung và pháp luật về thi đua, khen thưởng đối với lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật nói riêng.

Bà Tô Linh Hương cũng cho hay, Dự thảo Nghị định được xây dựng dựa trên quan điểm chỉ đạo: bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và phù hợp với quy định của Luật Thi đua khen thưởng năm 2022 và quy định tại một số văn bản quy phạm pháp luật chuyên ngành như điện ảnh, nghệ thuật biểu diễn, mỹ thuật, bản quyền tác giả; bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của nội dung dự thảo Nghị định trong hệ thống pháp luật và với các văn bản là căn cứ pháp lý.

“Đồng thời, dự thảo nghị định quy định xét tặng “Giải thưởng Hồ Chí Minh” “Giải thưởng Nhà nước” về văn học, nghệ thuật được Bộ VHTTDL thực hiện đúng quy trình theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật” – Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ nhấn mạnh.

Trên cơ sở các ý kiến góp ý của các tổ chức, cá nhân, Bộ VHTTDL tổng hợp, hoàn thiện hồ sơ dự thảo Nghị định quy định xét tặng “Giải thưởng Hồ Chí Minh” “Giải thưởng Nhà nước” về văn học, nghệ thuật, trình Chính phủ xem xét, quyết định.

Các đại biểu tham gia thảo luận

Phiên thảo luận, góp ý về dự thảo diễn ra sôi nổi với 20 lượt phát biểu đóng góp. 

 NSND Trịnh Thúy Mùi- Chủ tịch Hội nghệ sĩ sân khấu Việt Nam nhìn nhận: các tác phẩm sân khấu là sản phẩm tổng hợp. Một tác phẩm đoạt giải tại 1 liên hoan là công trình của cả tập thể. Tuy nhiên, hiện nay khi xét Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về văn học, nghệ thuật mới chỉ xét ở kịch bản, đối tượng thụ hưởng là tác giả kịch bản, mà chưa xét giải thưởng này cho đạo diễn. Những kịch bản đó nếu không có đạo diễn, không có nghệ sĩ thì không thành tác phẩm nghệ thuật hoàn chỉnh. Bà cũng nhận định, đạo diễn rất thiệt thòi nếu không đủ điều kiện để xét Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về văn học, nghệ thuật bởi bản thân người đạo diễn sáng tạo theo ê-kíp. Ngoài ra, NSND Trịnh Thúy Mùi cũng nêu một đối tượng chưa được xét Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về văn học, nghệ thuật, đó là tác giả chuyển thể.

“Sân khấu có nhiều loại hình. Một kịch bản có thể chuyển thể sang nhiều loại hình khác nhau như tuồng, chèo, cải lương. Nhưng tác giả chuyển thể chưa bao giờ được xét Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về văn học, nghệ thuật. Nếu không có tác giả chuyển thể sẽ không bao giờ có đạo diễn được giải thưởng sân khấu. Tác giả chuyển thể không nằm trong việc xét NSND, NSƯT, cũng không nằm trong xét Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về văn học, nghệ thuật, điều này rất thiệt thòi”- NSND Trịnh Thúy Mùi nói.

Đồng quan điểm với NSND Trịnh Thuý Mùi, Nhạc sĩ Đức Trịnh, Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam cũng cho rằng, không chỉ sân khấu, điện ảnh, múa… cũng là sản phẩm sáng tạo gồm nhiều thành phần. Đối tượng phải là tác phẩm trước, sau đó mới tác giả. Cụm tác phẩm, tác phẩm, công trình rồi đến tác giả, đồng tác giả.

Trong khi đó, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Mỹ thuật Việt Nam Mai Thị Ngọc Oanh  chỉ ra một thực trạng , đó là trước đây chỉ xét tác phẩm nên một số tác giả sau khi được Giải thưởng Nhà nước rồi, đến lúc xét Giải thưởng Hồ Chí Minh thì không được, lý do là vì tác phẩm sau năm 1993 của họ không có giải thưởng. Nhưng xét cả quá trình cống hiến của họ đối với lĩnh vực thì thì họ rất xứng đáng. Bà cho biết: "Với Hội Mỹ thuật, vừa qua có 4 trường hợp như vậy, và 3 tác giả đã qua đời nên các tác phẩm sau đó không được giải thưởng nữa nên bị trượt Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật. Thiết nghĩ, ngoài tác phẩm, nên xem xét việc xét giải thưởng trên những đóng góp cả đời của các tác giả nữa".

Thứ trưởng Bộ VHTTDL phát biểu kết luận Hội nghị

Kết luận hội nghị, Thứ trưởng Bộ VHTTDL Trịnh Thị Thủy nhấn mạnh: việc triển khai xây dựng nghị định đang trong quá trình lấy ý kiến góp ý, theo hướng cụ thể hóa các quy định thi đua khen thưởng, kế thừa các quy định hiện hành của nghị định, đồng thời rà soát, cụ thể hóa các quy định pháp luật chuyên ngành cũng như các quy định liên quan để đảm bảo tính thống nhất và đồng bộ các nội dung Nghị định hướng dẫn.

"Đối với Dự thảo Nghị định, chúng tôi rất cố gắng để làm sao quy định rõ hơn, cụ thể hơn, khắc phục được những vấn đề bất cập, không hợp lý tồn tại trước đó, tránh hiện tượng khi làm lại phải xin ý kiến nhiều cơ quan bằng văn bản hoặc gây lúng túng cho các đơn vị, địa phương . Chính vì vậy, qua hội nghị lấy ý kiến dự thảo lần này, chúng tôi sẽ  tiếp nhận, lắng nghe các ý kiến đóng góp để hoàn thiện. Tới đây, cũng cần bảo đảm tính thống nhất của quy định pháp luật hiện hành. Ví dụ như luật chuyên ngành của điện ảnh, luật sở hữu trí tuệ như thế nào và thông lệ quốc tế thì quy định ra làm sao. Tất nhiên, chúng ta ưu tiên cao nhất cho các quy định pháp luật về thi đua khen thưởng, các quy định về chuyên ngành và các quy định pháp luật về sở hữu trí tuệ, còn đối với thông lệ quốc tế cũng sẽ có tham khảo "- Thứ trưởng Trịnh Thị Thủy nhấn mạnh.

Trong nghị định lần này, ngoài kế thừa các quy định hiện hành, các quy định mới về luật sở hữu trí tuệ đã được Ban soạn thảo lưu ý và đã cụ thể hóa được rất nhiều nội dung. "Tuy nhiên, vẫn phải tiếp tục rà soát và chúng tôi đã giao cho Vụ Tổ chức cán bộ, các cục, vụ chuyên ngành, làm thế nào để các quy định trọng Dự thảo Nghị định được đảm bảo thống nhất, vừa giải quyết được vấn đề thực tiễn, động viên, tạo điều kiện cho nhiều tác phẩm xuất sắc được công nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước, nhưng đồng thời cũng đảm bảo được các quy định   trong nghị định hiện hành"- Thứ trưởng nhấn mạnh.

Thứ trưởng cũng nhấn mạnh: việc xây dựng nghị định lần này phải thể hiện, cụ thể được quan điểm chỉ đạo của Đảng, Nhà nước về phát triển văn học, nghệ thuật trong tình hình mới. Kịp thời động viên, khích lệ các văn- nghệ sĩ có những tác phẩm xuất sắc để trao Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về văn học, nghệ thuật cũng là một trong những giải pháp để thúc đẩy việc phát triển nền văn học, nghệ thuật nước nhà trong thời gian tới. Cùng với sự phối hợp của các Hội, Liên hiệp Hội chuyên ngành văn học nghệ thuật ở trung ương và địa phương, vừa qua, Bộ VHTTDL cũng phối hợp với các Bộ để tổ chức các cuộc thi, mở các trại sáng tác về văn học, nghệ thuật, qua đó hy vọng sẽ tạo ra được nhiều hơn nữa các tác phẩm có giá trị, đáp ứng được mong mỏi của công chúng về thưởng thức văn học, nghệ thuật, bắt nhịp được với hơi thở của cuộc sống, có giá trị giáo dục, xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam.

Bài, ảnh: NGÔ HUYỀN