Luật Báo chí (sửa đổi) đã được Quốc hội thông qua ngày 10-12, gồm 4 chương, 51 điều, đánh dấu bước chuyển quan trọng trong việc hoàn thiện hành lang pháp lý cho hoạt động báo chí trong bối cảnh mới. So với Luật Báo chí hiện hành, Luật sửa đổi 2025 với nhiều điều chỉnh cụ thể, sâu sắc hơn, và còn có những quy định bổ sung góp phần định hình toàn diện hệ sinh thái báo chí, từ mô hình tổ chức, vận hành, đến quản trị nội dung và trách nhiệm pháp lý.

Luật sửa đổi xác định rõ các loại hình báo chí trong bối cảnh mới, trong đó tại Điều 2, Luật làm rõ các khái niệm đối với: Báo chí, báo chí in, báo chí điện tử, phát thanh, truyền hình, xuất bản báo chí trên không gian mạng, chuyên trang của báo điện tử, kênh nội dung của cơ quan báo chí trên không gian mạng, tạp chí, tạp chí khoa học...

Luật bổ sung các chính sách phát triển báo chí, nhấn mạnh bảo đảm nguồn lực thực hiện, từ cơ chế tài chính đến đầu tư hạ tầng và ưu đãi thuế theo hướng khả thi hơn cho cơ quan báo chí. Theo Điều 9 Luật Báo chí (sửa đổi), Nhà nước có chính sách đầu tư phát triển báo chí, tập trung trọng tâm, trọng điểm trong việc đào tạo, bồi dưỡng nhân lực về chuyên môn, nghiệp vụ, phát triển nguồn nhân lực chuyển đổi số báo chí và quản lý hoạt động báo chí, nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ hiện đại cho các cơ quan báo chí; nền tảng số báo chí quốc gia; hạ tầng dữ liệu báo chí số; công cụ số để thực hiện giám sát hoạt động báo chí trên không gian mạng.

Nhà nước cũng sẽ giao nhiệm vụ, đặt hàng, đấu thầu và hỗ trợ cước vận chuyển, chi phí đăng tải, truyền dẫn, phát sóng để báo chí phục vụ nhiệm vụ chính trị, an ninh, quốc phòng, văn hóa, thông tin tuyên truyền về tình trạng khẩn cấp, thông tin đối ngoại, truyền thông chính sách, phục vụ thiếu niên, nhi đồng, người khiếm thính, khiếm thị, đồng bào vùng dân tộc thiểu số, vùng có điều kiện kinh tế- xã hội đặc biệt khó khăn, miền núi, biên giới, hải đảo và các nhiệm vụ trọng yếu khác theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ; có chính sách ưu đãi thuế theo quy định của pháp luật.

Đội ngũ phóng viên báo chí tác nghiệp tại họp báo - Ảnh: Cổng TTĐT Quốc hội

Luật Báo chí sửa đổi cũng làm rõ điều kiện hoạt động báo chí, cơ chế cấp phép và tổ chức bộ máy; xác định cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện, văn phòng đại diện, phóng viên thường trú. Cụ thể, khoản 5 Điều 15 quy định, cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện có nhiều loại hình báo chí, cơ quan báo chí trực thuộc; có cơ chế đặc thù về tài chính; được thành lập phù hợp với Chiến lược phát triển và quản lý hệ thống báo chí được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt; Khoản 7 Điều 15 giao Chính phủ quy định chi tiết cơ chế đặc thù về tài chính đối với từng cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện, phù hợp với mức độ tự chủ. Luật cũng nêu rõ, tại khoản 4 Điều 26, lãnh đạo cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện được kiêm nhiệm giữ chức vụ lãnh đạo một hoặc các cơ quan báo chí trực thuộc.

Luật quy định đối tượng được xét cấp thẻ nhà báo tại Điều 28, bao gồm: Lãnh đạo cơ quan báo chí, cơ quan thông tấn quốc gia; Trưởng phòng (ban), phó trưởng phòng (ban) nghiệp vụ báo chí của cơ quan báo chí, cơ quan thông tấn quốc gia; Phóng viên, biên tập viên của cơ quan báo chí, cơ quan thông tấn quốc gia; Quay phim, đạo diễn chương trình phát thanh, truyền hình (trừ phim truyện) của các đơn vị được cấp giấy phép hoạt động báo chí trong lĩnh vực phát thanh, truyền hình và sản xuất phim tài liệu của Nhà nước; người đã được cấp thẻ nhà báo nhưng được điều chuyển sang làm công tác giảng dạy chuyên ngành báo chí tại các cơ sở giáo dục đại học, người được điều chuyển sang làm cán bộ chuyên trách tại hội nhà báo các cấp, người trực tiếp làm công tác quản lý nhà nước về báo chí.

Một thay đổi đáng chú ý là người làm việc tại tạp chí khoa học không thuộc đối tượng được cấp thẻ nhà báo. Theo đó, tạp chí khoa học được xác định hoạt động theo chức năng nghiên cứu, trao đổi học thuật, không nhằm mục tiêu tác nghiệp báo chí, do đó không thuộc phạm vi điều chỉnh của điều khoản này ( gồm các tạp chí thuộc: Cơ sở giáo dục đại học, tổ chức khoa học và công nghệ được tổ chức dưới hình thức viện hàn lâm, viện, bệnh viện được xếp cấp chuyên môn kỹ thuật chuyên sâu trở lên ).

Luật quy định cụ thể về thẻ nhà báo tại Khoản 2 Điều 28, đối với trường hợp cấp thẻ nhà báo lần đầu phải có thời gian công tác liên tục tại cơ quan báo chí đề nghị cấp thẻ từ 2 năm trở lên tính đến thời điểm xét cấp thẻ và đã qua lớp bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí, đạo đức nghề nghiệp. Với lãnh đạo các cơ quan báo chí đã được Bộ VHTTDL có văn bản đồng ý bổ nhiệm không áp dụng điều kiện này.

Về hoạt động báo chí trên không gian mạng (Điều 29), Luật quy định, hoạt động báo chí trên không gian mạng của cơ quan báo chí phải tuân thủ quy định pháp luật về báo chí, về an ninh mạng, quy định về tôn chỉ, mục đích của cơ quan báo chí và phù hợp với các điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.

Cơ quan báo chí ngoài đăng, phát nội dung báo chí còn được tích hợp hoạt động dịch vụ trực tuyến trên báo chí theo quy định của Chính phủ; Cơ quan vận hành nền tảng số báo chí quốc gia có trách nhiệm bảo đảm nguyên vẹn nội dung thông tin đã đăng, phát trên nền tảng số báo chí quốc gia; Chính phủ quy định chi tiết về nền tảng số báo chí quốc gia và công cụ số để thực hiện giám sát hoạt động báo chí trên không gian mạng.

Về cung cấp thông tin cho báo chí, tại Khoản 4 Điều 31 quy định, cơ quan báo chí và nhà báo có quyền và nghĩa vụ không tiết lộ người cung cấp thông tin, trừ trường hợp có yêu cầu bằng văn bản của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân, Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh và tương đương trở lên, Thủ trưởng Cơ quan điều tra Bộ Công an, Thủ trưởng Cơ quan điều tra Công an cấp tỉnh phục vụ cho công tác điều tra, truy tố, xét xử tội phạm.

Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân, Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh và tương đương trở lên, Thủ trưởng Cơ quan điều tra Bộ Công an, Thủ trưởng Cơ quan điều tra Công an cấp tỉnh có trách nhiệm tổ chức bảo vệ người cung cấp thông tin.

Các cơ quan bảo vệ pháp luật có trách nhiệm phối hợp với Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân, Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh và tương đương trở lên, Thủ trưởng Cơ quan điều tra Bộ Công an, Thủ trưởng Cơ quan điều tra Công an cấp tỉnh bảo vệ người cung cấp thông tin.

Đồng thời, tại Điều 39, về quyền tác giả trong lĩnh vực báo chí, Luật quy định cơ quan, tổ chức, cá nhân sử dụng tác phẩm báo chí của cơ quan báo chí phải có thỏa thuận với cơ quan báo chí theo quy định của pháp luật về sở hữu trí tuệ; Cơ quan báo chí, tác giả tác phẩm báo chí sử dụng hệ thống trí tuệ nhân tạo để hỗ trợ trong hoạt động báo chí phải tuân thủ quy định về sở hữu trí tuệ, trí tuệ nhân tạo và đạo đức nghề nghiệp; Chính phủ quy định chi tiết về trách nhiệm của cơ quan báo chí trong việc sử dụng hệ thống trí tuệ nhân tạo.

Với các điểm mới quan trọng và toàn diện, Luật Báo chí (sửa đổi) 2025 được kỳ vọng tạo dựng hành lang pháp lý hiện đại, đồng bộ và phù hợp với xu thế truyền thông số. Luật không chỉ giải quyết các vấn đề phát sinh trong thực tiễn mà còn định hình cấu trúc phát triển báo chí Việt Nam trong nhiều năm tới, hướng tới mục tiêu xây dựng nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại trong thời kỳ chuyển đổi số.

THÁI AN