Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam đã sớm nhận thức về vị thế, tầm quan trọng của văn hóa. Năm 1946, Bác Hồ khẳng định: “Văn hóa soi đường cho quốc dân đi”. Từ năm 1943, Đảng ta đã có “Đề cương văn hóa”; xuyên suốt trong các Văn kiện của Đảng qua các thời kỳ lịch sử, đều đề cập đến văn hóa và phát triển văn hóa. Văn hóa được xem là thế “kiềng ba chân” trong toàn bộ sự phát triển: “phát triển kinh tế - xã hội là trung tâm; xây dựng Đảng là then chốt; phát triển văn hóa là nền tảng tinh thần” như Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã định hướng.

Chủ tịch Hồ Chí Minh từng căn dặn: “Văn hóa, nghệ thuật cũng như mọi hoạt động khác, không thể đứng ngoài, mà phải ở trong kinh tế và chính trị” (1).

Nghị quyết Trung ương 9 khóa XI đã nhấn mạnh quan điểm: “Văn hóa phải được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội” và đề ra 6 nhiệm vụ quan trọng; trong đó, có nhiệm vụ: “Xây dựng văn hóa trong chính trị và kinh tế”; chú trọng xây dựng văn hóa trong Đảng, trong cơ quan nhà nước và các đoàn thể, coi đây là nhân tố quan trọng để xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Đây là sự phát triển tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về đề cao văn hóa. Bác nói: “Trong công cuộc kiến thiết nước nhà có 4 vấn đề cùng phải chú ý đến, cùng phải coi trọng ngang nhau: Chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa” (2).

Đảng ta đã có Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”; Kết luận của Hội nghị lần thứ 10 Ban Chấp hành (BCH) Trung ương (khóa IX) về kiểm điểm 5 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII); ngày 9-6-2014, Hội nghị lần thứ 9 BCH Trung ương Đảng (khóa XI) ban hành Nghị quyết số 33-NQ/TW “Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”. Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng, tiếp tục nhấn mạnh vai trò to lớn, “sức mạnh mềm”, sức mạnh nội sinh của văn hóa là cội rễ để thực hiện khát vọng xây dựng đất nước phồn thịnh: “Động lực và nguồn lực phát triển quan trọng của đất nước là khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc”.

Từ các nghị quyết, chỉ thị, kết luận của Đảng về văn hóa, Chính phủ đã cụ thể hóa bằng nhiều chính sách, chiến lược như “Chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2020”; Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030; “Chỉ thị số 25/CT-TTg, ngày 10-9-2021 của Thủ tướng Chính phủ về đẩy mạnh triển khai “Chiến lược phát triển văn hóa đối ngoại của Việt Nam” và mới đây là “Chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2030”…

Lễ hội của đồng bào các dân tộc thiểu số được quan tâm, bảo tồn - Ảnh: Thanh Dương Hồng

Với sự quan tâm chỉ đạo của Đảng, sự “vào cuộc” của Chính phủ và các Bộ, Ban, Ngành ở Trung ương đã tạo sự chuyển biến đáng kể trong nhận thức, tư duy của các cấp ủy, chính quyền các địa phương về đầu tư cho văn hóa, phát triển văn hóa. Qua đó, các cơ chế, chính sách ưu tiên phát triển văn hóa đã được triển khai. Cơ sở vật chất, các thiết chế văn hóa phục vụ đời sống tinh thần cho Nhân dân, nhất là ở cơ sở được đầu tư xây dựng; hệ thống các lễ hội văn hóa được duy trì tổ chức sôi nổi; nhất là các lễ hội văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số bị mai một, được Chính phủ chỉ đạo và đầu tư kinh phí phục dựng, tổ chức hoạt động hằng năm, tạo “sân chơi” văn hóa cho Nhân dân; qua đó, tăng cường tinh thần đoàn kết các dân tộc, tính cố kết cộng đồng được nâng lên…

Lĩnh vực văn học nghệ thuật (VHNT) những năm qua cũng được quan tâm, thông qua thực hiện “Quỹ hỗ trợ sáng tác” của Chính phủ, hằng năm cấp kinh phí để văn nghệ sĩ (VNS) sáng tác, giới thiệu, quảng bá tác phẩm, công trình VHNT, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ VHNT ngày càng cao của Nhân dân. Qua đó, VHNT thực hiện tốt chức năng phản biện xã hội, phục vụ sự nghiệp chính trị của đất nước, địa phương. Hội VHNT từ Trung ương đến các tỉnh, thành hằng năm duy trì tổ chức các hoạt động nhằm tôn vinh các lĩnh vực sáng tạo VHNT như: Ngày Thơ Việt Nam (Rằm tháng Giêng), Ngày Nhiếp ảnh Việt Nam (15-3); Ngày Sân khấu Việt Nam (12-8 ÂL), Ngày Âm nhạc Việt Nam (3-9)… đã động viên VNS tích cực sáng tạo những tác phẩm có giá trị về nội dung và nghệ thuật phục vụ cuộc sống…

Có thể thấy, Đảng và Nhà nước ta đã đánh giá đúng vị trí, vai trò, tầm quan trọng của văn hóa trong tiến trình phát triển; quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo và hỗ trợ kinh phí phát triển sự nghiệp văn hóa. 35 năm đổi mới đất nước, sự nghiệp phát triển văn hóa và VHNT của nước ta đã đạt những thành tựu quan trọng, đáng tự hào, từng bước đáp ứng yêu cầu phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Song, việc cụ thể hóa các quan điểm, chủ trương, nghị quyết của Đảng về văn hóa và đầu tư phát triển văn hóa (trong đó có VHNT) của các cấp ủy đảng và chính quyền địa phương không ít nơi chưa tương thích, thậm chí có nơi còn xem nhẹ! Bởi vậy, mới có chuyện địa phương này hoạt động VHNT thuận lợi, đạt kết quả tốt; ngược lại, có địa phương thì gặp nhiều khó khăn, bất cập… VHNT chưa tương xứng với yêu cầu phát triển đất nước đang đặt ra; chưa có nhiều các công trình văn hóa, tác phẩm VHNT có giá trị cao; chế độ nhuận bút, thù lao tác phẩm còn thấp, đời sống của VNS còn nhiều khó khăn...

Ngày 24-11 tới đây, Ban Bí thư Trung ương Đảng sẽ tổ chức Hội nghị văn hóa toàn quốc, là một cán bộ có nhiều năm làm công tác tuyên giáo và hiện đang làm công tác Hội VHNT ở địa phương, tôi rất kỳ vọng Hội nghị sẽ bàn bạc, quyết định những vấn đề quan trọng nhằm phát triển văn hóa “đúng tầm”. Tôi mạnh dạn đề xuất một số ý kiến, cũng là tâm nguyện gửi đến Hội nghị:

Một là, tiếp tục tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng đối với văn hóa. Bộ Chính trị, Ban Bí thư, BCH Trung ương Đảng cần tập trung chỉ đạo các cấp ủy đảng cụ thể hóa bằng các kế hoạch, chương trình hành động phát triển văn hóa và VHNT bài bản, có lộ trình và hiệu quả. Muốn làm được vấn đề này, các cấp ủy đảng cần phải thay đổi nhận thức, tư duy, phải thực sự coi trọng văn hóa; coi đầu tư cho văn hóa là đầu tư cho phát triển; phải đặt phát triển văn hóa ngang tầm với phát triển kinh tế; lấy văn hóa làm nền tảng cho sự phát triển bền vững.

Hai là, Chính phủ tiếp tục xây dựng, triển khai các Chương trình phát triển văn hóa; trong đó, phải phải đặt phát triển văn hóa “tương xứng”, ngang hàng với phát triển kinh tế - xã hội. Chính phủ tiếp tục phối hợp với các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, chỉ đạo các ngành liên quan xem xét, thẩm định để đề xuất công nhận các danh hiệu Nhà nước (Nghệ sĩ Nhân dân, Nghệ sĩ ưu tú, Nghệ nhân nhân dân và các hình thức khen thưởng Nhà nước…) chặt chẽ, khách quan, đúng quy định. Cần quan tâm xét, phong tặng các danh hiệu Nhà nước đối với VNS ở các tỉnh miền núi, nơi có điều kiện kinh tế - xã hội còn khó khăn, đã có cống hiến, đạt nhiều thành tích trong hoạt động văn hóa và VHNT.

Ba là, Chính phủ chỉ đạo các Bộ, ngành liên quan tiếp tục duy trì Quỹ hỗ trợ sáng tác VHNT, cấp kinh phí thỏa đáng cho Hội VHNT các địa phương, đây là sự động viên kịp thời, thiết thực để VNS tích cực sáng tác, giới thiệu, quảng bá tác phẩm VHNT trong điều kiện kinh phí hoạt động thường xuyên của các Hội VHNT các địa phương còn hạn chế. Chính phủ chỉ đạo UBND các địa phương, hằng năm cân đối ngân sách để đầu tư thỏa đáng cho sự nghiệp văn hóa và VHNT của địa phương.

Bốn là, Bộ VHTTDL tích cực tham mưu cho Chính phủ triển khai đồng bộ các giải pháp về phát triển văn hóa, thực hiện tốt “Chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2030”; chủ động phối hợp với MTTQ và các đoàn thể chính trị - xã hội tuyên truyền, đưa các chủ trương, nghị quyết của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về văn hóa vào đời sống; vận động Nhân dân phát huy tốt vai trò chủ thể của văn hóa, hưởng ứng thực hiện “Phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, môi trường văn hóa lành mạnh, phát triển bền vững…

_______________________

1. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 7, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.246.

2. Hồ Chí Minh, Về văn hóa, Bảo tàng Hồ Chí Minh, Hà Nội, 1997, tr.11.

NGUYỄN THANH HỒNG

Phó Chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Lâm Đồng