Những năm gần đây, ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số trong tiếp cận công chúng và bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa thông qua các hoạt động trưng bày, giới thiệu trưng bày, giáo dục tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia đã đạt được những kết quả tiêu biểu. Trước yêu cầu mới về triển khai thực hiện “đột phá trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia” hiệu quả theo tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW, cần một số giải pháp để từng bước xây dựng Bảo tàng Lịch sử quốc gia thành trung tâm tư liệu, dữ liệu lớn nhất về di sản lịch sử, văn hóa Việt Nam và hướng tới xây dựng bảo tàng số, bảo tàng thông minh.

Hình ảnh trong tương tác ảo 3D chuyên đề "Bảo vật quốc gia" của Bảo tàng Lịch sử quốc gia - Ảnh: Cổng TTĐT Bộ VHTTDL

1. Dẫn nhập

Khoa học công nghệ và chuyển đổi số đã trở thành động lực cốt lõi thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, văn hóa, xã hội... của mỗi quốc gia, góp phần nâng cao vị thế của quốc gia trên thế giới. Trong bối cảnh đó, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhằm đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trên tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế, xã hội. Nổi bật là Nghị quyết số 57-NQ/TW do Bộ Chính trị ban hành ngày 22-12-2024 về Đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW đồng bộ trong lĩnh vực văn hóa góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa; phát triển hệ thống bảo tàng hiện đại; thúc đẩy sáng tạo và giao lưu văn hóa; xây dựng thương hiệu quốc gia cho một số di sản văn hóa tiêu biểu của dân tộc, quảng bá và đưa văn hóa Việt Nam ra thế giới.

Theo số liệu thống kê, hiện tại Việt Nam có hơn 40.000 di tích và gần 70.000 di sản văn hóa phi vật thể, trong đó 29 di sản được UNESCO ghi danh, công nhận đã được kiểm kê, lập danh mục và số hóa bước đầu; 194 bảo tàng, bao gồm 127 bảo tàng công lập và 70 bảo tàng ngoài công lập, lưu giữ gần 4 triệu tài liệu và hiện vật. Các bảo tàng như Bảo tàng Lịch sử quốc gia, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, Bảo tàng Hồ Chí Minh… đã chủ động số hóa bảo vật quốc gia, hiện vật độc đáo, có giá trị để phục vụ công tác lưu trữ, bảo quản tư liệu và phát huy giá trị di sản; xây dựng hệ thống trưng bày ảo 3D để phục vụ công chúng trong và ngoài nước. Một số bảo tàng như Bảo tàng Lịch sử quốc gia, Bảo tàng Văn học… đã bước đầu ứng dụng công nghệ số trong bảo quản, quản lý hiện vật, phát triển các chương trình giáo dục di sản, truyền thông quảng bá bảo tàng trên mạng xã hội. Bảo tàng Viettel, Bảo tàng Quảng Ninh... đã từng bước tiếp cận và ứng dụng AI trong hướng dẫn tham quan với các trợ lý ảo, thuyết minh thông minh, hỗ trợ nhiều ngôn ngữ và cung cấp thông tin chuyên sâu.

2. Ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số ở Bảo tàng Lịch sử quốc gia

Là bảo tàng đầu hệ trong hệ thống bảo tàng Việt Nam, Bảo tàng Lịch sử quốc gia (viết tắt: Bảo tàng) hiện lưu giữ hơn 200.000 tài liệu, hiện vật; trong đó gần 4.000 tài liệu, hiện vật tiêu biểu được lựa chọn trưng bày, giới thiệu về lịch sử, văn hóa Việt Nam từ thời Tiền sử đến ngày nay. Từ năm 2013, đây là bảo tàng đầu tiên ở Việt Nam bắt đầu ứng dụng công nghệ trong trưng bày, giới thiệu trưng bày, hoạt động giáo dục và đã đạt được những kết quả tiêu biểu.

Ứng dụng công nghệ trong trưng bày, giới thiệu trưng bày

Xây dựng bảo tàng ảo 3D

 Từ năm 2013, Bảo tàng ứng dụng công nghệ 3D (tương tác thực tế ảo) để giới thiệu trưng bày chuyên đề Di sản văn hóa Phật giáo Việt Nam và Đèn cổ Việt Nam trên trang web của Bảo tàng (baotanglichsu.vn) và địa chỉ denco.egal.vn, disanvanhoaphatgiao.egal.vn nhằm lưu giữ tư liệu, phổ biến lâu dài và rộng rãi đến công chúng sau khi trưng bày thực tại bảo tàng kết thúc.

Sau khi các chuyên đề này nhận được sự đánh giá cao của công chúng, đồng nghiệp về nội dung và phương thức chuyển tải hiện đại, Bảo tàng tiếp tục nghiên cứu, phối hợp với các đơn vị công nghệ ứng dụng 3D cho phần trưng bày thường trực từ thời Tiền sử đến hết triều Trần và hiện đang thực hiện giới thiệu các phần còn lại.

Trong quá trình phát huy, Bảo tàng nhận được nhiều phản hồi tích cực về việc phù hợp với xu hướng phát triển của các bảo tàng hiện đại, đặc biệt là ở phần tương tác, tìm hiểu giá trị những hiện vật tiêu biểu. Thông thường, khi tham quan trưng bày bảo tàng, khách tham quan bị hạn chế trong quan sát kỹ chi tiết hoa văn hoặc nội dung giới thiệu sâu, phong phú về hiện vật. Với trưng bày 3D, chỉ bằng cú nhấp chuột, di chuyển theo sơ đồ hướng dẫn, khách tham quan như đang được du ngoạn bảo tàng trong không gian rộng lớn, vừa nghe thuyết minh vừa chiêm ngưỡng đa chiều các hiện vật quý, quan sát các hoa văn tinh xảo, tự tương tác các nội dung tham quan, có thể xem/ nghe lại nội dung/ hình ảnh nhiều lần, nhấp vào mục “Tương tác với nhà Sử học” còn được gặp gỡ các chuyên gia phân tích, đánh giá những nét đặc sắc liên quan đến hiện vật, bối cảnh lịch sử…

Năm 2021, Bảo tàng tiếp tục cập nhật, ứng dụng công nghệ 3D/360 độ vào xây dựng trưng bày chuyên đề ảo giới thiệu 20 bảo vật quốc gia đang lưu giữ. Kết quả, trưng bày ảo 3D chuyên đề Bảo vật quốc gia đã được đổi mới nội dung và hình thức, nâng cấp ứng dụng tạo nên sự khác biệt trong tiếp cận và trải nghiệm...

 Xây dựng clip giới thiệu trưng bày chuyên đề

Đây là phương thức giới thiệu trưng bày chuyên đề có thời hạn của Bảo tàng bằng online nhằm phát huy rộng rãi, hiệu quả tới công chúng hơn; đồng thời lưu trữ tư liệu, phát huy giá trị trưng bày chuyên đề lâu dài. Theo đó, trưng bày được quay, dựng thành clip, có lời bình (thuyết minh) tiếng Việt và phụ đề tiếng Anh... trên ý tưởng, nội dung trưng bày chuyên đề thực (tổ chức tại không gian trưng bày Bảo tàng). Những hiện vật tiêu biểu, đặc sắc trong trưng bày được giới thiệu theo hình thức 3D.

Hầu hết trưng bày chuyên đề từ năm 2020 đến nay như: Di tích Bãi Cọi - nơi gặp gỡ các nền văn hóa, Đảng Cộng sản Việt Nam - Từ Đại hội đến Đại hội, Hổ trong mỹ thuật cổ Việt Nam, Từ nhà Bác cổ đến Bảo tàng Lịch sử quốc gia, Việt Bắc - Thủ đô gió ngàn, Quan hệ hữu nghị vĩ đại, đoàn kết đặc biệt Việt Nam - Lào, Máu và hoa - Hà Nội 12 ngày đêm... đều được giới thiệu trên baotanglichsu.vn dưới dạng video clip.

Trên thực tế, chỉ khi được trực quan những hiện vật gốc mới có thể mang lại tình cảm, cảm xúc lịch sử thật sự. Đó chính là sự hấp dẫn và lý do mà đến nay các bảo tàng trên thế giới tiếp tục ra đời, phát triển và không ngừng thu hút công chúng. Nhưng ứng dụng công nghệ số, cụ thể là bảo tàng 3D trong bảo tàng của Việt Nam góp phần tăng cường lan tỏa giá trị hiện vật trưng bày rộng rãi, nhanh và hiệu quả hơn tới công chúng; bảo tồn và phát huy giá trị di sản khi thu hút giới trẻ quan tâm hơn tới bảo tàng, văn hóa và lịch sử dân tộc; gắn kết cộng đồng, giải quyết vấn đề bình đẳng xã hội khi vùng sâu, vùng xa, miền núi, biên giới, hải đảo... chưa có điều kiện đến trực tiếp tham quan bảo tàng, hoặc bảo tàng chưa có khả năng đem những hiện vật quý hiếm đi trưng bày, giới thiệu...

Nhờ vậy, lượng truy cập trang web của Bảo tàng tăng theo năm. Cụ thể, năm 2019: 9 triệu lượt; năm 2020: 12.065.723 lượt; năm 2022: 18.048.448 lượt và năm 2024: 21.043.612 lượt; trong đó trưng bày ảo 3D Bảo vật quốc gia là 62.761 lượt.

Xây dựng hệ thống thuyết minh tự động (Audio guide)

Từ năm 2014, Bảo tàng triển khai nghiên cứu, xây dựng và đưa hệ thống Audio guide giới thiệu trưng bày bằng tiếng Việt và Anh vào phục vụ, góp phần tăng cường sự kết nối, đáp ứng nhu cầu tìm hiểu, hướng dẫn của khách tham quan, đặc biệt là khách tự do, không đi theo đoàn.

Sau thời gian vận hành, trên cơ sở đánh giá hiệu quả và thực tiễn nhu cầu sử dụng thiết bị của khách, năm 2020 Bảo tàng tiếp tục nâng cấp công nghệ, cập nhật, bổ sung nội dung và tiếng Hàn Quốc (Hàn Quốc chiếm 60-70% tổng số khách quốc tế đến Bảo tàng hằng năm).

Hiện tại khách đến tham quan Bảo tàng có hai lựa chọn: sử dụng tai nghe/ quét mã QR và nghe trên điện thoại cá nhân. Thời gian tới, Bảo tàng tiếp tục bổ sung hệ thống Audio guide các ngôn ngữ khác như tiếng Nhật, Trung, Pháp...

Ứng dụng công nghệ trong hoạt động giáo dục

Tour tham quan trực tuyến (tour online)

Năm 2020, thực hiện phòng chống đại dịch COVID-19, Bảo tàng phải tạm dừng tham quan trực tiếp. Tour online triển khai trên nền tảng ứng dụng Zoom, Google Meet hay Microsoft Teams... được đưa vào phục vụ công chúng.

 Sau khi đăng ký thành công qua fanpage: facebook.com/BTLSQG.VNMH, khách tham quan (đơn lẻ, nhóm) sẽ được gửi đường link truy cập. Trong vòng 90 phút, khách tham quan được chiêm ngưỡng, tìm hiểu về hiện vật, sưu tập hiện vật trên không gian trưng bày ảo 3D (đã tích hợp trên trang web: baotanglichsu.vn) kết hợp trình chiếu powerpoint (ảnh, tư liệu), video clip (phim tư liệu, hoạt hình)... và giao lưu, tương tác, trao đổi (qua voice chat, box chat) cùng hướng dẫn viên, chơi mini games (Quizz) có thưởng.

Ưu điểm nổi bật của tour online là không giới hạn không gian địa lý, công chúng trên khắp mọi miền và ở nước ngoài đều có thể tham gia. Đáp ứng nhu cầu của đối tượng đăng ký chủ yếu là học sinh, sinh viên, du khách yêu thích, say mê tìm hiểu lịch sử, văn hóa Việt Nam, các chủ đề tour online được Bảo tàng nghiên cứu kỹ càng, xây dựng trên cơ sở lựa chọn những nội dung, phần trưng bày hiện vật hấp dẫn, quý giá. Một số chủ đề tour online được đón nhận và đánh giá cao như: Về thời Hồng Bàng, Bí ẩn từ những ngôi mộ cổ thời Đông Sơn, Văn hóa Đông Sơn - Rực rỡ nền văn minh Việt cổ, Lý Công Uẩn dời đô - Quyết định vượt thời đại, Những trận chiến trên sông Bạch Đằng, Văn hóa Đại Việt thời Lý-Trần, Việt Bắc - Thủ đô gió ngàn, Âm vang Điện Biên…

Xuất phát ban đầu là phương thức để hoạt động tham quan, tìm hiểu, tiếp cận lịch sử văn hóa không bị đứt gãy trong bối cảnh đại dịch COVID-19, tour online đang tiếp tục được tổ chức nhằm đáp ứng nhu cầu tham quan, trải nghiệm/ ngoại khóa cho các đối tượng công chúng trong điều kiện không/ chưa thể đến tham quan, trải nghiệm trực tiếp tại Bảo tàng. Bảo tàng còn phối hợp với các bảo tàng, di tích tổ chức tour online cho học sinh ở các tỉnh, thành phố nhân dịp kỷ niệm sự kiện lịch sử trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước.

Chương trình Giờ học lịch sử online

Từ năm 2010, Bảo tàng Lịch sử quốc gia được biết đến là “địa chỉ đỏ” trên địa bàn Thủ đô Hà Nội, với hàng trăm chương trình giáo dục, trải nghiệm như Câu lạc bộ Em yêu lịch sử, Giờ học lịch sử... tổ chức mỗi năm.

Dưới tác động mạnh mẽ của Cách mạng công nghiệp 4.0 và thực hiện mục tiêu hướng đến phục vụ học sinh không/ chưa có điều kiện đến tham quan, học tập, trải nghiệm tại bảo tàng, năm 2019, Bảo tàng phối hợp với Công ty Microsoft Vietnam LLC nghiên cứu, xây dựng thử nghiệm Giờ học lịch sử online. Đây là hình thức học lịch sử mới, kết hợp giữa nội dung trưng bày của Bảo tàng và công nghệ trực tuyến, giúp học sinh tiếp cận kiến thức một cách sinh động và trực quan. Buổi học thử nghiệm đầu tiên (tháng 5-2019) cho học sinh khối Tiểu học Trường Vinschool (Time City) trong tiết học môn Lịch sử đã thành công ngoài mong đợi.

Đầu năm 2020, khi đại dịch COVID-19 bùng phát, Bảo tàng đóng cửa, chương trình Giờ học lịch sử trực tiếp phải dừng lại. Để hoạt động được duy trì liên tục, Bảo tàng chuyển hướng sang hình thức online thực hiện trên nền tảng ứng dụng Zoom, Google Meet, Microsoft Teams... Theo đó, người tham gia (học sinh) sử dụng máy vi tính/ điện thoại thông minh có kết nối internet và được cán bộ Bảo tàng cấp mã là có thể tham gia lớp học.

Trên cơ sở các nội dung trưng bày, sưu tập hiện vật, cán bộ giáo dục của Bảo tàng đã nghiên cứu, xây dựng Giờ học lịch sử online phù hợp với từng nhóm học sinh. Bắt đầu từ tháng 6-2020, với hai nhóm là học sinh Tiểu học và Trung học cơ sở, các “bài giảng” Giờ học lịch sử online được thiết kế hấp dẫn, nội dung truyền tải cô đọng, kết hợp với phương pháp truyền đạt qua chuyện kể và trò chơi hỏi - đáp, hoạt động tương tác... đã tạo sự hứng thú học tập cho các em.

Ưu điểm nổi trội của Giờ học lịch sử online là thông tin, tư liệu, hình ảnh hiện vật phong phú, hấp dẫn; giúp học sinh chủ động sắp xếp thời gian, tiết kiệm chi phí đi lại… Do đó, không chỉ phù hợp trong bối cảnh dịch bệnh mà với cả thời đại công nghệ số hiện nay, Giờ học lịch sử online còn mở ra kênh tiếp cận và tương tác với nhiều đối tượng công chúng, góp phần quảng bá, giới thiệu di sản, hiện vật lịch sử và thu hút khách đến tham quan trực tiếp Bảo tàng.

Nhằm đưa chương trình đến các tỉnh thành trên cả nước, Bảo tàng đã mở link đăng ký online qua trang web, fanpage... thu hút sự tham gia của học sinh ở Cà Mau, Sơn La, Nghệ An… và những học sinh người Việt đang sống tại nước ngoài. Cứ thế, qua các Giờ học lịch sử online miễn phí của Bảo tàng và sự tự nguyện của người học, tình yêu với lịch sử dân tộc đã và đang được lan tỏa.

Chương trình giáo dục online Khám phá di sản ba miền

Với sự định hướng và chỉ đạo của Cục Di sản văn hóa (Bộ VHTTDL), sau khóa tập huấn (6 tháng) từ các cán bộ của Bảo tàng, tháng 3-2022, chương trình giáo dục online Khám phá di sản ba miền có sự tham gia của Bảo tàng Lịch sử TP.HCM, Bảo tàng TP.HCM, Bảo tàng thành phố Cần Thơ và Bảo tàng các tỉnh Quảng Ninh, Nam Định, Thanh Hóa, Đà Nẵng, Đắk Lắk, Bà Rịa-Vũng Tàu chính thức hoạt động phục vụ công chúng.

Với những chủ đề mang đậm nét văn hóa vùng miền, giao diện có hình ảnh đẹp, phim tư liệu hay và hấp dẫn, nội dung ngắn gọn, súc tích, dễ hiểu cùng chất giọng địa phương truyền cảm của các cán bộ giáo dục bảo tàng tỉnh/ thành phố, Khám phá di sản ba miền nhanh chóng thu hút, gây ấn tượng khó phai cho các bạn nhỏ. Đó là các chủ đề: Thợ mỏ vùng than, Vịnh Hạ Long - Di sản thiên nhiên thế giới, Trần Hưng Đạo với chiến thắng Bạch Đằng năm 1288 của Bảo tàng Quảng Ninh; Cà kheo - nét văn hóa người dân vùng biển Nam Định, Nhân vật lịch sử Nguyễn Hiền... của Bảo tàng Nam Định; Đà Nẵng - Thành phố của những cây cầu, Nhân vật lịch sử Nguyễn Tri Phương của Bảo tàng Đà Nẵng; Dinh Độc Lập của Bảo tàng Lịch sử TP.HCM; Nhân vật lịch sử Nguyễn Hữu Cảnh, Chợ Bến Thành, Địa đạo Củ Chi của Bảo tàng TP.HCM; Nhà dài Ê Đê, Nhà đày Buôn Mê Thuột, Văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên của Bảo tàng Đắk Lắk; Võ Thị Sáu, Nhà tù Côn Đảo của Bảo tàng Bà Rịa - Vũng Tàu; Chợ nổi Cái Răng, Bến Ninh Kiều của Bảo tàng Cần Thơ... giúp các em nhỏ trên mọi miền Tổ quốc, đang sống xa quê hương tìm hiểu về các nhân vật lịch sử tiêu biểu, những di tích lịch sử, những di sản văn hóa đặc trưng vùng miền...

Đến nay, đồng hành cùng Bảo tàng đã có gần 30 bảo tàng và di tích, thực hiện hơn 1.500 chương trình/ buổi Khám phá di sản ba miền, thu hút 48.743 lượt học sinh trong nước và nước ngoài tham gia (số liệu từ năm 2021 đến tháng 9-2024).

Có thể nói, ứng dụng công nghệ số tại Bảo tàng đã cung cấp cho khách tham quan phương thức tiếp cận mới, thuận lợi, đa dạng, góp phần từng bước hiện đại hóa các hoạt động bảo tàng, đặc biệt là trong bảo tồn và phát huy di sản văn hóa. Tuy nhiên, nền tảng lưu trữ cơ sở dữ liệu, cơ sở hạ tầng kỹ thuật, kinh phí đầu tư, tài liệu hóa, nguồn nhân lực... ở Bảo tàng và các bảo tàng, di tích nói chung còn hạn chế nhất định.

3. Một số giải pháp ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số trước yêu cầu mới

 Cần nâng cao nhận thức về vai trò, xu thế tất yếu, sự phù hợp của chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ trong hoạt động bảo tàng. Đánh giá đầy đủ, toàn diện, khách quan tình hình hoạt động và nguồn lực thực tiễn của bảo tàng, khảo sát nhu cầu của công chúng, yêu cầu của xã hội. Lựa chọn nội dung, loại hình tài liệu, hiện vật tương ứng và từng bước thực hiện dự án đầu tư, ứng dụng công nghệ theo tiến độ thời gian phù hợp, phát huy hiệu quả, tiết kiệm và khả thi.

Cần có phương pháp thực hiện đúng đắn với triển khai số hóa theo giai đoạn/ nhóm tài liệu, hiện vật; có sự điều chỉnh cho phù hợp; không làm tràn lan, dàn trải. Hiện nay, chúng ta chưa có nhiều kinh nghiệm về lĩnh vực đầu tư số hóa/ ứng dụng công nghệ, cần làm thí điểm, rút kinh nghiệm, hoàn thiện và nhân rộng.

Để số hóa đảm bảo hiệu quả, trước hết cần tập trung nghiên cứu, xây dựng phương án, giải pháp lưu trữ, quản lý, khai thác cơ sở dữ liệu, tư liệu số hóa, xây dựng, sưu tập khoa học, xây dựng cơ sở dữ liệu đảm bảo “đúng, đủ, sạch, sống”.

Tăng cường chia sẻ, phối hợp, liên kết thực hiện (với các đơn vị công nghệ, lưu trữ dữ liệu…), xã hội hóa nhằm phát huy thế mạnh, nguồn lực của mỗi bên tham gia đảm bảo tính chuyên nghiệp, duy trì hoạt động hiệu quả, lâu dài.

Xây dựng chiến lược quản lý dữ liệu tập trung phục vụ cho công tác quản lý hiện vật, bảo quản và nghiên cứu, trưng bày, giới thiệu được thuận tiện, sáng tạo hơn.

Tiếp tục hiện đại hóa (ứng dụng công nghệ, số hóa, điện tử hóa) đồng bộ trong các hoạt động khác của bảo tàng như nghiên cứu, khai quật khảo cổ học, quản lý, bảo quản tài liệu, hiện vật, trưng bày, giáo dục, truyền thông…

Nghiên cứu, lựa chọn đầu tư thiết bị, kỹ thuật, công nghệ phù hợp. Chú trọng khâu chuyển giao công nghệ. Tập trung đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng cho cán bộ thực hiện các công việc liên quan đến ứng dụng công nghệ trong hoạt động bảo tàng, đặc biệt là trong số hóa tài liệu, hiện vật, trưng bày và giới thiệu trưng bày. Đây là yếu tố then chốt trong vận hành, ứng dụng công nghệ tại các bảo tàng.

Thu hút nguồn lực thực hiện, ngoài nguồn đầu tư của nhà nước, cần tranh thủ nguồn tài trợ của nước ngoài, của các doanh nghiệp. Có chính sách, cơ chế khuyến khích hợp tác công - tư, các cá nhân, đơn vị, doanh nghiệp… phối hợp đầu tư với bảo tàng thực hiện ứng dụng công nghệ trong lĩnh vực di sản văn hóa.

Nguồn kinh phí đầu tư cho chuyển đổi số, ứng dụng khoa học, công nghệ cần phân bổ phù hợp đáp ứng yêu cầu cho cả phần chuẩn bị dữ liệu, xây dựng nội dung, ý tưởng và ứng dụng công nghệ để phát huy tối đa hiệu quả vào thực tiễn hoạt động của các bảo tàng.

__________________________

Tài liệu tham khảo

1. Báo cáo thống kê thường niên Bảo tàng Lịch sử quốc gia, 2018-2022.

2. Diệp Anh, Xã hội hóa và công nghệ số: Xu thế tất yếu để bảo tàng làm “sống” lại hiện vật, baochinhphu.vn, 3-11-2022.

3. Ứng dụng công nghệ trong hoạt động giới thiệu trưng bày Bảo tàng Lịch sử quốc gia, baotanglichsu.vn, 20-9-2021.

4. Diệp Anh và Dương Tuấn, Bài 3: Công nghệ - sự thay đổi có tính cách mạng trong hoạt động bảo tàng, media.chinhphu.vn, 28-6-2023.

5. Hồ Huyền Nga, Bảo tàng chuyển mình thời công nghệ số, nhandan.vn, 6-7-2021.

6. Thu Hương, Các bảo tàng TP.HCM ứng dụng công nghệ để thu hút khách, ttbc-hcm.gov.vn, 22-1-2021.

7. Toàn văn Nghị quyết số 57-NQ/TW về Đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, xaydungchinhsach.chinhphu.vn, 29-7-2025.

8. Phan Nhật Anh, Trưng bày trực tuyến trong hoạt động của một số bảo tàng tại Hà Nội, vanhoanghethuat.vn, 20-3-2023.

9. Phương Linh, Phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo ngành văn hóa, thể thao và du lịch đến năm 2030, vuthuvien.bvhttdl.gov.vn, 31-12-2022.

TS NGUYỄN VĂN ĐOÀN

Giám đốc Bảo tàng Lịch sử quốc gia

Nguồn: Tạp chí VHNT số 615, tháng 8-2025