(Lược ghi ý kiến của TS Lê Doãn Hợp, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thông tin, nguyên Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông)

Nguyên Bộ trưởng Lê Doãn Hợp - Ảnh: Tuấn Minh

Tám thập kỷ kể từ mùa Thu lịch sử năm 1945, đất nước Việt Nam đã đi qua chặng đường đầy biến động nhưng cũng rực rỡ, nhiều thành tựu, dấu ấn. Nhìn từ bình diện tổng thể, có thể thấy bức tranh phát triển của quốc gia hiện lên rõ nét trên 5 phương diện lớn, đó là bức tranh kinh tế “rất sáng”, khi đất nước đã từng bước thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu, đi qua những năm tháng chiến tranh khốc liệt, vươn mình mạnh mẽ trong công cuộc đổi mới. Về ngoại giao, cho thấy bản lĩnh và vị thế quốc gia đã được khẳng định; về hòa hợp dân tộc, trải qua chiến tranh và chia cắt, Việt Nam đã kiên trì hàn gắn, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân. 54 dân tộc anh em gắn bó, cùng chung khát vọng dựng xây đất nước, tạo nên sức mạnh nội sinh. Về phát triển hạ tầng kỹ thuật có bước tiến bộ rõ nét và đồng bộ trên 6 lĩnh vực là: giao thông, thủy lợi, điện, công nghệ thông tin, cảng và sân bay, tạo nền tảng phát triển nhanh và bền vững cho tương lai.

 Đặc biệt, bức tranh văn hóa có những bước tiến đáng kể, thể hiện trong công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại. Nhiều di sản vật thể và phi vật thể của Việt Nam được UNESCO ghi danh, công nhận; các hoạt động văn hóa, nghệ thuật ngày càng phong phú, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ và sáng tạo của nhân dân.

Từ góc nhìn lịch sử, văn hóa với tư cách là nền tảng tinh thần của xã hội luôn đồng hành cùng sự nghiệp cách mạng và phát triển đất nước. Tinh thần “Văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi” được Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định từ những ngày đầu lập nước vẫn vẹn nguyên giá trị. Nhìn lại chặng đường phát triển văn hóa của đất nước qua 80 năm, có thể nhận thấy, trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, văn hóa trở thành ngọn đuốc tinh thần dẫn dắt cả dân tộc. Từ những bài ca, vở kịch, tác phẩm văn học hướng đến cổ vũ tinh thần yêu nước, đến phong trào bình dân học vụ xóa nạn mù chữ, tất cả đã góp phần thắp sáng ý chí độc lập, gieo vào lòng mỗi người dân niềm tin tất thắng.

Văn hóa dân tộc luôn được bảo tồn và phát huy - Ảnh: Tuấn Minh

 Bước sang thời kỳ chống Mỹ, hình tượng “tiếng hát át tiếng bom” đã trở thành biểu tượng cho bản lĩnh văn hóa Việt Nam. Trong khói lửa chiến tranh, âm nhạc, thơ ca, hội họa không chỉ là nghệ thuật, mà còn là vũ khí tinh thần nuôi dưỡng niềm lạc quan và ý chí chiến thắng. Đây chính là yếu tố làm nên sự khác biệt với các cường quốc thường đo sức mạnh bằng dân số, GDP hay vũ khí hiện đại. Nhưng Việt Nam lại chiến thắng nhiều đế quốc to nhờ sức mạnh văn hóa, đó chính là sức mạnh Nhân dân, sức mạnh nội sinh của dân tộc Việt Nam.

 Sau Đại hội VI (1986), Đảng ta đã xác định rõ: Tập trung xây dựng một nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, kế thừa và phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp, tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn hóa nhân loại... Quan điểm này không chỉ khẳng định tầm quan trọng của văn hóa trong đời sống xã hội, mà còn đặt trọng tâm vào việc bảo tồn, phát huy các giá trị truyền thống của 54 dân tộc anh em. Từ những nét đặc trưng về ngôn ngữ, phong tục, tín ngưỡng, đến các loại hình nghệ thuật, văn học dân gian… tất cả góp phần tạo nên bức tranh văn hóa đa sắc màu của Việt Nam.

 Đến nay, bước sang giai đoạn chuẩn bị cho Đại hội XIV, tư duy phát triển văn hóa tiếp tục được nâng lên một tầm cao mới. Văn hóa được coi trọng, trở thành một trong những trụ cột chính cho sự phát triển bền vững đất nước.

 Trải qua 80 năm xây dựng và phát triển, nhìn lại chặng đường đã qua, có thể khẳng định rằng những thành tựu mà chúng ta có được hôm nay đều ghi dấu sự đóng góp to lớn và xứng đáng của ngành Văn hóa.

 Tuy nhiên, vấn đề đặt ra hiện nay là phải đặt kỳ vọng cao hơn đối với sự phát triển văn hóa. Bởi lẽ, văn hóa chính là thước đo đạo đức của một dân tộc. Thực tế cho thấy, hiện nay, đạo đức xã hội đang có những mặt xuống cấp, đòi hỏi “trận địa văn hóa” phải được củng cố và phấn đấu mạnh mẽ hơn. Trong đó, cần chú trọng xây dựng văn hóa của Đảng cầm quyền. Đã đến lúc việc lựa chọn cán bộ phải đặt tiêu chí về tố chất văn hóa lên hàng đầu. Một cán bộ có văn hóa phải hội tụ ba yếu tố: văn hóa ứng xử tốt, văn hóa trí tuệ cao và văn hóa vật chất chuẩn mực. Khi người đứng đầu hội đủ những phẩm chất này, văn hóa sẽ lan tỏa mạnh mẽ. Để đạt được mục tiêu này, cần có sự quan tâm sâu sắc của Đảng và Nhà nước, đồng thời, các cấp, các ngành phải vào cuộc một cách đồng bộ và quyết liệt hơn.

Kỷ niệm 80 năm ngày thành lập ngành Văn hóa, cũng là 80 năm thành lập nước, chúng ta càng phải thấm nhuần và học tập tấm gương đạo đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh, mà cốt lõi được kết tinh trong 4 chữ giản dị mà sâu sắc: “Yêu nước, thương dân”. Văn hóa Hồ Chí Minh, với những giá trị nhân văn, trí tuệ và đạo đức mẫu mực, cần tiếp tục được lan tỏa mạnh mẽ trong toàn xã hội, trở thành nguồn lực tinh thần to lớn cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

 Thời gian qua, với những thành tựu đạt được của ngành VHTTDL trong đó có việc Bộ VHTTDL đã tham mưu tổ chức Hội nghị Văn hóa toàn quốc triển khai Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng vào ngày 24-11-2021 - góp phần nâng cao vị trí, vai trò của văn hóa đối với sự phát triển bền vững; tham mưu để Chính phủ trình Quốc hội thông qua Nghị quyết về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025-2035. Điều này là một minh chứng cho thấy ngành Văn hóa đã làm được rất nhiều việc lớn, đóng góp vào sự nghiệp phát triển đất nước.

 Đặc biệt, các lễ hội lớn thời gian qua đã được tổ chức khá tốt, góp phần quảng bá hình ảnh và giá trị văn hóa của đất nước. Tuy nhiên, để phát huy hiệu quả lâu dài, ngành Văn hóa cần chủ động hơn nữa trong công tác quy hoạch và định hướng các hoạt động lễ hội từ cấp địa phương đến cấp trung ương. Thực tế cho thấy, việc tổ chức quá nhiều lễ hội cùng lúc dễ dẫn đến tình trạng dàn trải, tốn kém, làm giảm sức lan tỏa và không tạo được chiều sâu trong việc hun đúc bản sắc văn hóa các dân tộc. Trong bối cảnh hiện nay, khi quy mô xã, tỉnh đã mở rộng, thiết nghĩ cần rà soát, xác định rõ mỗi địa phương nên duy trì bao nhiêu lễ hội, đó là những lễ hội nào, từ đó tập trung nguồn lực để tổ chức, đề cao chất lượng, có tính quy tụ cao và giá trị văn hóa sâu sắc hơn.

Công tác quản lý và phát huy giá trị các di tích lịch sử - văn hóa cần được thực hiện một cách bài bản, hơn nữa phải gắn với nhiệm vụ giáo dục truyền thống. Mỗi di tích không chỉ là minh chứng lịch sử, mà còn là những bài học có ý nghĩa giáo dục, định hướng cho thế hệ trẻ. Vì vậy, cần chú trọng truyền dạy, giúp thế hệ trẻ hiểu rõ và tự hào về lịch sử, truyền thống đấu tranh dựng nước và giữ nước của cha ông.

 Bên cạnh đó, cần tiếp tục đào tạo đội ngũ cán bộ có bản lĩnh, trí tuệ cùng với nền tảng văn hóa vững vàng, đủ năng lực gánh vác trọng trách trong lĩnh vực văn hóa. Thực hiện tốt những điều đó, hy vọng ngành Văn hóa sẽ phát triển tốt và đồng bộ hơn.

 Đã đến thời điểm Đảng và Nhà nước cần quan tâm sâu sắc và toàn diện hơn nữa đối với lĩnh vực văn hóa, đặt văn hóa trong mối gắn kết chặt chẽ với kinh tế và môi trường. Việc đầu tư phát triển kinh tế phải song hành với đầu tư tương xứng cho văn hóa và môi trường, bảo đảm sự phát triển hài hòa, bền vững. Bên cạnh đó, để đưa văn hóa phát triển ngang tầm với kinh tế, Bộ VHTTDL cần chủ động tham mưu cho Đảng và Nhà nước về các chính sách, chủ trương chiến lược nhằm thúc đẩy toàn diện lĩnh vực văn hóa. Thực hiện được điều này sẽ là bước đi xứng đáng, phù hợp với yêu cầu và tầm vóc phát triển của đất nước trong giai đoạn hiện nay.

AN NGỌC lược ghi

Nguồn: Tạp chí VHNT số 615, tháng 8-2025