Chiều 10-10, tại Hà Nội đã diễn ra buổi lễ trao giải Cuộc thi Sáng tác Tiểu thuyết Thời báo Văn học Nghệ thuật lần thứ I (2023–2025). Sự kiện nhằm tôn vinh, khen thưởng những tác phẩm và tác giả xuất sắc; góp phần khơi dậy tình yêu văn học nghệ thuật, khuyến khích lao động sáng tạo và thúc đẩy sự phát triển của nền văn học nghệ thuật Việt Nam.

Thời báo Văn học nghệ thuật phối hợp với Quỹ Hỗ trợ sáng tạo Văn học nghệ thuật Việt Nam và Công ty Cổ phần Truyền thông Tri thức số (TTS) tổ chức Lễ trao giải. Đây là hoạt động thiết thực chào mừng Đại hội Đảng các cấp, tiến tới Đại hội lần thứ XIV của Đảng, và kỷ niệm 71 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954–10/10/2025).

Nhà văn - nhà báo Hoàng Dự, Tổng Biên tập Thời báo Văn học nghệ thuật phát biểu tại Lễ trao giải

Phát biểu tại Lễ trao giải, nhà văn - nhà báo Hoàng Dự, Tổng Biên tập Thời báo Văn học nghệ thuật - Trưởng Ban Tổ chức cuộc thi cho biết, thiết thực kỷ niệm các ngày lễ lớn và những sự kiện lịch sử trọng đại của dân tộc trong giai đoạn 2023–2025, Thời báo Văn học nghệ thuật, cơ quan ngôn luận của Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam tổ chức Cuộc thi Sáng tác Tiểu thuyết Thời báo Văn học nghệ thuật lần thứ I (2023–2025). Cuộc thi nhằm huy động sự tham gia của các nhà văn chuyên nghiệp, không chuyên và những người yêu văn học trong nước, cũng như người Việt Nam ở nước ngoài trong việc sáng tác các tác phẩm phản ánh chân thực, sinh động hiện thực công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; khắc họa hình tượng con người Việt Nam trong thời kỳ mới, trên nhiều lĩnh vực và giai tầng xã hội; góp phần xây dựng, bồi đắp hệ giá trị con người Việt Nam hiện đại.

Thông qua đó, cuộc thi hướng tới việc khơi dậy tinh thần yêu nước và ý thức trách nhiệm xã hội của đội ngũ văn nghệ sĩ, người yêu văn học nghệ thuật; đồng thời khuyến khích sáng tạo các tác phẩm có giá trị tư tưởng và nghệ thuật cao, đáp ứng mong muốn của Đảng, Nhà nước và nhu cầu thưởng thức văn học nghệ thuật của nhân dân.

Nhà văn - nhà báo Hoàng Dự nhấn mạnh: “Với gần 150 tác phẩm của hơn 120 tác giả trên khắp mọi miền Tổ quốc gửi về tham dự, cuộc thi là minh chứng sinh động cho sức sống bền bỉ của thể loại tiểu thuyết - thể loại “xương sống” của nền văn học nước nhà. Đồng thời, thể hiện sự quan tâm, đồng hành của đội ngũ các nhà văn thuộc nhiều thế hệ đối với phong trào sáng tác hiện nay”.

BTC trao Giải Nhì cho các tác giả đoạt giải

Cuộc thi Sáng tác Tiểu thuyết Thời báo Văn học Nghệ thuật lần thứ I đã nhận được 146 tác phẩm dự thi, trong đó có 134 tác phẩm hợp lệ, của 123 tác giả (tác giả nhiều tuổi nhất sinh 1937; có 2 tác giả trẻ nhất đang là học sinh THPT, có 91 tác giả nam, 32 tác giả nữ - trong đó có 1 nữ tu). Đây thực sự là những “con số biết nói”, phản ánh sức sống mạnh mẽ của thể loại tiểu thuyết trong đời sống văn học đương đại. Cuộc thi đã quy tụ một lực lượng sáng tác đông đảo của nhiều thế hệ – từ những cây bút tên tuổi đã khẳng định vị trí trên văn đàn đến các gương mặt trẻ đầy năng lượng.

Ban Giám khảo của Cuộc thi là những nhà văn, nhà lý luận phê bình uy tín, giàu kinh nghiệm và tâm huyết với văn học Việt Nam đương đại: Nhà văn Hoàng Quốc Hải - cố vấn Ban Giám khảo; Nhà văn, Nhà lý luận phê bình Bùi Việt Thắng - Trưởng ban Giám khảo và các thành viên: nhà văn Nguyễn Bắc Sơn; nhà văn - nhà lý luận phê bình Nguyễn Thanh Tú; nhà văn - nhà lý luận phê bình Bích Thu; nhà văn Võ Thị Xuân Hà.

BTC trao Giải Ba cho các tác giả đoạt giải

Thay mặt Ban Giám khảo Nhà văn - Nhà lý luận phê bình Bùi Việt Thắng, Trưởng Ban Giám khảo cuộc thi đánh giá: Các tác phẩm tham dự có hình thức sử thi với hình thái panorama (toàn cảnh, hoành tráng) trong một tác phẩm 1000 trang (bản thảo A4) với kiểu viết “đại tự sự”, như là sự tiếp nối truyền thống sử thi trong văn học 1945-1975; lại có những tác phẩm cực ngắn (chỉ từ 8-15 trang bản thảo A4), như là sự thể nghiệm viết siêu ngắn chủ đích đến “ý tại ngôn ngoại” theo tinh thần “tiểu tự sự”; có lối viết giả tưởng hay kỳ ảo nhưng ngẫm sâu xa lại thấy vẫn gần với đời, với đạo, có lối viết dựa trên tư liệu - lịch sử nhưng vẫn không xem nhẹ hư cấu như một quyền uy tối cao của nhà văn. Đề tài truyền thống (lịch sử, cách mạng và chiến tranh) chiếm khoảng 40% tác phẩm dự thi; đề tài đương đại (thế sự - đời tư) chiếm khoảng 55% tác phẩm dự thi, có khoảng 5% tác phẩm dành cho các đề tài khác (sinh thái, giả tưởng, phái tính, AI,...). Nhìn vào những con số này, người am hiểu tình hình văn học sẽ thấy tin tưởng vào khả năng áp sát đời sống của tiểu thuyết.

Điều đặc biệt là ở cuộc thi này, có một sự kế tiếp của các thế hệ cầm bút, từ những tên tuổi đã định hình trên văn đàn, có thành tựu tiểu thuyết đến những tên tuổi mới trẻ khỏe, góp những tiếng nói nghệ thuật mới mẻ. Một cuộc chạy tiếp sức trên “đường văn” đang được duy trì và phát huy có hiệu quả. Nhiều vấn đề của cuộc sống đương đại được các tác giả nhất là những tác giả trẻ chiêm nghiệm, dấn thân khám phá, thể hiện với một cách nhìn mới và phong cách thể hiện mới, dẫu chưa đạt đến thành công nhưng nó báo hiệu một thế hệ, một phong cách trẻ đang hình thành và nếu chăm lo bồi dưỡng, tạo không gian sáng tạo cởi mở, thân thiện chắc chắn chúng ta sẽ có những tác phẩm tốt.

Ban Tổ chức đã quyết định trao 12 giải chính thức. Trong đó có 3 Giải Nhì gồm: Phù sa máu (tác giả Nguyễn Trọng Tân); Viên sỏi lót đường (Bùi Việt Sỹ); Thương ngàn (Vĩnh Quyền).

4 Giải Ba gồm: Cuộc phân tranh (tác giả Thiên Sơn); Tiếng chuông Nhà thờ Cửa Bắc (Nguyễn Đắc Như); Khắc tinh với thần chết (Lê Hoài Nam); Mùi rơm rạ (Đào Quốc Vịnh).

5 Giải Khuyến khích bao gồm: Kính chiếu thời gian (tác giả Hà Phạm Phú); Gió rừng thăm thẳm (Đặng Bá Canh); Sống dưới ánh mặt trời (Viên Kiều Nga); Nửa bước 700 năm (Thành Châu); Cúc giậu đông (Phạm Giai Quỳnh).

Ngoài ra, Ban tổ chức còn trao 1 Giải Đặc biệt của Ban Giám khảo và 11 Tặng thưởng Đồng hành của Ban Tổ chức, nhằm ghi nhận những đóng góp và tinh thần gắn bó của các tác giả đối với cuộc thi.

Các tác phẩm đoạt Giải Nhì

Các tác phẩm đoạt Giải Ba

Trưởng Ban Giám khảo Bùi Việt Thắng cho biết, Ban Giám khảo thống nhất nhận định, cuộc thi chưa tìm được tác phẩm thật sự nổi trội để xứng đáng trao Giải Nhất. Tuy vậy, điều đó không làm giảm đi ý nghĩa của cuộc thi, mà ngược lại, cho thấy tinh thần làm việc công tâm, minh bạch và chuẩn mực mà Ban Giám khảo và Ban Tổ chức hướng tới. Ông bày tỏ “đây là một quyết định khó khăn nhưng cần thiết và hợp lý, hợp tình, đã được cân nhắc kỹ lưỡng và thận trọng của Ban tổ chức và Ban Giám khảo. Nó hoàn toàn phù hợp với Quy chế, Điều lệ cuộc thi, đồng thời thể hiện đòi hỏi cao của xã hội và văn giới về chất lượng của văn học nói chung, tiểu thuyết nói riêng cần đáp ứng nhu cầu thưởng thức nghệ thuật ngày càng cao của công chúng như một quyền chính đáng. Sẽ có nhiều ý kiến khác nhau về kết quả này. Nhưng trên cơ sở sự công tâm, coi trọng và đề cao hàng đầu chất lượng tác phẩm, uy tín của văn học và tiểu thuyết, Ban Tổ chức cuộc thi tiểu thuyết hy vọng nhận được sự ủng hộ của xã hội và văn giới, bạn đọc rộng rãi về kết quả khả quan của cuộc thi này”.

Cuộc thi Sáng tác Tiểu thuyết Thời báo Văn học nghệ thuật lần thứ I mang ý nghĩa như một nguồn động lực mới, góp phần thúc đẩy sự phát triển của tiểu thuyết Việt Nam hiện đại, trong bối cảnh nền văn học nước ta đang chuyển mình mạnh mẽ theo xu thế hội nhập sâu rộng với thế giới trên mọi phương diện. Cuộc thi không chỉ khuyến khích sáng tạo, tìm kiếm những tiếng nói nghệ thuật đặc sắc, mà còn tạo dựng một không gian văn học nhân văn và cởi mở, nơi các tác giả có thể trao đổi, lan tỏa những giá trị thẩm mỹ mới, khẳng định vị thế của tiểu thuyết Việt Nam trong dòng chảy văn học đương đại.

Bài, ảnh: NGÔ HỒNG VÂN