2. Xây dựng đạo đức, lối sống và các giá trị văn hóa trên môi trường trực tuyến

Môi trường trực tuyến đã trở thành một phần quan trọng của đời sống hiện đại, đặc biệt là ở Hoa Kỳ và Hàn Quốc, khi mọi người sử dụng mạng để giao tiếp, làm việc, giải trí và thậm chí để học tập. Tuy nhiên, sự phổ biến của internet cũng đặt ra những thách thức về đạo đức, lối sống và văn hóa ứng xử trên môi trường mạng.

Hàn Quốc

Chính phủ Hàn Quốc đã nỗ lực trong việc xây dựng đạo đức, tư tưởng, lối sống và các giá trị văn hóa trên môi trường trực tuyến. Hàn Quốc đã đưa ra nhiều chương trình và chính sách văn hóa nhằm giáo dục và nâng cao nhận thức cho người dân về vấn đề này. Tiêu biểu như: chương trình Internet Etiquette (được phát động bởi Chính phủ Hàn Quốc và tập trung vào việc giáo dục người dùng internet về cách sử dụng mạng xã hội và trang web một cách lịch sự và tôn trọng, nhắm đến việc ngăn chặn các hoạt động mạng xã hội không lành mạnh như bắt nạt trực tuyến, xâm phạm tình dục và phản động); chương trình Digital Citizenship (nhằm giúp người dùng internet trở thành công dân kỹ thuật số tốt hơn thông qua việc giáo dục về các quy tắc đạo đức và các phương tiện an toàn khi sử dụng internet, cung cấp cho người dùng các kiến thức về sự bảo vệ quyền riêng tư và sự an toàn trực tuyến); chương trình Online Culture Training (được phát động bởi các trường đại học tại Hàn Quốc và tập trung vào việc giáo dục văn hóa trực tuyến cho sinh viên, giúp họ hiểu rõ hơn về các giá trị văn hóa của Hàn Quốc và xây dựng lối sống trực tuyến tốt hơn); chính sách Smart Learning (tập trung vào việc giúp người dân Hàn Quốc truy cập vào các tài nguyên giáo dục trực tuyến, cung cấp các chương trình học trực tuyến miễn phí cho người dân và giúp họ nâng cao kiến thức và kỹ năng của mình); chương trình eSmart School của Hàn Quốc (nhằm nâng cao nhận thức về an toàn trên mạng cho học sinh, cung cấp các khóa học về bảo vệ quyền riêng tư, phòng chống bắt cóc trẻ em trên mạng, ứng phó với bạo lực trực tuyến và sử dụng mạng xã hội một cách an toàn). Ngoài ra, Hàn Quốc cũng có chương trình giáo dục và đào tạo cho người lớn, nhằm nâng cao nhận thức về an toàn trên mạng và cách sử dụng mạng xã hội. Ví dụ, chương trình Internet Healthy User của Hàn Quốc cung cấp các khóa học về bảo mật trên mạng, phòng chống tội phạm mạng, quản lý thời gian trực tuyến và sử dụng mạng xã hội một cách đúng đắn. Nhờ các chương trình giáo dục và đào tạo này, người dân Hàn Quốc có thể có được kiến thức cần thiết để sử dụng môi trường mạng một cách an toàn và hiệu quả. Điều này đóng góp rất lớn cho việc xây dựng đạo đức, lối sống và các giá trị văn hóa tích cực trên môi trường trực tuyến.

Hàn Quốc đã xây dựng các giá trị văn hóa trên môi trường trực tuyến dựa trên các nguyên tắc chính sau:

Tôn trọng đa dạng văn hóa: tôn trọng các giá trị và quan điểm khác nhau của các cá nhân và tôn trọng quyền riêng tư của họ trên môi trường mạng internet.

Xây dựng môi trường mạng an toàn và bảo mật: xây dựng các chính sách và biện pháp để bảo vệ quyền riêng tư và đảm bảo an toàn cho người sử dụng trên môi trường mạng internet.

Khuyến khích sáng tạo và sử dụng công nghệ mới: như trí tuệ nhân tạo (AI) và thực tế ảo (VR), để phát triển môi trường văn hóa trên mạng internet.

Tạo điều kiện cho sự phát triển của các nghệ sĩ và nhà sản xuất văn hóa trên mạng internet: đưa ra các biện pháp, chính sách đào tạo và hỗ trợ cho các nghệ sĩ và nhà sản xuất văn hóa trên mạng internet để giúp họ phát triển và thúc đẩy sự đa dạng văn hóa trên môi trường trực tuyến.

Giám sát và kiểm soát nội dung trên mạng internet: triển khai các chính sách và biện pháp để giám sát và kiểm soát nội dung trên mạng internet, đảm bảo tính xác thực và độ tin cậy của thông tin truyền tải trên môi trường trực tuyến.

Ngoài ra, Hàn Quốc cũng đã triển khai chương trình Văn hóa ứng xử trên môi trường mạng. Chương trình này tập trung vào giáo dục cho trẻ em, thanh niên và người lớn về những giá trị đạo đức và tư tưởng cần thiết để đảm bảo một môi trường mạng lành mạnh và an toàn. Hơn thế, Hàn Quốc cũng đã đề ra các quy định về ứng xử trên mạng, bao gồm cả việc hạn chế sử dụng ngôn ngữ bậy bạ và phát tán tin giả.

Là một trong những quốc gia có nền văn hóa phong phú và đa dạng, vì vậy, trong thời đại số, Hàn Quốc đã và đang tập trung phát triển các hoạt động văn hóa trực tuyến nhằm đề cao giá trị văn hóa Hàn Quốc, đồng thời cũng giới thiệu văn hóa đến với nhiều người hơn trên toàn cầu. Tiêu biểu như: K-pop (Korean pop music) đã trở thành một hiện tượng toàn cầu với các nhóm nhạc như: BTS, Blackpink và Twice. Các nhóm nhạc này thường có các buổi trình diễn trực tuyến để giúp fan hâm mộ khắp thế giới có thể xem và tham gia vào các buổi biểu diễn; phim truyền hình Hàn Quốc (K-drama) đã trở thành một trong những sản phẩm nổi tiếng trên toàn cầu, với các bộ phim như: Crash Landing on You (Hạ cánh nơi anh), Vincenzo và Squid Game (Trò chơi con mực). Các bộ phim này thường được phát sóng trực tuyến trên các nền tảng như: Netflix, Viki và Viu; các lễ hội truyền thống như lễ hội hoa anh đào, lễ hội ánh sáng Seoul và lễ hội đua thuyền. Các hoạt động trong các lễ hội này được giới thiệu trực tuyến cho khán giả toàn cầu, giúp họ trải nghiệm những nét đẹp văn hóa đặc trưng của Hàn Quốc; văn hóa ẩm thực với các món ăn như kimchi, bibimbap và tteokbokki đã trở nên phổ biến trên toàn thế giới. Hàn Quốc cũng có các lớp học nấu ăn trực tuyến giúp khán giả toàn cầu học cách nấu các món ăn Hàn Quốc và trải nghiệm ẩm thực của Hàn Quốc tại nhà.

Hoa Kỳ

Hoa Kỳ cũng đã thiết lập nhiều chương trình và chính sách văn hóa để xây dựng đạo đức, lối sống và các giá trị văn hóa trên môi trường trực tuyến ở 3 điểm chính sau:

Thứ nhất, Chính phủ và các tổ chức phi chính phủ đã hỗ trợ các chương trình giáo dục và đào tạo để nâng cao nhận thức và kỹ năng cho người dân trên môi trường mạng như: chương trình Quỹ thích ứng Công nghệ (ATF) của Bộ Giáo dục Mỹ (cung cấp hỗ trợ tài chính cho các dự án tăng cường sự thích ứng của giáo viên và học sinh với công nghệ trong giáo dục; các hoạt động được hỗ trợ bao gồm cải thiện truy cập internet, đào tạo kỹ năng tin học cho giáo viên và học sinh, cung cấp trang web học tập và các tài liệu giáo dục trực tuyến); chương trình Kỹ năng sử dụng an toàn công nghệ (NSTeens) của Tổ chức Quốc gia cho trẻ em và gia đình Mỹ (NCOA) (nhằm cung cấp đào tạo về an toàn mạng cho học sinh trung học, bao gồm các hoạt động và tài liệu giáo dục về việc đăng nhập an toàn, bảo mật thông tin cá nhân, ngăn chặn việc truy cập vào các trang web không phù hợp và các mối nguy hiểm trên mạng); Chương trình Cộng đồng mạng an toàn (NCPC) của Hội nghị An ninh và Hợp tác châu Âu - Mỹ (EUCOM) (cung cấp đào tạo về an toàn mạng cho giới trẻ và cộng đồng địa phương); chương trình Công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) của Chính phủ Mỹ (được tài trợ bởi Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) và nhằm mục đích cải thiện truyền thông và truy cập thông tin tại các nước đang phát triển, cung cấp đào tạo về kỹ năng ICT cho giáo viên và học sinh, đồng thời cung cấp quỹ hỗ trợ cho các dự án tăng cường việc sử dụng công nghệ thông tin trong giáo dục).

Thứ hai, Chính phủ đã phát triển các chính sách hỗ trợ tài chính cho các dự án nghiên cứu về lịch sử, văn hóa, nghệ thuật, ngôn ngữ như: Quỹ Nhân văn quốc gia (National Endowment for the Humanities - NEH) (được thành lập vào năm 1965, cung cấp hỗ trợ tài chính cho các dự án nghiên cứu về lịch sử, văn hóa, ngôn ngữ và văn hóa dân gian); Quỹ nghệ thuật quốc gia (National Endowment for the Arts - NEA) (cung cấp hỗ trợ tài chính cho các dự án nghệ thuật, như âm nhạc, văn học, múa và hội họa, giúp bảo vệ và thúc đẩy các giá trị nghệ thuật của Hoa Kỳ…). Ngoài ra, Cục Di sản văn hóa Hoa Kỳ, nơi chịu trách nhiệm quản lý các địa điểm lịch sử, di sản văn hóa và các khu vực bảo vệ động thực vật quan trọng ở Mỹ thường xuyên cung cấp thông tin về các địa điểm lịch sử và văn hóa quan trọng của Mỹ, giúp người dân tăng cường nhận thức về giá trị của các di sản này. Đây cũng là một trong những cách để bảo vệ và thúc đẩy các giá trị văn hóa cốt lõi của Hoa Kỳ.

Thứ ba, Hoa Kỳ xây dựng các giá trị văn hóa trên môi trường trực tuyến dựa trên các nguyên tắc sau:

Tôn trọng sự đa dạng và sự khác biệt: internet là một môi trường đa dạng, nơi mọi người có thể chia sẻ quan điểm, ý kiến và thông tin của họ. Tôn trọng sự đa dạng và sự khác biệt giúp đảm bảo rằng các cộng đồng trực tuyến có thể phát triển và thịnh vượng một cách bền vững.

Không kích động: tôn trọng quan điểm của người khác và không sử dụng ngôn từ kích động, phân biệt chủng tộc, giới tính, tôn giáo hay bất kỳ điểm khác nào của người khác.

Tôn trọng quyền riêng tư: không xâm phạm quyền riêng tư của người khác bằng cách lấy trộm thông tin cá nhân, cảm xúc hay hình ảnh riêng tư của họ. Sử dụng thông tin người dùng một cách minh bạch và đảm bảo rằng dữ liệu được bảo vệ an toàn.

Không quấy rối: không làm phiền người dùng bằng cách gửi tin nhắn quấy rối, tấn công mạng hoặc bắt buộc họ phải đăng tải nội dung không phù hợp.

Không đăng tải nội dung có hại: đảm bảo rằng nội dung được đăng tải trên mạng là an toàn và không có hại cho người dùng. Nội dung vi phạm luật pháp cần bị loại bỏ.

Không gây tranh cãi: tránh gây ra tranh cãi và thù địch trên mạng bằng cách thể hiện quan điểm một cách tôn trọng và xây dựng.

Không tuyên truyền bạo lực: tránh việc tuyên truyền bạo lực hoặc khuyến khích việc sử dụng vũ khí, chất cấm hay hành động bạo lực.

Không sử dụng ngôn từ thô tục và xúc phạm: không sử dụng ngôn từ thô tục và xúc phạm người khác.

Khuyến khích sáng tạo: khuyến khích người dùng, nhà sản xuất tạo ra các nội dung sáng tạo, chất lượng để lưu giữ các giá trị văn hóa cốt lõi mà vẫn phát triển được văn hóa sáng tạo trên môi trường mạng.

Khuyến khích thảo luận xây dựng: khuyến khích thảo luận xây dựng trên mạng, thể hiện sự lịch sự và tôn trọng ý kiến của những người tham gia. Những thảo luận này có thể giúp đưa ra giải pháp tốt nhất cho các vấn đề cụ thể.

Khuyến khích chia sẻ và đóng góp kiến thức: khuyến khích sự chia sẻ và đóng góp tích cực của mọi người trên mạng, đặc biệt là trong việc chia sẻ kiến thức và thông tin hữu ích cho cộng đồng (3).

Có thể nói, Chính phủ cả hai nước Hoa Kỳ và Hàn Quốc đều khuyến khích người dùng tạo ra các nội dung và hoạt động trên mạng có tính tích cực, khuyến khích sự tôn trọng, đa dạng và sáng tạo. Người dùng internet nên tham gia vào các hoạt động tình nguyện và đóng góp vào cộng đồng trên mạng. Để xây dựng được một văn hóa ứng xử tích cực trên môi trường mạng internet, cần có sự hỗ trợ và đóng góp của các tổ chức và cá nhân, từ các nhà cung cấp dịch vụ internet, các doanh nghiệp công nghệ, các nhà giáo dục, đến cộng đồng mạng và người dùng cá nhân. Chính phủ và các nhà lãnh đạo cũng cần đưa ra những chính sách và biện pháp hỗ trợ để bảo vệ các quyền và sự an toàn của người dùng trên mạng.

3. Một số gợi mở cho Việt Nam

Từ kinh nghiệm của Hoa Kỳ và Hàn Quốc trong việc đưa ra các chính sách, giải pháp phát triển môi trường trực tuyến tích cực và xây dựng đạo đức, lối sống, giá trị văn hóa trên mạng, Việt Nam có thể rút ra một số bài học quan trọng sau:

Thứ nhất, tăng cường giáo dục và đào tạo: Hàn Quốc và Hoa Kỳ đã đẩy mạnh giáo dục và đào tạo về kỹ năng công nghệ thông tin cho người dân, đặc biệt là cho các nhà sản xuất nội dung trên mạng internet. Việt Nam cần đào tạo và giáo dục cho các nhà sản xuất nội dung trên mạng internet về cách tạo ra nội dung chất lượng, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và quản lý nội dung trên mạng internet. Điều này sẽ giúp tạo ra một môi trường sản xuất nội dung chất lượng cao và an toàn trên mạng internet.

Thứ hai, tạo môi trường kinh doanh và đầu tư thuận lợi: Hàn Quốc và Hoa Kỳ đã đưa ra rất nhiều chính sách hỗ trợ, đầu tư và tạo ra một môi trường kinh doanh thuận lợi cho các nhà sản xuất nội dung trên mạng internet. Từ kinh nghiệm của các nước, Việt Nam cũng cần tạo ra một môi trường kinh doanh thuận lợi cho các nhà sản xuất nội dung trên mạng internet thông qua việc đưa ra các chính sách và quy định có liên quan. Ngoài ra, Việt Nam cũng cần có các chính sách hỗ trợ và đầu tư cho các nhà sản xuất nội dung trên mạng internet, như cung cấp các khoản tài trợ cho các nhà sản xuất nội dung sáng tạo và chất lượng cao. Điều này sẽ giúp tăng cường khả năng cạnh tranh của Việt Nam trên thị trường mạng internet.

Thứ ba, tăng cường giám sát và kiểm soát nội dung trên mạng internet: Hàn Quốc và Hoa Kỳ đã đưa ra nhiều biện pháp để giám sát và kiểm soát các nội dung không phù hợp trên mạng internet như đánh giá và xếp hạng nội dung, đòi hỏi các trang web cung cấp nội dung phải tuân thủ các quy định về nội dung và bảo mật thông tin cá nhân của người dùng. Việt Nam cần tăng cường kiểm soát và quản lý nội dung trên mạng internet thông qua các chính sách và quy định pháp lý nhằm đảm bảo tính minh bạch, tôn trọng quyền riêng tư, an toàn và tránh những nội dung gây hại đến người dùng.

Thứ tư, đẩy mạnh hợp tác quốc tế: Việt Nam cần tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực phát triển môi trường văn hóa trên mạng internet, bao gồm hợp tác với các tổ chức, các nước có kinh nghiệm và kiến thức sâu rộng về lĩnh vực này. Điều này sẽ giúp Việt Nam học hỏi các kinh nghiệm tiên tiến và áp dụng chúng vào thực tiễn.

Thứ năm, thúc đẩy các dịch vụ và hoạt động văn hóa trên môi trường trực tuyến: xây dựng và phát triển các sản phẩm, dịch vụ và hoạt động văn hóa trên môi trường mạng đang ngày càng trở thành một xu hướng phổ biến trong thời đại công nghệ số. Hàn Quốc và Hoa Kỳ cũng đang liên tục phát triển một số sản phẩm, dịch vụ và hoạt động văn hóa trên môi trường mạng internet. Vì thế, Việt Nam có thể đẩy mạnh các sản phẩm, dịch vụ và hoạt động văn hóa trực tuyến như trò chơi, giải trí, mua sắm, du lịch, tài chính, giáo dục và y tế. Việc đẩy mạnh các dịch vụ này sẽ giúp thúc đẩy phát triển mạng internet và tạo ra các cơ hội kinh doanh mới cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực này.

Thứ sáu, tăng cường quảng bá và thúc đẩy nội dung văn hóa trên môi trường trực tuyến: Việt Nam cần tăng cường quảng bá và thúc đẩy nội dung văn hóa trên mạng internet như các tác phẩm nghệ thuật, phim ảnh, âm nhạc và văn hóa truyền thống. Điều này sẽ giúp tăng cường nhận thức về văn hóa Việt Nam trên mạng internet và giúp quảng bá hình ảnh đất nước Việt Nam trên toàn cầu.

Thứ bảy, khuyến khích sự tham gia của cộng đồng mạng: Việt Nam cần khuyến khích người dùng tạo ra các nội dung sáng tạo, chất lượng và đa dạng. Đồng thời cần khuyến khích các hoạt động trên mạng có tính tích cực. Điều này có thể thực hiện thông qua việc đưa ra các chính sách khuyến khích và hỗ trợ cho các hoạt động văn hóa trên mạng internet và tạo ra các cộng đồng trực tuyến để thúc đẩy sự tham gia và chia sẻ thông tin, kiến thức hữu ích cho cộng đồng.

4. Kết luận

Sau khi phân tích kinh nghiệm xây dựng môi trường trực tuyến tích cực của Hàn Quốc và Hoa Kỳ, chúng tôi nhận thấy rằng, để xây dựng một môi trường trực tuyến bền vững, đa dạng và an toàn, cần có những chính sách, giải pháp và kinh nghiệm phù hợp.

Vì vậy, để phát triển môi trường trực tuyến tích cực, Việt Nam cần có những chính sách cụ thể và một chiến lược rõ ràng. Trước tiên, cần tập trung vào việc phát triển nội dung chất lượng cao và đồng thời xây dựng một cộng đồng trực tuyến tích cực và đa dạng. Bên cạnh đó, cần thúc đẩy đa dạng hóa các nền tảng truyền thông và tăng cường cơ chế kiểm duyệt nội dung. Công tác hợp tác và cộng tác giữa Chính phủ, doanh nghiệp và cá nhân cũng là yếu tố quan trọng để phát triển môi trường trực tuyến tích cực. Ngoài ra, việc đầu tư vào nghiên cứu và phát triển công nghệ, đào tạo và nâng cao nhận thức của người dùng, cũng như đảm bảo tính minh bạch và công khai trong hoạt động trên mạng internet cũng là những yếu tố cần thiết để phát triển môi trường trực tuyến tích cực.

Việt Nam có thể học hỏi và áp dụng những kinh nghiệm và bài học quý giá từ Hàn Quốc và Hoa Kỳ để phát triển một môi trường trực tuyến đa dạng và phong phú, đáp ứng nhu cầu của người dùng trong thời đại kỹ thuật số. Thành công trong việc này có thể mang lại lợi ích to lớn cho đất nước và người dân Việt Nam, đặc biệt là trong việc tăng cường văn hóa và giáo dục, thu hút du khách và quảng bá văn hóa Việt Nam trên toàn cầu.

(tiếp theo số 530 và hết)

_______________

3. Nguyễn Thị Cát Ngọc, Nguyễn Thị Thu Trang, Vài nét về việc xây dựng và phát triển môi trường văn hóa trên mạng internet của Hoa Kỳ hiện nay, Kỷ yếu Hội thảo khoa học Xây dựng môi trường văn hóa trên mạng internet - Những vấn đề lý luận và thực tiễn, Hà Nội, 2023, tr.181.

Ths NGUYỄN THỊ THU TRANG - TS NGUYỄN THỊ CÁT NGỌC

Nguồn: Tạp chí VHNT số 533, tháng 5-2023