Chiều 20-12, tại thành phố Huế, Cục Bản quyền tác giả (Bộ VHTTDL) phối hợp với Sở VHTT thành phố Huế tổ chức Hội nghị tổng kết giai đoạn 2017-2025 thực hiện quyết định số 88/QĐ-TTG ngày 20-1-2017 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường năng lực quản lý và thực thi có hiệu quả pháp luật bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan đến năm 2020, định hướng đến năm 2025.

Chủ trì Hội nghị: Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả Trần Hoàng, Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả Phạm Thị Kim Oanh.

Tham dự Hội nghị có: Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, PGS, TS Bùi Hoài Sơn; đại diện lãnh đạo các sở, ban ngành trung ương và địa phương; đại diện lãnh đạo các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ VHTTDL.

Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả Trần Hoàng phát biểu khai mạc Hội nghị

Củng cố và nâng tầm hiệu lực, hiệu quả, hiệu năng quản lý, thực thi bản quyền

Phát biểu khai mạc Hội nghị, Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả Trần Hoàng nhấn mạnh: Quyền tác giả, quyền liên quan là động lực của sáng tạo, là nền tảng phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, đồng thời là nội dung quan trọng trong quá trình hội nhập quốc tế sâu rộng của đất nước. Trong bối cảnh sự phát triển của các hình thức khai thác, sử dụng bản quyền, các nền tảng số, mạng xã hội, dịch vụ xuyên biên giới, việc bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan càng có ý nghĩa thiết thực: bảo vệ người sáng tạo, khuyến khích đầu tư vào nội dung, bảo đảm môi trường cạnh tranh lành mạnh, tạo điều kiện thuận lợi cho việc thụ hướng các sản phẩm văn hóa, tinh thần của nhân dân.

“Quyết định số 88/QĐ-TTg ra đời năm 2017 đã thể hiện sự quan tâm, chỉ đạo kịp thời của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đối với công tác quản lý nhà nước và thực thi pháp luật trong lĩnh vực quyền tác giả, quyền liên quan. Quyết định số 88/QĐ-TTg đặt mục tiêu tạo chuyển biến, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và thực thi; hoàn thiện quy định pháp luật; tăng cường năng lực cho các cơ quan từ Trung ương đến địa phương; thúc đẩy ứng dụng công nghệ thông tin; đẩy mạnh hợp tác quốc tế; và nâng cao nhận thức xã hội về tôn trọng bản quyền” – ông Trần Hoàng khẳng định.

Nhìn lại chặng đường 8 năm triển khai Quyết định số 88/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, chúng ta có thể khẳng định về những kết quả đã được ghi nhận, góp phần làm tốt hơn công tác quản lý và thực thi pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan. “Chúng ta đã xây dựng được một khung pháp lý tương đối hoàn chỉnh, đàm phán, ký kết, tham gia các điều ước quốc tế về bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan, nội luật hóa các cam kết quốc tế, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý trong nước tạo hành lang vững chắc cho việc bảo hộ và thực thi bản quyền” – Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả cho biết.

Theo ông Trần Hoàng, giai đoạn 2026-2030 sẽ là giai đoạn chuyển tiếp quan trọng, cần tập trung vào bốn trụ cột chiến lược: Hoàn thiện thể chế chính sách bảo vệ bản quyền trong kỷ nguyên số; Tăng cường năng lực quản lý, thực thi và ứng dụng công nghệ số; Phát triển nguồn nhân lực và cơ chế phối hợp liên ngành; Đẩy mạnh hợp tác quốc tế và văn hóa tôn trọng bản quyền.

Mục tiêu chung là củng cố và nâng tầm hiệu lực, hiệu quả, hiệu năng quản lý, thực thi bản quyền, đồng thời biến bản quyền trở thành nguồn lực cốt lõi của phát triển công nghiệp văn hóa và kinh tế số quốc gia.

Quang cảnh Hội nghị

Đề án đã góp phần lan tỏa mạnh mẽ văn hóa tôn trọng bản quyền trong đời sống xã hội và trên không gian mạng

Báo cáo tóm tắt tổng kết tình hình thực hiện Quyết định số 88/QĐ-TTg ngày 20-1-2017 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án Tăng cường năng lực quản lý và thực thi có hiệu quả pháp luật bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan đến năm 2020, định hướng đến năm 2025, Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả Phạm Thị Kim Oanh cho biết, đề án ra đời trong bối cảnh Việt Nam hội nhập sâu rộng, tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, đồng thời phải đối mặt với các thách thức bảo hộ bản quyền ngày càng phức tạp trên môi trường số, xuyên biên giới.

Sau 8 năm triển khai (2017–2025), Đề án đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Hệ thống nền tảng pháp lý được củng cố vững chắc, năng lực của đội ngũ quản lý và thực thi được nâng cao rõ rệt. Đặc biệt, Đề án đã góp phần lan tỏa mạnh mẽ văn hóa tôn trọng bản quyền trong đời sống xã hội và trên không gian mạng. Bộ VHTTDL tiếp tục thực hiện vai trò giám sát và tổng kết kết quả thực hiện để báo cáo Chính phủ.

Những kết quả nổi bật bao gồm: Hoàn thiện thể chế, trong đó hệ thống pháp luật được xây dựng đồng bộ, bám sát các chuẩn mực pháp lý quốc tế và tương thích với các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới (CPTPP, EVFTA). Việc ban hành Luật SHTT sửa đổi 2022, 2025 và các Nghị định hướng dẫn đã tạo hành lang pháp lý vững chắc cho môi trường số.

Nâng cao năng lực thực thi: Cán bộ, công chức, viên chức từ Trung ương đến địa phương được kiện toàn. Sự phối hợp liên ngành (Văn hóa, Công an, Công Thương, Khoa học, công nghệ) trong phối hợp thông tin, xử lý vi phạm ngày càng hiệu quả, khẳng định tính nghiêm minh của pháp luật.

Đẩy mạnh chuyển đổi số: Ứng dụng CNTT đạt bước tiến mới với dịch vụ công trực tuyến toàn trình và số hóa dữ liệu đăng ký quyền tác giả, đăng ký quyền liên quan. Điều này giúp minh bạch hóa quy trình đăng ký và hỗ trợ tra cứu, phát hiện vi phạm nhanh chóng.

Mở rộng hợp tác quốc tế: Việt Nam tiếp tục khẳng định uy tín trên các diễn đàn sở hữu trí tuệ toàn cầu (WIPO, WTO), tranh thủ nguồn lực quốc tế để đào tạo và hoàn thiện chính sách.

Thị trường bản quyền minh bạch: Các tổ chức quản lý tập thể (CMOs) hoạt động chuyên nghiệp hơn, doanh thu bản quyền tăng trưởng ổn định, phản ánh ý thức tuân thủ ngày càng cao của xã hội.

Theo bà Nguyễn Thị Kim Oanh, bên cạnh kết quả đạt được, thực tiễn vẫn bộc lộ những thách thức cần giải quyết trong giai đoạn tới: Về cơ chế, chính sách: Một số quy định chưa bắt kịp tốc độ phát triển của công nghệ số, đặc biệt là vi phạm xuyên biên giới trên các nền tảng nước ngoài. Nghị định thay thế Nghị định xử phạt vi phạm hành chính về quyền tác giả, quyền liên quan chưa được ban hành tạo nên một số khó khăn trong việc áp dụng chế tài. Cơ chế phối hợp liên ngành trong chia sẻ dữ liệu số còn thiếu tính kết nối và chưa được thể chế hóa đầy đủ.

Về tổ chức và nguồn lực: Đội ngũ chuyên trách tại địa phương còn mỏng, đa số kiêm nhiệm, thiếu kỹ năng chuyên sâu về công nghệ và giám định số. Kinh phí và trang thiết bị hiện đại phục vụ giám sát không gian mạng còn hạn chế; các công cụ nhận diện nội dung vi phạm tự động vẫn đang ở giai đoạn thử nghiệm.

Thách thức từ công nghệ mới: Vi phạm trên các nền tảng mạng xã hội, dịch vụ lưu trữ trực tuyến diễn ra phổ biến. Nhiều nền tảng toàn cầu đặt máy chủ tại nước ngoài chưa tuân thủ đầy đủ yêu cầu gỡ bỏ nội dung vi phạm từ cơ quan quản lý Việt Nam. Đặc biệt, sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI) đặt ra bài toán phức tạp về xác định chủ thể quyền và quản lý dữ liệu huấn luyện.

“Đề án 88 đã hoàn thành sứ mệnh giai đoạn 2017–2025. Tuy nhiên, trước áp lực từ công nghệ AI và sự dịch chuyển sang môi trường mạng, Chính phủ cần sớm xây dựng đề án cho giai đoạn kế tiếp (2026–2030) theo hướng hiện đại, áp dụng các chuẩn mực pháp lý quốc tế để bảo hộ bản quyền hiệu quả hơn…” – Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả nhấn mạnh.

PGS, TS Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh trong giai đoạn tới là nâng tầng quản trị bản quyền, coi bản quyền như một cấu phần không thể tách rời của chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa, kinh tế số và sức mạnh mềm quốc gia

Coi bản quyền như một cấu phần không thể tách rời của chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa

Phát biểu tại Hội nghị, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, PGS, TS Bùi Hoài Sơn cho rằng, nhìn lại 8 năm triển khai Quyết định 88, két quả lớn nhất không chỉ nằm ở số lượng văn bản được ban hành, số vụ việc được xử lý, hay số tiền xử phạt, mà nằm ở sự thay đổi tư duy. “Chúng ta đang từng bước chuyển từ cách tiếp cận “bản quyền là việc của riêng tác giả” sang cách tiếp cận “bản quyền là lợi ích chung của xã hội và là nền tảng của phát triển bền vững”.

“Đó là những nỗ lực rất đáng ghi nhận trong hoàn thiện thể chế; tổ chức thực thi; chuyển đổi số trong quyền tác giả, quyền liên quan…” – PGS, TS Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh.

Theo PGS, TS Bùi Hoài Sơn,  hiện nay vi phạm bản quyền trong môi trường số ngày càng tinh vi, xuyên biên giới; cơ chế phối hợp liên ngành còn có lúc cơ nơi chưa thật sự nhịp nhàng; nguồn nhân lực chuyên sâu về bản quyền ở địa phương còn thiếu; và đặc biệt, sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo đang đặt ra những câu hỏi pháp lý hoàn toàn mới, chưa từng có tiền lệ.

PGS, TS Bùi Hoài Sơn cho rằng, nếu chỉ dừng lại ở “xử lý vi phạm” thì chưa đủ. Điều cần trong giai đoạn tới là nâng tầng quản trị bản quyền, coi bản quyền như một cấu phần không thể tách rời của chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa, kinh tế số và sức mạnh mềm quốc gia.

Từ thực tiễn tổng kết Quyết định 88, PGS, TS Bùi Hoài Sơn cho rằng giai đoạn tới cần tập trung vào một số định hướng lớn: tiếp tục hoàn thiện thể chế theo kịp thực tiễn số; đầu tư mạnh hơn cho hạ tầng quản lý bản quyền quốc gia; chuyên nghiệp hóa đội ngũ thực thi; tăng cường hợp tác quốc tế; và quan trọng hơn cả là xây dựng văn hóa tôn trọng bản quyền trong toàn xã hội, bắt đầu từ giáo dục, từ nhà trường, từ không gian mạng.

Đại tá Nguyễn Huy Lực, Trưởng phòng Phòng phòng, chống tội phạm sử dụng không gian mạng xâm phạm trật tự, an toàn xã hội phát biểu tham luận

Cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật về sở hữu trí tuệ, đặc biệt là các quy định liên quan đến môi trường số

Tại Hội nghị, Đại tá Nguyễn Huy Lực, Trưởng phòng Phòng phòng, chống tội phạm sử dụng không gian mạng xâm phạm trật tự, an toàn xã hội cho biết, trong bối cảnh chuyển đổi số và sự phát triển mạnh mẽ của Internet, các hoạt động sáng tạo, sản xuất và phân phối nội dung số như phim ảnh, âm nhạc, sách điện tử, phần mềm, trò chơi điện tử... ngày càng trở nên phổ biến. Bên cạnh những lợi ích mà công nghệ số mang lại, vấn đề vi phạm bản quyền số đang trở thành một thách thức nghiêm trọng đối với Việt Nam. Tình trạng sao chép, phát tán, sử dụng trái phép các tác phẩm số diễn ra phức tạp, khó kiểm soát, ảnh hưởng tiêu cực đến quyền và lợi ích hợp pháp của tác giả, chủ sở hữu quyền cũng như sự phát triển bền vững của ngành công nghiệp sáng tạo.

Theo báo cáo về tình hình công nghệ số tại Việt Nam tính đến đầu năm 2025, Việt Nam có 79,8 triệu người dùng Internet, chiếm 78,8% tổng dân số, tăng nhẹ so với năm 2023 (78,1%) và dự báo tiếp tục tăng lên 98% vào năm 2029 nhờ sự phát triển mạnh mẽ của hạ tầng số, điện thoại thông minh, thiết bị truy cập mạng Internet di động và thương mại điện tử. Theo báo cáo Digital 2025 của DataReportal, sự tăng trưởng này chủ yếu đến từ sử dụng thiết bị di động với tốc độ kết nối mạng Internet trung bình cải thiện 20% so với năm trước. Điều này cũng đồng nghĩa với việc tăng rủi ro về an ninh mạng nói chung cũng như xâm phạm sở hữu trí tuệ trên môi trường số nói riêng.

Xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trong đó có quyền tác giả, quyền liên quan tại Việt Nam năm 2025 tiếp tục diễn biến phức tạp, đặc biệt trên các nền tảng mạng xã hội (Facebook, Tiktok, Youtube) qua hình thức livestream, ứng dụng nhắn tin OTT (Zalo, Telegram, Viber...).

Hiện nay, tình trạng xâm phạm quyền tác giả trên không gian mạng tại Việt Nam đang diễn ra phổ biến và ngày càng tinh vi. Các hành vi vi phạm gồm: xem và chia sẻ phim, chương trình truyền hình, thể thao lậu trên các website, mạng xã hội, ứng dụng không bản quyền; Sao chép và phát tán nhạc, sách điện tử, truyện tranh mà không trả phí cho tác giả; Sử dụng phần mềm không có bản quyền trong doanh nghiệp và cá nhân; Reup nội dung (đăng lại video, bài viết, hình ảnh) trên các nền tảng số nhằm mục đích thu lợi quảng cáo. Các hành vi này diễn ra công khai, dễ tiếp cận và có số lượng người tham gia rất lớn.

Đề xuất một số giải pháp về pháp luật, nâng cao năng lực quản lý, công nghệ, tuyên truyền và hợp tác quốc tế, Đại tá Nguyễn Huy Lực cho rằng, cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật về sở hữu trí tuệ, đặc biệt là các quy định liên quan đến môi trường số; tăng mức xử phạt đối với hành vi vi phạm nghiêm trọng; đồng thời nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật thông qua việc tăng cường phối hợp giữa các cơ quan chức năng.

Phát triển các dịch vụ nội dung số hợp pháp với giá cả hợp lý, chất lượng cao, dễ tiếp cận; đa dạng hóa mô hình kinh doanh để thu hút người dùng chuyển sang sử dụng nội dung có bản quyền.

Khuyến khích các doanh nghiệp và chủ sở hữu quyền áp dụng các biện pháp kỹ thuật như: nhận diện nội dung, gắn watermark, hệ thống tự động phát hiện và gỡ bỏ nội dung vi phạm; tăng cường hợp tác với các nền tảng số và nhà cung cấp dịch vụ Internet. Cảnh báo các doanh nghiệp không đặt quảng cáo trên các trang web vi phạm bản quyền, đồng thời yêu cầu các nền tàng trung gian (như mạng xã hội, dịch vụ lưu trữ) chịu trách nhiệm kiểm duyệt nội dung…

Các đại biểu tham dự Hội nghị

Tổng kết Hội nghị, Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả Trần Hoàng nhấn mạnh, Hội nghị đã làm việc khẩn trương và nghiêm túc, đã hoàn thành toàn bộ nội dung chương trình đề ra.

Cục trưởng Cục Bản quyền cho biết, với hơn 15 bài tham luận và ý kiến phát biểu trực tiếp, Hội nghị đã thống nhất đánh giá rằng, sau 8 năm triển khai Quyết định số 88/QĐ-TTg, công tác quản lý và thực thi pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan đã đạt được nhiều kết quả căn bản và rõ rệt.

Những thành tựu nổi bật được Hội nghị ghi nhận bao gồm: Hệ thống pháp luật được hoàn thiện đồng bộ, đảm bảo tương thích với các cam kết quốc tế và phù hợp với yêu cầu thực tiễn trong nước.

Năng lực quản lý và thực thi được nâng cao thông qua việc kiện toàn bộ máy, đào tạo chuyên sâu cho mạng lưới cán bộ, và tăng cường phối hợp liên ngành trong thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm.

Ứng dụng công nghệ thông tin đã tạo bước tiến mới trong việc số hóa dữ liệu, cung cấp dịch vụ công trực tuyến, hướng tới mô hình quản lý bản quyền điện tử hiện đại.

Ý thức tôn trọng bản quyền trong xã hội và doanh nghiệp đã có chuyển biến tích cực, thể hiện qua sự tăng trưởng ổn định của thị trường khai thác bản quyền và hoạt động hiệu quả của các Tổ chức quản lý tập thể (CMOs).

Hội nghị cũng đã thẳng thắn chỉ ra những tồn tại, hạn chế, đặc biệt là các thách thức mới nảy sinh trong môi trường số và hội nhập quốc tế: Việc xử lý vi phạm bản quyền trên không gian mạng, đặc biệt là xác định danh tính của người vi phạm trên các nền tảng số nước ngoài, xác định giá trị thiệt hại còn gặp nhiều khó khăn.

Sự cần thiết phải hoàn thiện khung pháp lý về trách nhiệm của các nhà cung cấp dịch vụ trung gian (ISP) và vấn đề bản quyền trong lĩnh vực Trí tuệ nhân tạo (AI); những thiếu hụt về nguồn nhân lực chuyên trách và kinh phí đầu tư cho xây dựng cơ sở dữ liệu, công nghệ giám sát bản quyền số; sự cần thiết phải tăng cường hơn nữa công tác kiểm tra, cơ chế phối hợp liên ngành, đặc biệt là khi không còn lực lượng thanh tra chuyên ngành.

Theo Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả Trần Hoàng, trên cơ sở các báo cáo và ý kiến tham luận, Hội nghị đã thống nhất về định hướng cho giai đoạn 2026–2030, tập trung vào việc xây dựng hệ thống quản lý, bảo hộ và thực thi quyền tác giả, quyền liên quan mang tầm quốc gia số, hiện đại, và thích ứng với công nghệ mới.

Về các kiến nghị, đề xuất quan trọng, ông Trần Hoàng nhấn mạnh: khẩn trương trình Chính phủ ban hành Nghị định mới về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quyền tác giả, quyền liên quan; Nghiên cứu xây dựng Luật Bản quyền tác giả độc lập, toàn diện.; Hoàn thiện khung pháp lý về trách nhiệm của các nền tảng số xuyên biên giới và quy định về bản quyền trong lĩnh vực AI.; Kiến nghị bố trí kinh phí để xây dựng Hệ thống Đăng ký và Quản lý bản quyền số Quốc gia (Giai đoạn 2026–2030); Xây dựng Quy chế phối hợp liên ngành và đẩy mạnh các chiến dịch quốc gia về thực thi bản quyền số; Kiến nghị xây dựng chương trình giáo dục về quyền tác giả trong trường phổ thông và đại học; Xem xét thiết lập “Ủy ban điều phối quốc gia về quyền tác giả và quyền liên quan”.

“Cục Bản quyền tác giả sẽ phối hợp với các cơ quan liên quan tiếp thu tối đa các ý kiến đóng góp, hoàn thiện Báo cáo tổng kết và xây dựng xây dựng lộ trình tiếp theo của công tác quản lý và thực thi bản quyền, trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định” – Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả cho biết.

AN NGỌC