Nghề làm gốm thủ công của người M’nông xã Yang Tao, huyện Lăk, tỉnh Đăk Lăk là di sản văn hóa, có từ lâu đời, trải qua nhiều thăng trầm vẫn được lưu truyền, sử dụng đến ngày nay. Di sản này đã được Bộ VHTTDL đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Xã Yang Tao, huyện Lăk, tỉnh Đắk Lắk, nổi tiếng với nghề làm gốm truyền thống của người M'nông R’lăm. Gốm thủ công truyền thống Yang Tao có màu đen đặc trưng với cách làm độc đáo.  

Các nghệ nhân làm gốm thủ công Yang Tao

Là một trong những nghệ nhân trong buôn tại xã Yang Tao, nghệ nhân H’Huyên BHôk (sinh năm 1975) đến với Ngày hội đồng bào các dân tộc Việt Nam tại Quảng Trị năm 2024 để trình diễn nghệ thuật làm gốm chia sẻ: “Tôi học nghề làm gốm từ khi còn khá nhỏ, được bà ngoại dạy dỗ. Để làm ra sản phẩm gốm, tôi phải thức dậy từ sáng sớm để đi lấy đất ở khu vực thác Bìm Bịp (buôn Năm Pă, xã Yang Tao). Khác với các loại gốm khác, đất để làm gốm Yang Tao không hề pha trộn thêm bất cứ chất liệu nào, tuy nhiên vẫn phải loại bỏ kỹ các tạp chất. Để tạo độ mịn và tăng kết dính cho đất, người thợ sẽ dùng chày để giã đất. Tiếp đến là công đoạn nặn gốm, khi đó người thợ sẽ vừa phải đi vòng tròn vừa nặn. Sản phẩm nặn xong, người thợ dùng viên sỏi để cà mịn bề mặt, tiếp theo đem phơi gốm trong bóng râm, nếu tạo hoa văn sẽ dùng que tre để vẽ lên gốm. Khi gốm có độ khô vừa đủ, người thợ sẽ chất lên rồi nung”.

Để tạo cho gốm có màu đen, trước khi nung, nghệ nhân sẽ tạo màu khói đen bằng tro mịn đốt ra từ vỏ trấu. Gốm Yang Tao được nung lộ thiên, chất củi hoặc rơm lên đốt, chỉ tầm 1 - 2 giờ là sản phẩm ra lò. Cuối cùng, tiếp tục dùng viên sỏi để cà mịn bề mặt gốm thêm một lần nữa.

Các sản phẩm gốm Yang Tao của người M'nông Xã Yang Tao, huyện Lăk, tỉnh Đăk Lăk

Nghệ nhân H’Huyên BHôk cũng cho biết, sản phẩm gốm Yang Tao đa dạng với nhiều hình thù khác nhau. Không chỉ có các sản phẩm gốm như chén, lọ hoa, cồng chiêng, mà còn có hình thù các con vật để phục vụ du khách.

“Đã có nhiều khách du lịch đến với làng của tôi để trải nghiệm cách làm gốm Yang Tao. Họ rất thích thú khi làm ra một sản phẩm. Để nghề gốm được lưu truyền, ở làng đã có lớp dạy làm gốm cho các bạn trẻ. Tôi cũng mong muốn nghề gốm thủ công sẽ được phát triển hơn nữa, để có thể lưu giữ đến các thế hệ sau” – nghệ nhân chia sẻ.

Tin, ảnh: THÁI AN