Từ ngày 25-3 đến 6-4-2025, sẽ diễn ra triển lãm hội họa “Trời, Non, Nước - Allusive Panorama” sẽ trưng bày hơn 20 bức sơn dầu phong cảnh nguyên bản của Vua Hàm Nghi tại Điện Kiến Trung (Đại Nội Huế). Đây là sự kiện do Tạp chí Art Republik Việt Nam phối hợp cùng Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế và Viện Pháp tại Việt Nam tổ chức.

Triển lãm cũng được diễn ra đồng thời với khoảng thời gian Huế vinh dự đăng cai Năm Du lịch quốc gia, kết hợp với Festival Huế 2025, kỷ niệm 50 năm Ngày giải phóng tỉnh (26/3/1975 - 26/3/2025) và chào mừng Huế trở thành thành phố trực thuộc Trung ương. Ông Hoàng Việt Trung - Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế cho biết: “Việc trưng bày và giới thiệu những tác phẩm của Vua Hàm Nghi giúp gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, giúp các thế hệ trẻ hiểu rõ hơn về lịch sử, văn hóa của đất nước, qua đó có ý thức hơn trong việc bảo tồn và phát huy di sản. Triển lãm cũng góp phần khẳng định vị thế của cố đô Huế như một trung tâm văn hóa trong dòng chảy của lịch sử Việt Nam”.

“Bờ rừng (hồ Geneva)” (khoảng 1920), 38x55cm, sơn dầu trên toan, tranh của Vua Hàm Nghi - Nguồn: Kâ-Mondo

Đây là triển lãm hồi cố thứ hai, cũng là triển lãm có quy mô lớn nhất từng được tổ chức cho các tác phẩm tranh của vua Hàm Nghi tại Việt Nam. Triển lãm sẽ trưng bày hơn 20 tác phẩm, quy tụ từ 10 bộ sưu tập tư nhân, các tác phẩm đã được hồi hương, thẩm định, bảo quản và phục chế bởi những chuyên gia đầu ngành và được đồng giám tuyển bởi nhà nghiên cứu mỹ thuật Ace Lê và TS Amandine Dabat - hậu duệ đời thứ 5 của Vua Hàm Nghi.

Giám tuyển Ace Lê – Tổng Biên tập tạp chí Art Republik, nhận định: Sự “trở về" của những bức tranh do Vua Hàm Nghi vẽ trong không gian điện Kiến Trung (Huế) - nơi ở cũ của hoàng tộc nhà Nguyễn, là lời tri ân của hậu thế dành cho vị vua yêu nước. Đây là những bức tranh phong cảnh sơn dầu nguyên bản do vua Hàm Nghi sáng tác trong những năm bị lưu đày. Giám tuyển Ace Lê đánh giá: “Tranh Hàm Nghi là sự kết hợp độc đáo giữa tài năng hội họa và tình yêu đất nước, nơi ông gửi gắm nỗi nhớ quê hương và ẩn chứa cả sự phản kháng ngầm trước những áp bức trong thời gian bị lưu đày”.

Bên cạnh việc thưởng lãm các tác phẩm quý, khi đến với triển lãm du khách còn có cơ hội tiếp xúc, giao lưu cùng đội ngũ giám tuyển, chuyên gia để hiểu hơn về quá trình hồi hương tranh Hàm Nghi và thực hiện trưng bày. Đặc biệt, triển lãm còn có sự xuất hiện của TS Amandine Dabat - hậu duệ đời thứ 5 của Vua Hàm Nghi. Bà nội của cô là Anne Dabat - con gái của công chúa Như Lý, cháu ngoại của Vua Hàm Nghi. Tại Pháp, Amandine Dabat là người tổ chức triển lãm đầu tiên về Vua Hàm Nghi vào tháng 5-2022 với tên gọi Nghệ thuật lưu đày - Hàm Nghi, ông hoàng Annam (1871-1944) ở Bảo tàng Nghệ thuật châu Á thuộc TP Nice. Tại Việt Nam, cô cũng góp không ít công sức để hồi hương tác phẩm của cựu hoàng như trao tặng bức tranh sơn dầu gốc Hồ trên dãy núi Alps (1900-1903) và chiếc ống điếu kỷ vật của Vua Hàm Nghi cho Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế. Tháng 11-2024, bức tranh sơn dầu Đồi Deli Ibrahim (Algiers) của Vua Hàm Nghi cũng được con cháu ông tặng Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam tại Hà Nội.

“Cánh đồng lúa mì” (1913), 31x39cm, sơn dầu trên toan, tranh của Vua Hàm Nghi - Nguồn: Lynda Trouvé

TS Amandine Dabat cho biết, đa số tác phẩm nghệ thuật của Vua Hàm Nghi được nhiều thế hệ con cháu của ông hoặc con cháu những người bạn ông bảo quản. Một số tranh đến từ bộ sưu tập của Henri Aubé, một sĩ quan người Pháp và là bạn của Vua Hàm Nghi, người được vua tặng nhiều bức tranh. Một số bức được phục hồi nhờ vào việc Vua Hàm Nghi ngày càng được biết đến nhiều hơn tại Pháp, thông qua các nhà đấu giá. Nhiều năm qua, các tác phẩm của Vua Hàm Nghi được giao dịch thường xuyên trên thị trường nghệ thuật tại Pháp. Giờ đây nhiều người rất chú ý khi nhìn thấy chữ ký kèm theo tên nghệ sĩ của nhà vua viết bằng chữ Hán - Tử Xuân. Thật không may, hầu hết các tác phẩm nghệ thuật của Vua Hàm Nghi bị thất lạc trong chiến tranh Algeria. Những tác phẩm còn được giữ lại đến ngày nay là nhờ ông dành tặng cho con cái hoặc bạn bè, được mang về Pháp trước khi chiến tranh xảy ra. Chỉ một phần nhỏ, khoảng 150 tác phẩm nghệ thuật của Vua Hàm Nghi được bảo quản và lưu giữ đến ngày nay - con số này rất ít so với số lượng tranh, bản vẽ phác thảo và điêu khắc mà ông đã sáng tác.

TS Amandine Dabat tiết lộ, trong số hơn 20 bức tranh trong Triển lãm Trời, Non, Nước - Allusive Panorama lần này, có những bức tranh chưa từng được trưng bày, ngay cả tại Pháp. Đa số tranh trong triển lãm đều thuộc sở hữu của các nhà sưu tập Việt - điều này làm cho triển lãm trở nên độc đáo, khác biệt so với các triển lãm trước đây tại Pháp. Cô cũng bày tỏ lòng biết ơn các nhà sưu tập đã đồng ý cho mượn tranh, giúp công chúng Việt Nam có cơ hội khám phá tác phẩm của Vua Hàm Nghi ngay tại Điện Kiến Trung - nơi ở cũ của hoàng tộc nhà Nguyễn.

NGÔ HỒNG VÂN (tổng hợp)