Hòa trong không khí cả nước hân hoan kỷ niệm 80 năm ngày Quốc khánh 2-9, ngày lễ trọng đại của dân tộc, ngày 19-8-2025, Đoàn Nghệ thuật Chèo - Nhà hát sân khấu truyền thống Quốc Gia Việt Nam công diễn vở chèo “Mẫu ngự Trời Nam”.

Đến dự buổi công diễn có: Phó Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn Lương Đức Thắng; đại diện lãnh đạo các đơn vị và đặc biệt là sự góp mặt của đông đảo các con cháu hậu duệ Gia tộc họ Khúc Việt Nam, cùng khán thính giả yêu mến loại hình nghệ thuật chèo.

Khán phòng Rạp hát Kim Mã chật kín chỗ ngồi, khẳng định tình yêu của công chúng dành cho nghệ thuật chèo truyền thống

Vở chèo được xây dựng dựa trên tiểu thuyết Dạ Khúc Quỳnh Hoa của TS Khúc Minh Tuấn - Cố vấn trưởng Hội đồng Gia tộc họ Khúc Việt Nam, đồng thời cũng chính là tác giả chuyển thể kịch bản chèo. Tại buổi ra mắt vở diễn, TS, NSND Lê Tuấn Cường - đạo diễn Mẫu ngự Trời Nam chia sẻ: “Vở chèo là bản hùng ca tái hiện trang sử vàng của dân tộc, tôn vinh công lao hiển hách của dòng họ Khúc trong buổi đầu dựng nền độc lập, tự chủ cho đất nước. Bên cạnh việc khắc họa hình ảnh các bậc quân vương lẫy lừng như: Khúc Thừa Dụ, Khúc Hạo, Khúc Thừa Mỹ, vở diễn còn dành sự tri ân và tôn vinh đặc biệt tới công chúa Quỳnh Hoa Thánh Mẫu - Khúc Thị Ngọc - nữ anh hùng, đã hiến dâng trọn đời cho non sông đất nước”.

“Mẫu ngự Trời Nam” là sự kết hợp khéo léo giữa nghệ thuật chèo truyền thống với nội dung lịch sử, văn hóa, tín ngưỡng thờ Mẫu của dân tộc

Thánh Mẫu Quỳnh Hoa, hiện đang được thờ phụng tại đền Vĩnh Mộ, xã Nguyễn Trãi, huyện Thường Tín, Hà Nội (nay thuộc xã Thượng Phúc, Hà Nội). Hình ảnh Thánh Mẫu đã được khắc họa một cách chân thực và sống động trên sân khấu chèo. Vở diễn tôn vinh công đức lớn lao đối với đất nước và Nhân dân, thể hiện được sự đại trí, đại tài, đại nhân, đại đức của công chúa Khúc Thị Ngọc (do nghệ sĩ tài năng Hà Thảo thủ vai). Theo sách sử, công chúa Khúc Thị Ngọc là con gái Tiên Chúa Khúc Thừa Dụ, em gái của Trung Chúa Khúc Hạo, là cô của Hậu Chúa Khúc Thừa Mỹ, những bậc tiền nhân họ Khúc trong buổi đầu đấu tranh và xây dựng nền độc lập, tự chủ của người Việt, sau hơn 1000 năm Bắc thuộc. Đây là một vở chèo mang tính nhân văn và ý nghĩa lịch sử, được các nghệ sĩ dàn dựng công phu và diễn xuất ấn tượng. Vở chèo Mẫu ngự Trời Nam không chỉ là kết tinh của tài năng, tâm huyết, sự sáng tạo từ tác giả, đạo diễn, họa sĩ, nhạc sĩ, biên đạo múa, diễn viên, nhạc công, kỹ thuật viên… mà còn thể hiện tình yêu và trách nhiệm đối với lịch sử, văn hóa dân tộc.

Nghệ sĩ Hà Thảo trong vai Thánh Mẫu Quỳnh Hoa - Khúc Thị Ngọc đã thể hiện thành công cả giọng hát, diễn xuất cho đến vũ đạo và võ thuật

Theo ông Khúc Trần Hoàng - Chủ tịch Hội đồng Gia tộc họ Khúc Việt Nam, “vở chèo đã thể hiện được sự đại trí, đại tài, đại nhân, đại đức của Quỳnh Hoa Thánh Mẫu. Đây là một tác phẩm mang tính nhân văn và ý nghĩa lịch sử, đã được các nghệ sĩ dàn dựng công phu và diễn xuất tuyệt vời, mang lại thành công rực rỡ cho buổi diễn. Qua buổi diễn này, con cháu họ Khúc lại càng hiểu rõ công ơn và thêm sâu sắc niềm kính yêu đối với Thánh Mẫu cũng như với Tam Khúc Chúa. TS Khúc Minh Tuấn đã hao tâm, tổn trí, dùng ngòi bút xuất sắc của mình để sáng tác một tác phẩm nêu cao tinh thần dân tộc và mang lại niềm tự hào cho con cháu dòng họ Khúc. Và tác phẩm đã được các nghệ sĩ Đoàn Nghệ thuật Chèo - Nhà hát Sân khấu truyền thống Quốc gia Việt Nam thể hiện thành công”.

Vở diễn tái hiện một cách đầy cảm xúc hình tượng Thánh Mẫu Quỳnh Hoa - Khúc Thị Ngọc

Với sự hợp nhất ba nhà hát thành Nhà hát Sân khấu truyền thống Quốc gia Việt Nam, một sức mạnh tổng hợp đã được tạo ra, cho phép thực hiện những chương trình quy mô và chất lượng cao. Vở chèo Mẫu ngự Trời Nam là một minh chứng rõ nét cho sự thành công này. NSƯT Lộc Huyền từ Nhà hát Tuồng Việt Nam, đã góp phần không nhỏ vào thành công của vở diễn khi trực tiếp hướng dẫn võ thuật cho các nghệ sĩ chèo. NSƯT Lộc Huyền chia sẻ: “Việc hợp nhất các nhà hát truyền thống không chỉ là thay đổi về mặt tổ chức mà còn mở ra cơ hội để các nghệ sĩ được tiếp cận một môi trường rộng mở, khẳng định mình hơn trong chuyên môn. Tại đây, các nghệ sĩ có thể học hỏi lẫn nhau, được cùng nhau tập luyện, biểu diễn, từ đó nhìn ra thế mạnh và hạn chế của bản thân cũng như của đồng nghiệp. Đây là điều rất cần thiết trong quá trình tự hoàn thiện chuyên môn và phát triển nghề nghiệp. Tôi rất vinh dự khi được hướng dẫn nghệ sĩ Hà Thảo đóng vai Quỳnh Hoa Thánh Mẫu - Khúc Thị Ngọc. Đây là một vai diễn đòi hỏi sự toàn diện từ giọng hát, sắc đẹp, diễn xuất cho đến vũ đạo và võ thuật. Mặc dù trước đó chỉ đảm nhận vai đào thương nhưng Hà Thảo đã rất nỗ lực, cố gắng luyện tập để thể hiện thành công một nhân vật vừa oai phong, mạnh mẽ, nhưng vẫn giữ được nét nữ tính cần có”.

Mẫu ngự Trời Nam không chỉ là một vở diễn, mà còn là một cuộc hành trình trở về với cội nguồn lịch sử, một lời tri ân sâu sắc đến những bậc tiền nhân đã làm nên nền độc lập dân tộc. Vở chèo góp phần khẳng định vai trò và sức sống bền vững của sân khấu truyền thống trong đời sống hôm nay, đồng thời mang đến cho khán giả những cảm xúc sâu lắng và niềm tự hào về văn hóa dân tộc.

Bài, ảnh: LIÊN HƯƠNG