Trong quản lý, lãnh đạo, uy tín cá nhân có ý nghĩa quyết định về sự thành công hoặc thất bại của mọi công việc. Nhân tố quan trọng nhất quyết định uy tín cá nhân chính là những phẩm chất mà cá nhân người lãnh đạo bộc lộ ra trong quá trình điều hành, quản lý cơ quan, đơn vị và cấp dưới.

Mặt khác, giá trị phẩm chất của người lãnh đạo lại được đánh giá qua thái độ nhìn nhận của cấp dưới và dư luận xã hội đó chính là uy tín sáng tạo. Về mặt tâm lý, điều này có nghĩa là uy tín cá nhân chính là kết quả đánh giá của tập thể và các mối quan hệ xã hội, quan hệ công vụ.

Uy tín của người lãnh đạo luôn luôn có ảnh hưởng mạnh mẽ đối với nhân viên và những đối tượng hữu quan khác. Trước hết, đó là những ảnh hưởng mang tính tự giác và diễn ra từ từ, trong trạng thái tự nhiên, những người tiếp nhận nó khó có thể cảm nhận được một cách rõ ràng, chính xác. Trạng thái này càng ít được bộc lộ rõ thì càng chứng minh rằng người lãnh đạo thật sự có uy tín cao.

Trong thực tế, nhiều khi ta thấy cấp dưới có hành vi, lời nói, đi đứng và tác phong làm việc giống “sếp” của mình một cách dường như cố ý. Đó chính là sụ ảnh hưởng về mặt uy tín trong trạng thái tự giác, khi mà cấp dưới thật sự noi gương tốt của người lãnh đạo.

Ngày nay, trong xu thế và hội nhập quốc tế, người ta đã phân biệt khá rõ ràng ba dạng uy tín của nhà lãnh đạo là uy tín hình thức, uy tín tinh thần và uy tín hành động. Đối với người quản lý, cả 3 dạng uy tín trên đều là điều kiện cần và đủ để lãnh đạo đơn vị mình hoàn thành tốt các nhiệm vụ của Đảng và Nhà nước giao phó.

Trong 3 loại hình uy tín đã đề cập, uy tín hình thức xét về góc độ nào đó, là một dạng đối lập với uy tín thật sự của cá nhân. Uy tín hình thức là uy tín do chức vụ mà có. Nó là “vốn cố định” dùng để đầu tư cho nhà quản lý; là điều kiện quyền lực để họ hoàn thành tốt các nhiệm vụ, kế hoạch, chỉ tiêu của cấp trên giao.

Đây là kiểu uy tín tồn tại dưới dạng khá lỏng lẻo, bởi lẽ nó sẽ có thể mất đi nhanh chóng, khi nhà quản lý không đủ năng lực, phẩm chất cần thiết; khi họ không đủ khả năng sáng tạo ra được uy tín “thặng dư” mà ngày càng ăn mòn, thâm thủng lượng uy tín do chức vụ hành chính mang lại. Trong thực tiễn quản lý nhà nước, uy tín hình thức, hay nói cách khác là chức vụ lãnh đạo, đóng một vai trò đáng kể trong các mối quan hệ tương tác với uy tín cá nhân.

Đó là hình thức ghi nhận, đánh giá uy tín cá nhân trong các mối quan hệ về chính trị, xã hội. Thông thường, một cá nhân có uy tín thật sự thì mới được Đảng và Nhà nước giao phó quyền lực. Lúc đó hai dạng uy tín này có tác dụng hỗ trợ, bổ sung cho nhau nhưng nếu ngược lại, chúng có thể xói mòn nhau.

Thực tế có những người, những trường hợp cá biệt, khi còn là nhân viên bình thường thì họ là một cán bộ có uy tín nhưng khi đã là một quan chức cao hơn của bộ máy thì họ bỗng nhiên “xuống cấp” về đạo đức, và mất uy tín đã có trước đó. Nói cách khác, trong những trường hợp uy tín hình thức (chức vụ) cao hơn lượng uy tín thực sự của cá nhân thì sớm hay muộn, uy tín hình thức cũng sẽ bị mai một.

Do vậy, uy tín chức vụ không phải là “vốn tự có” của một cá nhân mà nó phải được củng cố thường xuyên, liên tục bằng uy tín thực tế của bản thân người lãnh đạo. Trong bất kỳ một cơ quan đơn vị nào, nhân viên cấp dưới luôn luôn là một xã hội thu nhỏ, họ là những cá nhân rất đa dạng. Họ có lợi ích riêng tư, có nhu cầu và động lực, cũng như hành vi không trùng hợp với lợi ích của tập thể và xã hội.

Do vậy, nguy cơ xảy ra tình trạng trì trệ về tổ chức và hoạt động công vụ là điều có thể xảy ra. Chính vì vậy mà người nắm cương vị lãnh đạo phải dùng uy tín chức vụ của mình, kết hợp với uy tín cá nhân để tổ chức hoạt động đơn vị đi đúng quỹ đạo và phạm vi cần thiết. Thực tiễn cho thấy rằng, người lãnh đạo không thể xây dựng cho mình uy tín cá nhân bền vững nếu chỉ dựa vào những hình thức tác động bằng mệnh lệnh hành chính đối với cấp dưới. Phong cách lãnh đạo tốt là sự bảo đảm việc duy trì và ngày càng bồi đắp lượng uy tín cá nhân của mình.

Với công cuộc cải cách tinh giản bộ máy để đất nước vươn mình và phát triển, thiết nghĩ chúng ta cần ứng dụng những kiến thức, nghệ thuật quản lý hiện đại gắn với chuyển đổi số như các nước có nền hành chính tiên tiến trên thế giới để bộ máy nhà nước hoạt động thật sự hiệu năng – hiệu lực và hiệu quả.

NGUYỄN TẤN TUẤN

Nguồn: Tạp chí VHNT số 616, tháng 8-2025