Trong không khí cả nước hướng về Kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9, chiều 12-8 tại Hà Nội, Triển lãm “Nguyễn Đỗ Cung - Một huyền thoại” chính thức khai mạc tại Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam (số 42 Yết Kiêu, Hà Nội). Đây là sự kiện nghệ thuật đặc biệt, vừa tri ân tài năng và nhân cách lớn của họa sĩ - nhà nghiên cứu Nguyễn Đỗ Cung, vừa góp phần lan tỏa những giá trị mỹ thuật gắn bó mật thiết với lịch sử dân tộc, đồng thời nằm trong chuỗi hoạt động hướng tới kỷ niệm 100 năm thành lập Trường Mỹ thuật Đông Dương - tiền thân của Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam.

Không gian trưng bày triển lãm

Không gian triển lãm trưng bày gần 120 tác phẩm tiêu biểu, được tuyển chọn từ bộ sưu tập quý của nhà sưu tập Lê Quang Tuyến. Những tác phẩm này trải dài qua nhiều giai đoạn sáng tác, từ thời kỳ kháng chiến Nam tiến đến các sáng tác sau này, cho thấy phong cách hội họa mang đậm tính hiện thực và dân tộc của Nguyễn Đỗ Cung. Ông đặc biệt chú trọng khắc họa đời sống lao động, sản xuất và chiến đấu của nhân dân Việt Nam, thường lấy hình tượng người công nhân và dân quân làm trung tâm, thể hiện sự kiên cường, mạnh mẽ và tinh thần đấu tranh bất khuất. Nguyễn Đỗ Cung là một trong những nghệ sĩ tiên phong trong việc sử dụng chất liệu sơn mài và bột màu, kết hợp kỹ thuật hội họa phương Tây với mỹ thuật truyền thống dân tộc. Bút pháp của ông mạnh bạo, sắc sảo, bố cục chặt chẽ, màu sắc trong trẻo và tươi sáng, tạo chiều sâu và sức sống cho nhân vật.

Quá trình sáng tác của Nguyễn Đỗ Cung có thể chia thành ba giai đoạn rõ rệt, phản ánh biến động lịch sử đất nước: trước Cách mạng Tháng Tám 1945, thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp 1945–1954 và giai đoạn phát triển kinh tế – xã hội sau này. Trong giai đoạn kháng chiến, ông nhanh chóng có mặt trong đoàn quân Nam tiến, đặc biệt sôi nổi sáng tác vào các năm 1947–1948 tại Nam Trung Bộ. Với niềm đam mê và tinh thần nhập cuộc, ông vẽ người du kích đang tập bắn, xưởng quân giới Tam Kỳ, mặt trận An Khê, Phú Phong, cảnh sinh hoạt ở khu Năm… Những tác phẩm và ký họa thời kỳ này – hiện thuộc bộ sưu tập của Lê Quang Tuyến – là minh chứng sống động cho một giai đoạn sáng tạo gắn liền với lịch sử dân tộc.

Chân dung hoạ sĩ, nhà nghiên cứu Nguyễn Đỗ Cung

Ngoài những sáng tác nổi bật thời Nam tiến, triển lãm còn trưng bày nhiều tác phẩm tiêu biểu ở giai đoạn sau này như Nhà sàn Bác Hồ (màu nước), Đất nước đổi mới (sơn dầu), Xưởng cơ khí (lụa), Tổ tự vệ nhà máy, Xưởng họa, Xưởng dệt, quay sợi, Binh đoàn tăng thiết giáp (bột màu), Phong cảnh chùa Hương, Chân dung họa sĩ, Cô thợ dệt, Làng ven sông, Cửa hàng chữa xe đạp, Thi đua làm việc, Chân dung cô Kết Hà Giang, Cô gái Nhật (màu nước)… Bên cạnh đó là hàng chục bức chân dung và ký họa nhân vật trong quá trình lao động, chiến đấu, sản xuất. Các tác phẩm vừa ghi nhận hiện thực sinh động, vừa thể hiện cái nhìn đầy nhân văn và niềm tin mãnh liệt vào con người Việt Nam.

Nhà sưu tập Lê Quang Tuyến chia sẻ, triển lãm là cuộc hội ngộ quý báu giữa công chúng và di sản nghệ thuật của một nhân cách lớn. Ông nhấn mạnh, trong bối cảnh thị trường mỹ thuật đương đại, tranh của Nguyễn Đỗ Cung ngày càng hiếm và giá trị, được giới chuyên môn trân trọng không chỉ ở kỹ thuật mà còn ở ý nghĩa lịch sử và tư tưởng nghệ thuật. Dịp này, cuốn sách Họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung do Nhà xuất bản Mỹ thuật ấn hành cũng được giới thiệu, cung cấp tư liệu quý cho giới nghiên cứu, sinh viên và người yêu mỹ thuật.

Nhà sưu tập Lê Quang Tuyến 

Không chỉ nổi bật ở sáng tác, Nguyễn Đỗ Cung còn là người tiên phong trong nghiên cứu mỹ thuật học thuật, đặt nền móng cho việc thành lập Viện Mỹ thuật và Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Những công trình nghiên cứu như Khái quát nền nghệ thuật cổ của nhân dân Việt Nam hay Những di sản kiến trúc cổ Việt Nam cho đến nay vẫn giữ nguyên giá trị học thuật. Ông được trao Huân chương Lao động hạng Nhất và Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học – Nghệ thuật đợt I.

Triển lãm “Nguyễn Đỗ Cung - Một huyền thoại” diễn ra từ ngày 12 đến 20-8 tại Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam, mở cửa tự do đón công chúng. 

Tin, ảnh: NGÔ HUYỀN