Chiều 15-11, tại Hà Nội, Sở VHTT Hà Nội phối hợp cùng UBND phường Long Biên và Hội Di sản Văn hóa Việt Nam tổ chức Hội thảo quốc tế “Một thập kỷ Bảo vệ và phát huy Nghi lễ và trò chơi Kéo co”.

Sự kiện nằm trong khuôn khổ Festival Thăng Long - Hà Nội 2025, nhân dịp kỷ niệm 10 năm nghi lễ và trò chơi kéo co ghi danh vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại (2/12/2015 - 2/12/2025).

Hội thảo quy tụ hơn 250 đại biểu gồm: Lãnh đạo các ban, bộ, ngành, các tổ chức chính trị - xã hội Trung ương, Hà Nội và các địa phương; các chuyên gia, nhà nghiên cứu, cộng đồng thực hành nghi lễ và trò chơi kéo co tại Việt Nam, Hàn Quốc, Philippines. 

Phó Giám đốc Sở VHTT Hà Nội Lê Thị Ánh Mai phát biểu khai mạc Hội thảo

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Phó Giám đốc Sở VHTT Hà Nội Lê Thị Ánh Mai cho biết, sau 10 năm được ghi danh, các cộng đồng thực hành di sản Nghi lễ và trò chơi Kéo co tại Hà Nội cũng như cộng đồng thực hành Kéo co tại các tỉnh Bắc Ninh, Phú Thọ, Lào Cai, Hưng Yên, Ninh Bình... không ngừng bảo vệ, phát huy và lan tỏa giá trị di sản. Di sản được tổ chức thực hành, giới thiệu, quảng bá thường xuyên trong cộng đồng; hoạt động truyền dạy cho thế hệ trẻ được quan tâm, chú trọng; nhiều địa phương đã chủ động kết nối, giao lưu giữa các cộng đồng kéo co trong nước tạo nên mạng lưới di sản sống. Đặc biệt, Việt Nam đã nhận diện và ghi nhận thêm bốn cộng đồng mới đang thực hành di sản Nghi lễ và trò chơi Kéo co, góp phần làm phong phú thêm bức tranh di sản quốc gia.

Cùng với đó, sự kết nối quốc tế giữa Việt Nam với Hàn Quốc, Campuchia, Philippines đã mở ra một không gian giao lưu văn hóa rộng mở, kết nối giữa các cộng đồng, tôn vinh, đa dạng bản sắc văn hóa, củng cố tình hữu nghị giữa các dân tộc, vun đắp hòa bình, hợp tác và phát triển bền vững trong khu vực.

Phó Giám đốc Sở VHTT Hà Nội khẳng định, những thành tựu đã đạt được là kết quả của sự chung tay, đồng lòng từ cộng đồng, chính quyền các cấp, các nhà nghiên cứu, và đặc biệt là tinh thần hợp tác quốc tế giữa các quốc gia cùng chia sẻ di sản.

Phó Giám đốc Sở VHTT Hà Nội tin tưởng rằng, qua hội thảo này, sẽ có nhiều sáng kiến, giải pháp hữu ích được đề xuất, góp phần đưa di sản Nghi lễ và trò chơi Kéo co tiếp tục lan tỏa mạnh mẽ trong đời sống đương đại, đồng thời khẳng định vai trò của văn hóa trong kết nối cộng đồng và xây dựng hòa bình, hợp tác giữa các dân tộc.

Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND phường Long Biên Nguyễn Mạnh Hà phát biểu tại Hội thảo

Phát biểu tại hội thảo, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND phường Long Biên Nguyễn Mạnh Hà cho biết: "Đối với người dân Long Biên, nghi thức Kéo co ngồi không chỉ là trò chơi dân gian, mà là một Nghi lễ tín ngưỡng thiêng liêng, gắn liền với Đức Thánh Huyền Thiên Trấn Vũ và Đức Thánh Linh Lang Đại vương, phản ánh khát vọng của cư dân vùng châu thổ sông Hồng trong việc chống lũ, trị thủy, cầu cho Quốc thái dân an, mùa màng tươi tốt".

Lãnh đạo phường Long Biên nhấn mạnh, tiếng hò "Kéo co" vang lên trong mỗi mùa Lễ hội không chỉ là âm thanh của một cuộc thi tài, mà còn là tiếng vọng ngàn đời của tinh thần đoàn kết, của sức mạnh cộng đồng, của khát vọng vươn lên làm chủ thiên nhiên và xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Theo ông Nguyễn Mạnh Hà, trong thời gian tới, phường Long Biên sẽ tiếp tục gắn bảo tồn và phát huy giá trị di sản Nghi lễ và trò chơi Kéo co ngồi, quần thể di tích Đền Trấn Vũ - chùa Cự Linh với phát triển công nghiệp văn hóa, coi đây là một hướng đi quan trọng, góp phần thực hiện mục tiêu đưa văn hóa trở thành nền tảng tinh thần, động lực phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô. Đồng thời, xây dựng sản phẩm du lịch văn hóa đặc trưng, đưa di sản văn hóa phi vật thể vào đời sống đương đại thông qua giáo dục, du lịch, truyền thông số; tổ chức các hoạt động trải nghiệm, trình diễn, trưng bày và quảng bá di sản, hướng tới hình thành không gian văn hóa sáng tạo mang bản sắc riêng của vùng đất Long Biên; tôn vinh các nghệ nhân, người gìn giữ di sản, phát huy vai trò chủ thể của cộng đồng trong công tác bảo tồn và lan tỏa giá trị văn hóa...

Toàn cảnh Hội thảo

Tại Hội thảo, với tham luận “Luật Di sản văn hóa 2024 và những cơ hội cho việc bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể, trường hợp Nghi lễ và trò chơi Kéo co”, TS Lê Thị Minh Lý – Phó Chủ tịch Hội Di sản Văn hóa Việt Nam khẳng định: Luật Di sản văn hóa sửa đổi 2024 là một bộ luật mới được sửa đổi toàn diện dựa trên kết quả bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể của cả nước thực hiện trên 20 năm và cập nhật tinh thần của các công ước UNESCO về di sản văn hóa mà Việt Nam đã phê chuẩn.

Theo TS Lê Thị Minh Lý, khái niệm “Di sản văn hóa phi vật thể” (điều 3, khoản 1) trong bộ luật mới được sửa đổi hiện nay gần như tương thích hoàn toàn với khái niệm của UNESCO. “Di sản văn hóa phi vật thể là tri thức, kỹ năng, tập quán, biểu đạt văn hóa cùng đồ vật, đồ tạo tác, không gian liên quan được cộng đồng, nhóm người, cá nhân thực hành, trao truyền qua nhiều thế hệ và hình thành nên bản sắc văn hóa của họ, không ngừng được trao truyền, bảo vệ, tái tạo, sáng tạo, có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học”.

Khái niệm này cho phép nhận diện được di sản sống trong đời sống đương đại. Với cách tiếp cận phát triển thì di sản văn hóa phi vật thể là con người, là sự sống, là việc kế thừa, là truyền dạy và là tiếp tục tái sáng tạo những giá trị mới. Điều này đã tạo điều kiện để di sản phi vật thể không bị đóng băng mà trái lại được duy trì, bảo tồn và phát triển thích ứng với cuộc sống đương đại nhưng không bị xói mòn hoặc làm sai lệch những giá trị cốt lõi…

Trình bày tham luận với chủ đề “Sáng tạo văn hóa qua các lễ hội di sản văn hóa phi vật thể quốc tế ở Hàn Quốc – những bài học kinh nghiệm”, ông Kwon Huh - Giám đốc điều hành Tổ chức Culture Co-existence Diversity LINK, Nguyên Tổng Giám đốc Trung tâm thông tin và mạng lưới quốc tế về di sản văn hóa phi vật thể khu vực châu Á – Thái Bình Dương (ICHCAP) đã chia sẻ công tác bảo tồn nghi lễ kéo co tại Hàn Quốc. Ông cho biết, Bảo tàng Kéo co Gijisi của Hàn Quốc là một tổ chức tiêu biểu dẫn đầu việc bảo vệ và truyền dạy trò kéo co, không chỉ ở Hàn Quốc mà còn trên phạm vi quốc tế. Bảo tàng này đóng vai trò trung tâm trong cộng đồng người kế thừa địa phương thông qua tổ chức lễ hội kéo co, triển lãm, đào tạo người kế thừa và các hội thảo quốc tế. Đặc biệt, thông qua lễ hội, việc kết hợp sự tham gia của công chúng và du lịch đã thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương. Mô hình này được chú ý như một “hệ thống bảo tồn kết hợp truyền dạy – giáo dục – du lịch” có thể áp dụng cho các quốc gia khác.

Các hoạt động bảo tồn và phát huy của Bảo tàng Gijisi theo từng lĩnh vực gồm: Tăng cường cơ sở tự lập cho người kế thừa: liên kết với lễ hội, du lịch trải nghiệm, sản phẩm văn hóa; Phát triển chương trình giáo dục: áp dụng giáo dục trải nghiệm cho trường học và thanh thiếu niên; Thương hiệu chung: đồng tổ chức “Lễ hội Di sản Kéo co” giữa các quốc gia; Xây dựng kho lưu trữ kỹ thuật số: ghi lại bằng hình ảnh, VR và các câu chuyện; Vận hành nền tảng hợp tác quốc tế: duy trì các cuộc họp thường niên và nghiên cứu chung giữa 4 quốc gia; Chỉ số đánh giá bền vững: đánh giá định lượng dựa trên số lượng người kế thừa, tỷ lệ tham gia, tác động kinh tế địa phương…

Với tham luận “Nỗ lực bảo vệ và phát huy trò chơi kéo co (Teanh prot) của Campuchia sau khi được ghi danh vào di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại của UNESCO”, chuyên gia Chey Chankethya (Campuchia) cho biết, trò kéo co và nghi lễ (Teanh Prot) là một trong những trò chơi truyền thống tiêu biểu của Campuchia.  Bộ Văn hóa và Nghệ thuật (MCFA) là cơ quan chủ trì trong việc bảo vệ và phát huy Teanh Prot.

Sau khi được UNESCO ghi danh, MCFA đã thành lập Nhóm Công tác Quốc gia về Trò chơi và Thể thao Truyền thống nhằm điều phối các nỗ lực bảo tồn ở cả cấp quốc gia và địa phương. Teanh Prot cũng được đưa vào Danh mục Di sản Văn hóa Phi vật thể quốc gia, đảm bảo sự công nhận chính thức và được tích hợp vào khuôn khổ bảo tồn văn hóa của Campuchia...

Bà Chey Chankethya cũng cho biết, để đảm bảo việc truyền thụ qua các thế hệ, Teanh Prot đã được đưa vào chương trình văn hóa trường học và các hoạt động giáo dục thể chất. Đồng thời, các cuộc thi được tổ chức giữa các trường và giữa các tỉnh được tổ chức hằng năm, tạo cơ hội cho thanh thiếu niên vừa học về di sản văn hóa vừa rèn luyện tinh thần đồng đội và thể chất. Các sáng kiến này giúp củng cố cả bản sắc văn hóa lẫn sự gắn kết xã hội trong thanh thiếu niên Campuchia...

Sau Hội thảo, chương trình giao lưu, trình diễn di sản Nghi thức và Trò chơi kéo co được diễn ra vào sáng ngày 16-11 tại di tích đền Trấn Vũ (ngõ 216 đường Cổ Linh, phường Long Biên, TP Hà Nội). Chương trình có sự tham gia của Hội Kéo co Gijisi (thành phố Dangjin, Hàn Quốc) và tám cộng đồng kéo co tại Việt Nam gồm: Kéo co ngồi đền Trấn Vũ, phường Long Biên; Kéo mỏ Xuân Lai, xã Đa Phúc; Kéo mỏ Ngải Khê, xã Chuyên Mỹ (TP Hà Nội); Kéo song Hương Canh, xã Bình Nguyên (tỉnh Phú Thọ); Kéo co Hữu Chấp (phường Kinh Bắc, tỉnh Bắc Ninh); Kéo co của người Tày, thôn Trung Đô, xã Bảo Nhai (tỉnh Lào Cai); Kéo co Hòa Loan, xã Vinh Thành (tỉnh Phú Thọ); Kéo cõi thôn Phú Hào, phường Vị Khê (tỉnh Ninh Bình); Ngoài ra còn có sự tham gia trình diễn múa trống và múa sư tử của nhóm nghệ sĩ đến từ Đại học Sehan, Hàn Quốc.

NGỌC BÍCH