Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm vừa có bài viết “Phát huy tính Đảng trong xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam”. Bài viết của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm nhấn mạnh vai trò quan trọng của Đảng trong việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, đặc biệt là trong bối cảnh thực hiện Nghị quyết số 27-NQ/TW trong gần hai năm qua.

Trong thời gian qua, Quốc hội đã có nhiều đổi mới, đạt được nhiều kết quả quan trọng - trong ảnh: Phiên khai mạc kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV  - Nguồn: Cổng TTĐT Quốc hội

Bài viết cũng đề cập đến việc Đảng cần tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền đối với Nhà nước và xã hội, phát huy quyền làm chủ của Nhân dân, cũng như xử lý mối quan hệ giữa Đảng, Nhà nước và Nhân dân. Đảng lãnh đạo bằng việc định hướng chính sách, quản lý xã hội thông qua pháp luật, và vì vậy, hệ thống pháp luật cần liên tục được hoàn thiện để phù hợp với đường lối, chính sách của Đảng, đảm bảo quyền lợi của người dân và phát triển đất nước.

Đặc biệt, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm khẳng định rằng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam cần sự kết hợp giữa đức trị và pháp trị, trong đó cán bộ, đảng viên cần gương mẫu trong tuân thủ pháp luật, nhằm tạo nên một bộ máy nhà nước hoạt động hiệu quả, tuân thủ pháp luật và phục vụ lợi ích của người dân và doanh nghiệp.

Ý nghĩa của đức trị và pháp trị trong quản lý nhà nước

Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam chính là sự kết hợp giữa đức trị và pháp trị trong quản lý nhà nước, đặc biệt trong thời đại đất nước đang vươn mình mạnh mẽ, để đối mặt với những thách thức và cơ hội lớn lao. Đức trị không chỉ là một giá trị cốt lõi, mà còn là sợi dây vô hình kết nối lòng dân với những người lãnh đạo, giúp xây dựng niềm tin và sự gắn bó. Khi các cán bộ lãnh đạo lấy đạo đức làm gương, họ không chỉ làm tròn nhiệm vụ mà còn truyền cảm hứng, lan tỏa giá trị nhân văn đến toàn xã hội. Như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói: “Người cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng, mới hoàn thành được nhiệm vụ cách mạng vẻ vang”.  Người cũng nhấn mạnh đạo đức trở thành nhân tố quyết định sự thành bại của mọi công việc, phẩm chất mỗi con người: “Mọi việc thành hay là bại, chủ chốt là do cán bộ có thấm nhuận đạo đức cách mạng, hay là không”. Trong khi đó, pháp trị, với sự nghiêm minh của luật pháp, là chiếc nền vững chắc để đảm bảo mọi hoạt động đều công bằng, minh bạch và hướng đến sự phát triển bền vững. Sự kết hợp giữa đạo đức và luật pháp chính là cách duy nhất để tạo nên một bộ máy nhà nước mà ở đó, người dân cảm nhận được sự bảo vệ, sự công bằng và tình yêu thương từ chính những người phục vụ họ. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập, điều này càng trở nên cần thiết hơn bao giờ hết, như một lời cam kết với tương lai, rằng Việt Nam sẽ không chỉ phát triển mạnh mẽ, mà còn phát triển một cách nhân văn và bền vững.

Vai trò gương mẫu của cán bộ, đảng viên trong việc thể hiện đức trị và pháp trị trong quản lý nhà nước

Vai trò gương mẫu của cán bộ, đảng viên trong việc thể hiện đức trị và pháp trị là yếu tố then chốt giúp xây dựng một bộ máy nhà nước vững mạnh, liêm chính và hiệu quả. Theo đó, đức trị được thể hiện qua sự tận tâm, liêm khiết, và tinh thần trách nhiệm của cán bộ, đảng viên trong mọi hành động. Khi họ trở thành những tấm gương sáng về đạo đức và lối sống, họ không chỉ tạo ra niềm tin trong nhân dân mà còn khơi dậy lòng tự hào, sự đoàn kết của cả cộng đồng.  “Đảng viên đi trước, làng nước theo sau”, người dân nhìn vào cán bộ, đảng viên và cảm nhận được sự cống hiến chân thành, sự tôn trọng đối với những giá trị nhân văn sâu sắc.

Song song với đó, pháp trị đảm bảo rằng mọi hoạt động của Nhà nước đều dựa trên nền tảng của pháp luật. Cán bộ, đảng viên gương mẫu trong tuân thủ pháp luật không chỉ là để làm tròn bổn phận, mà còn là hành động thể hiện sự tôn trọng nguyên tắc công bằng và minh bạch. Khi chính những người lãnh đạo, những người đứng đầu bộ máy nhà nước tuân thủ luật pháp một cách nghiêm minh, họ sẽ lan tỏa được tinh thần pháp luật, từ đó tạo nên một xã hội kỷ cương, nơi mọi người đều sống và làm việc theo pháp luật.

Như vậy, sự gương mẫu của cán bộ, đảng viên trong cả đức trị và pháp trị là yếu tố cốt lõi để xây dựng một bộ máy nhà nước không chỉ hoạt động hiệu quả mà còn được lòng dân, phát huy tinh thần "cán bộ là công bộc của dân", đặt lợi ích  của đất nước và nhân dân lên trên hết.

Kết hợp giữa đức trị và pháp trị để tăng cường hiệu quả của bộ máy nhà nước

Sự kết hợp giữa đức trị và pháp trị giúp bộ máy nhà nước hoạt động hiệu quả và phục vụ tốt hơn lợi ích của người dân và doanh nghiệp bằng cách tạo ra sự cân bằng giữa đạo đức lãnh đạo và tuân thủ pháp luật.

Đức trị khuyến khích các cán bộ, đảng viên không chỉ hoàn thành công việc mà còn làm với tâm huyết, tinh thần phục vụ cộng đồng, đặt lợi ích chung lên hàng đầu, giúp xây dựng niềm tin của nhân dân và doanh nghiệp vào bộ máy nhà nước, tạo ra môi trường hợp tác và gắn kết xã hội.

Pháp trị bảo đảm rằng mọi hành động của nhà nước và cá nhân đều diễn ra trong khuôn khổ luật pháp rõ ràng, minh bạch và công bằng. Sự tuân thủ này ngăn chặn tình trạng lạm quyền, đảm bảo rằng mọi quyết định và chính sách đều dựa trên những nguyên tắc công bằng, tạo ra môi trường ổn định cho phát triển kinh tế và xã hội.

Khi cả đức trị và pháp trị được thực hiện cùng lúc, bộ máy nhà nước không chỉ vững mạnh về mặt nguyên tắc mà còn gần gũi, tận tâm với nhân dân, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp và người dân phát triển bền vững.

Để tạo nên một bộ máy nhà nước hoạt động hiệu quả, sự kết hợp giữa đức trị và pháp trị là điều vô cùng quan trọng trong bối cảnh đầy thách thức và cơ hội của kỷ nguyên hiện đại. Trước hết, tinh thần đạo đức công vụ phải được nâng cao, bởi đó chính là nền tảng cho sự gương mẫu của cán bộ, đảng viên. Họ không chỉ là những người thực thi công vụ mà còn là những người dẫn dắt, xây dựng niềm tin cho cộng đồng. Khi mỗi cá nhân trong bộ máy nhà nước ý thức được trách nhiệm và lòng liêm chính, họ sẽ đặt lợi ích của dân tộc lên hàng đầu, tạo ra một luồng sinh khí mới cho sự phát triển của đất nước.

Pháp luật cần phải được thực thi một cách nghiêm minh và công bằng, không chỉ là quy định khô khan mà còn là một biểu tượng của sự công lý và chính nghĩa. Mỗi quyết định, mỗi hành động đều phải thể hiện rõ ràng sự tôn trọng và phục vụ cho lợi ích của nhân dân. Khi người dân cảm thấy rằng pháp luật đang bảo vệ công bằng, lòng tin vào bộ máy nhà nước sẽ được củng cố vững chắc.

Để ngăn chặn tình trạng lạm quyền và lợi ích nhóm, việc xây dựng cơ chế kiểm soát quyền lực trở nên cần thiết hơn bao giờ hết. Một bộ máy nhà nước với sự giám sát độc lập và minh bạch sẽ không chỉ nâng cao tính pháp trị mà còn khơi dậy trách nhiệm cá nhân của mỗi cán bộ trong từng nhiệm vụ được giao. Sự kiểm soát này không chỉ là một nguyên tắc mà còn là một lời hứa đối với người dân về một chính quyền luôn vì lợi ích chung.

Sự tham gia của người dân và doanh nghiệp là yếu tố không thể thiếu trong quá trình quản lý. Khi họ có tiếng nói trong các quyết định, vận hành theo nguyên tắc “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”, không chỉ tạo ra một môi trường làm việc công bằng mà còn thắp sáng niềm tin rằng họ là một phần của cuộc hành trình xây dựng đất nước. Hệ thống minh bạch, công khai trong quản lý sẽ tạo ra một không gian cởi mở, khuyến khích lòng tin và sự hợp tác.

Thời đại công nghệ đang mở ra những cơ hội chưa từng có cho bộ máy nhà nước. Việc áp dụng công nghệ trong quản lý sẽ không chỉ cải thiện hiệu quả công việc mà còn giúp theo dõi việc thực thi pháp luật một cách dễ dàng và chính xác hơn. Những hệ thống này sẽ như một chiếc gương phản chiếu mọi hành động, khuyến khích tinh thần đức trị và pháp trị cùng hòa quyện, tạo ra sự minh bạch trong mỗi quyết định.

Bên cạnh đó, tôi cho rằng, một môi trường pháp lý linh hoạt và thích ứng là điều không thể thiếu. Pháp luật cần phải luôn đổi mới, không ngừng cập nhật để phù hợp với sự phát triển của xã hội và xu thế toàn cầu. Khi chính sách được điều chỉnh kịp thời, nó sẽ không chỉ thúc đẩy sự phát triển kinh tế mà còn thể hiện sự đồng hành của nhà nước với từng người dân, từng doanh nghiệp, từ đó khơi dậy niềm tin và khát vọng vươn lên.

Kết hợp đức trị và pháp trị không chỉ là một yêu cầu quản lý, mà còn là một hành trình đầy cảm hứng, một cam kết sâu sắc của Nhà nước đối với nhân dân, nhằm xây dựng một tương lai tươi sáng, công bằng và phát triển bền vững cho mọi người, để đất nước ta thực hiện thành công khát vọng xây dựng đất nước giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

PGS, TS BÙI HOÀI SƠN

Ủy viên thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội