Trong khuôn khổ Diễn đàn Báo chí toàn quốc 2025, phiên thảo luận chuyên đề “Dữ liệu là gốc của tòa soạn hiện đại” đã thu hút sự quan tâm lớn từ giới truyền thông và đông đảo công chúng. Các chuyên gia hàng đầu khẳng định, dữ liệu không chỉ là những con số mà là “nhịp đập” và “kim chỉ nam” cho sự phát triển của báo chí trong kỷ nguyên số.

Phiên thảo luận có sự góp mặt của các diễn giả uy tín như: Phó Tổng Biên tập báo VnExpress Nguyễn Thu Hương; Phó Giám đốc Trung tâm Sản xuất và Phát triển nội dung số Đài Truyền hình Việt Nam (VTV Digital) Phạm Anh Chiến; Phó Tổng Thư ký Tòa soạn Tạp chí Kinh tế Việt Nam - VnEconomy Nguyễn Sỹ Hoàng; Giám đốc sản phẩm Tòa soạn hội tụ ONECMS, CTCP Công nghệ NEKO Bùi Công Duyến; Giám đốc Công nghệ Công ty TechX Ngô Mạnh Hà; ông Nguyễn Hoàng Nhật, Phó Trưởng Ban Nhân dân điện tử, Báo Nhân Dân đảm nhiệm vai trò điều phối.

Toàn cảnh phiên thảo luận

Trong kỷ nguyên số, dữ liệu đã và đang định hình lại cách các tòa soạn xây dựng và phân phối nội dung. Mỗi cú nhấp chuột, thời gian dừng lại trên một bài viết, hay chủ đề được tìm kiếm nhiều nhất đều phản ánh nhu cầu và thói quen tiêu thụ tin tức của độc giả. Nhờ dữ liệu, báo chí đang chuyển mình từ mô hình “sản xuất hàng loạt” sang “may đo nội dung” theo từng đối tượng độc giả.

Minh chứng rõ nét cho xu hướng này là những gì VnExpress đã thực hiện với bản đồ tương tác theo dõi cơn bão Yagi, hay VTV với hệ thống VTV Ratings cung cấp dữ liệu thời gian thực về hành vi xem truyền hình, giúp tối ưu khung giờ và chiến lược nội dung. Các báo điện tử lớn như: Báo Nhân Dân, Thanh Niên, Tuổi trẻ, Znews cũng đang tích cực cá nhân hóa trải nghiệm người dùng. Znews sử dụng dữ liệu hành vi để chia cụm độc giả theo độ tuổi và thời gian đọc, trong khi Thanh Niên thử nghiệm gợi ý tin tức tự động dựa trên mô hình tương tác.

Không chỉ dừng lại ở việc định hình nội dung, dữ liệu còn là công cụ chiến lược quan trọng trong kinh tế báo chí. “Tường phí động” (dynamic paywall) là một ví dụ điển hình, khi dữ liệu giúp đoán trước thời điểm độc giả sẵn sàng đăng ký dịch vụ. Các chỉ số như thời gian đọc, lượt nhấp chuột, tỷ lệ chuyển đổi... được tổng hợp trong dashboard trực quan, hỗ trợ ban biên tập đưa ra quyết định kịp thời và chính xác hơn, mở ra hướng đi mới và bền vững cho ngành báo chí.

Ông Nguyễn Hoàng Nhật, Phó Trưởng Ban Nhân dân điện tử, Báo Nhân Dân đảm nhiệm vai trò điều phối phiên thảo luận

Bà Nguyễn Thu Hương, Phó Tổng Biên tập báo VnExpress, chia sẻ về hành trình biến dữ liệu từ những con số thuần túy thành công cụ chiến lược, nhằm giải quyết hai mục tiêu chính: phát triển độc giả và tăng trưởng doanh thu. VnExpress hiện sử dụng 5 loại dữ liệu (độc giả, hành vi, quảng cáo, bài viết, phản hồi) và 3 hệ thống lõi để phân tích, hiểu sâu sắc độc giả, từ đó điều phối sản xuất, khai thác chủ đề quan tâm và tối ưu hiệu quả quảng cáo. Bà Hương nhấn mạnh: “Dữ liệu không phải đũa thần. Nếu không gắn với mục tiêu rõ ràng, dữ liệu có thể trở thành rác chứ không phải vàng. Không nên để dữ liệu thay con người ra quyết định, mà hãy để nó là công cụ hỗ trợ những quyết định đúng đắn”.

Ông Phạm Anh Chiến, Phó Giám đốc Trung tâm Sản xuất và Phát triển nội dung số VTV Digital, cũng chia sẻ về sự chuyển dịch chiến lược của VTV nhằm thích nghi với bối cảnh truyền thông số, đặc biệt là với sự ra đời của nền tảng VTV Go. Kho dữ liệu người dùng khổng lồ từ VTV Go (hơn 50 triệu lượt cài đặt) đã mở ra cơ hội chưa từng có cho thương mại điện tử và các dịch vụ giá trị gia tăng, khẳng định khả năng nắm bắt và hiểu rõ khán giả chính là chìa khóa phát triển đột phá.

Tuy nhiên, bên cạnh cơ hội, việc tận dụng dữ liệu cũng đặt ra nhiều thách thức, đặc biệt là cân bằng giữa cá nhân hóa và quyền riêng tư, cũng như đảm bảo tính chính xác của AI và vai trò của con người.

Phó Tổng Biên tập Báo VnExpress Nguyễn Thu Hương với tham luận “Từ bão Yagi đến tương lai báo chí dữ liệu – Kinh nghiệm của VnExpress”

Ông Ngô Mạnh Hà, Giám đốc Công nghệ Công ty TechX, cảnh báo rằng báo chí là một trong những ngành thu thập và xử lý lượng dữ liệu cá nhân khổng lồ, tiềm ẩn nguy cơ rò rỉ dữ liệu. Ông đề xuất các tòa soạn cần xây dựng mô hình quản trị dữ liệu chặt chẽ, tuân thủ nguyên tắc minh bạch, tối giản, mã hóa, phân quyền truy cập, có sự đồng thuận với người dùng và cho phép họ quyền ẩn danh. Các tiêu chuẩn quốc tế như ISO/IEC 27701, GDPR hoặc Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân Việt Nam cần được áp dụng.

Nhiều diễn giả cũng nhấn mạnh rằng, để khai thác dữ liệu hiệu quả, yếu tố con người đóng vai trò quan trọng. Dù công nghệ hiện đại và dữ liệu phong phú đến mấy, nếu thiếu đội ngũ nhân sự có chuyên môn, tư duy phân tích và khả năng sáng tạo, mọi nỗ lực sẽ khó mang lại hiệu quả tối ưu. Việc đầu tư vào đào tạo, nâng cao năng lực cho nhân sự về tư duy dữ liệu, kỹ năng phân tích và ứng dụng dữ liệu trong sản xuất nội dung, kinh doanh là yếu tố then chốt.

Chuyển đổi số trong báo chí không đơn thuần là áp dụng công nghệ; đó là một hành trình thay đổi tư duy, lấy dữ liệu làm nền tảng, lấy độc giả làm trung tâm và lấy sự minh bạch làm kim chỉ nam.

Bài, ảnh: LIÊN HƯƠNG