Một góc Tây Hồ

Khi di sản văn hóa trở thành động lực cốt lõi phát triển du lịch bền vững

Hàng Châu có tới hai di sản văn hóa thế giới, đó là Tây Hồ và kênh đào Ðại Vận Hà. Tây Hồ không chỉ là biểu tượng của thành phố Hàng Châu, là một trong 5 hồ đẹp nhất Trung Quốc mà còn được UNESCO đưa vào danh sách Di sản văn hóa thế giới năm 2011. Kênh đào nhân tạo Ðại Vận Hà dài gần 1.800km, là kênh đào dài nhất thế giới, được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới năm 2014. Không chỉ được ban cho thiên nhiên tươi đẹp, khắp nơi đều có các di tích lịch sử gắn liền với di sản văn hóa khiến Hàng Châu trở thành một trong những trọng điểm về du lịch, văn hóa - lịch sử của Trung Quốc.

Ðoàn của chúng tôi tới Hàng Châu vào một ngày mùa Ðông, sau khi trải qua thời tiết lạnh giá của Bắc Kinh. Tới đây, chúng tôi chợt nhớ đến những câu thơ của nhà thơ Tế Hanh: “Trời Hàng Châu bốn bề êm ái/Mùa Thu đã đi qua còn gửi lại/Một ít vàng trong nắng trong cây/Một ít buồn trong gió trong mây/ Một ít vui trên môi người thiếu nữ...”. Có lẽ bởi thời tiết ôn hòa, vào giữa mùa Ðông nhưng Hàng Châu vẫn đẹp như đang độ Thu sang với “Lá phong đỏ như mối tình đượm lửa/Hoa cúc vàng như nỗi nhớ day dưa”. Không gian thơ mộng ấy hẳn đã gợi nhiều thi hứng khiến Hàng Châu còn là nơi gắn liền với tên tuổi của nhiều tao nhân mặc khách, nơi có “Ðường Tô Ðông Pha làm phú/Ðường Bạch Cư Dị đề thơ/Hồn người xưa vương vấn tự bao giờ/Còn thao thức trên cành đào ngọn liễu.” (Bài thơ tình ở Hàng Châu - Tế Hanh)

Hàng Châu đón du khách với lá phong đỏ và sắc vàng óng của những hàng cây ngô đồng cổ thụ ven đường đang dần thay lá. Chị Phương - hướng dẫn viên du lịch chia sẻ, người Trung Quốc có câu: “Trên có thiên đàng, dưới có Tô - Hàng” (Tô Châu, Hàng Châu); lại cũng có câu thành ngữ nổi tiếng: “Sinh ở Tô Châu, sống ở Hàng Châu, ăn ở Quảng Châu, chết ở Lễu Châu”, cho thấy cuộc sống thơ mộng, bình yên khi ở Hàng Châu.

Tây Hồ được chia ra bởi ba con đê ngăn, trong đó có hai con đê dài lấy tên của hai nhà thơ nổi tiếng Trung Quốc là Tô Ðông Pha và Bạch Cư Dị (đê Bạch và đê Tô) để tưởng nhớ công lao của các ông. Hai con đê này giống như hai vành đai màu xanh nổi trên hồ. Từ giữa đời Ðường, khi nhà thơ Bạch Cư Dị tới Hàng Châu làm Thứ sử, ông đã cho đắp lại đê, xây đập ngăn nước ở Tây Hồ và đắp đường để thuận tiện cho việc đi lại, bớt phụ thuộc vào thuyền. Chúng không chỉ là công trình thủy lợi mà còn là những dải lụa mềm mại vắt ngang mặt hồ, tạo nên Tây Hồ Thập cảnh kinh điển, như Hoa cảng quan ngư (Ngắm cá ở bến Hoa) hay Bình hồ thu nguyệt (Trăng thu trên hồ Bình)… Những áng thơ Ðường, thơ Tống đã nâng tầm Tây Hồ từ một thắng cảnh thiên nhiên thành một biểu tượng văn hóa. Du khách đến Hàng Châu không chỉ để chiêm ngưỡng mà còn để “thẩm thấu” những giá trị thẩm mỹ của những tác phẩm thơ văn được lưu truyền qua hằng ngàn năm.

Tam Đàn Ấn Nguyệt là một trong mười danh lam thắng cảnh nổi bật của Hồ Tây mà người ta vẫn thường gọi là Tây Hồ thập cảnh ở Hàng Châu
 

Sức hấp dẫn vô song của Tây Hồ đến từ những truyền thuyết, giai thoại đã trở thành di sản văn hóa. Nhà thơ Tô Ðông Pha từng nói: “Hàng Châu có Tây Hồ cũng giống như con người có khuôn mặt. Hàng Châu không có Tây Hồ cũng như người ta mất đi khuôn mặt vậy”, bởi vậy khi đến với Hàng Châu mà chưa ghé đến Tây Hồ thì coi như chưa được chiêm ngưỡng dung nhan người đẹp. Cảnh sắc hữu tình nên Hoàng đế Càn Long thời nhà Thanh đã cho lập bia đánh dấu mười cảnh đẹp của Tây Hồ (bia Tây Hồ Thập cảnh) do chính tay ông viết theo lối thư pháp.

Tương truyền Tây Hồ do nàng Tây Thi, một trong tứ đại mỹ nhân của Trung Quốc, hóa thân thành. Trong văn hóa Trung Quốc, Tây Hồ được ví như nơi văn hóa và lịch sử hội tụ, không ít truyền thuyết, giai thoại có ý nghĩa quan trọng với văn hóa quốc gia. Truyền thuyết Thanh Xà - Bạch Xà, chuyện tình Lương Sơn Bá - Chúc Anh Ðài hay truyền thuyết về Bạch Nương Tử và Hứa Tiên tại cầu Ðoạn Kiều và tháp Lôi Phong đã gắn liền với vùng đất thơ mộng này. Việc trùng tu và mở cửa tháp Lôi Phong không chỉ là khôi phục một kiến trúc cổ mà còn tái sinh một biểu tượng văn hóa. Ðứng trên tháp, du khách không chỉ ngắm cảnh mà còn cảm nhận được câu chuyện tình yêu vượt qua cả yêu ma và luật trời. Hay cầu Ðoạn Kiều (Broken Bridge) được gọi bằng cái tên “Cầu Gãy” không phải vì cây cầu bị hỏng mà là do cảnh tượng tuyết đọng vào mùa đông. Khi tuyết tan, nhìn từ xa, cây cầu dường như bị đứt đoạn, tạo nên một khung cảnh lãng mạn, gắn liền với truyền thuyết Bạch Nương Tử chờ chồng. Còn truyền thuyết về miếu Nhạc Phi gắn liền với câu chuyện bi tráng về danh tướng Nhạc Phi, người đã chiến đấu chống quân Kim nhưng bị gian thần Tần Cối hãm hại và xử tử oan ức. Những truyền thuyết này đã biến các địa danh thành những điểm đến có hồn có cốt, khiến mỗi bước chân của du khách đều là một hành trình khám phá văn hóa. Chiến lược phát triển du lịch của Hàng Châu tập trung khai thác chiều sâu văn hóa, mà trọng tâm chính là danh thắng Tây Hồ. 

Nơi đây còn là một vùng văn hóa Trà nức tiếng, gắn với đồn điền trà Long Tỉnh (trà Giếng Rồng) với những triền đồi xanh mướt, nơi du khách không chỉ chiêm ngưỡng cảnh quan tuyệt đẹp mà còn được tìm hiểu về văn hóa Trà của Trung Quốc.

Hàng Châu còn là nơi nổi tiếng với lụa tơ tằm và từng là một phần của Con đường Tơ lụa lịch sử, tạo nên một điểm đến phong phú về cả cảnh quan và trải nghiệm văn hóa. Khí hậu ôn hòa, đặc biệt là mùa xuân và mùa thu, làm cho Hàng Châu trở thành điểm đến lý tưởng quanh năm. Trong đó, một sự kiện độc đáo là Lễ hội ngắm thủy triều đỏ ngoạn mục trên sông Tiền Ðường, thường diễn ra vào khoảng tháng 8 đến tháng 10.

Miếu Nhạc Phi nằm ở phía Nam chân núi Tây Hạ, là điểm đến lịch sử nổi tiếng thu hút khách du lịch tìm hiểu về vị tướng tận trung

Phát triển du lịch văn hóa - Từ bảo tồn đến tái tạo giá trị

Hàng Châu nhận thức rõ rằng, để phát triển du lịch bền vững, cần phải đi từ bảo tồn di sản văn hóa vật thể (kiến trúc, cảnh quan) và phi vật thể (truyền thuyết, thơ ca, nghệ thuật truyền thống) đến việc tái tạo và làm mới các giá trị đó trong bối cảnh đương đại.

Ngoài Tây Hồ, chính quyền địa phương còn tích cực khai thác nhiều di sản văn hóa phi vật thể quan trọng khác vào hoạt động du lịch. Ðó là văn hóa Trà Long Tỉnh với hoạt động du lịch trải nghiệm từ tham quan vườn trà, tìm hiểu quy trình chế biến, đến nghệ thuật thưởng trà, biến vùng núi quanh hồ thành một “địa điểm du lịch ẩm thực và văn hóa” cao cấp. Ðó còn là việc khai thác các tour du lịch trên kênh Ðại Vận Hà - Di sản Thế giới thứ hai của Hàng Châu, tham quan phố cổ Hà Phường (Hefang Street) và các bảo tàng lụa, bảo tàng quạt, bảo tàng trà… Tất cả tạo nên một chuỗi sản phẩm du lịch đa dạng, kết nối với quá khứ giao thương phồn thịnh.

 Tham quan quy trình chế biến và nghệ thuật thưởng trà Long Tỉnh

Trong chiến lược nâng tầm du lịch văn hóa, Hàng Châu đã rất sáng tạo khi kết hợp di sản cổ kính với nghệ thuật trình diễn đương đại mang tầm quốc tế. Ðiển hình nhất chính là sự hợp tác với đạo diễn điện ảnh nổi tiếng thế giới Trương Nghệ Mưu để tạo ra các show diễn ngoài trời quy mô lớn, đặc biệt là show diễn Ấn tượng Tây Hồ (Impression West Lake). Ban đầu, show diễn này là một phần của chuỗi Ấn tượng do Trương Nghệ Mưu và cộng sự dàn dựng. Sau này, nó được nâng cấp và cải tiến thành Thiên cổ tình cảnh khúc - Tây Hồ chi ký (Enduring Memories of Hangzhou) nhân dịp Hội nghị Thượng đỉnh G20 năm 2016 được tổ chức tại Hàng Châu và từ đó được khai thác, phát triển thành một show diễn độc đáo nhất ở Hàng Châu. Việc gắn tên tuổi Trương Nghệ Mưu - một đạo diễn tài năng được quốc tế công nhận với show diễn đã ngay lập tức nâng cao vị thế và sự thu hút của sản phẩm du lịch này. Nó biến Hàng Châu trở thành điểm đến không chỉ để tham quan mà còn để thưởng thức nghệ thuật đỉnh cao, thu hút một lượng lớn du khách với nhiều mức giá phù hợp. Là sự kết hợp hoàn hảo giữa công nghệ hiện đại (ánh sáng, âm thanh, hiệu ứng…) và cảnh quan tự nhiên, show diễn không chỉ là màn trình diễn mà còn là một câu chuyện văn hóa. Nó tái hiện các truyền thuyết và thơ văn về Tây Hồ với  ngôn ngữ nghệ thuật và vũ đạo hiện đại. Sự thành công của show diễn chứng minh rằng, di sản văn hóa không phải là thứ tĩnh lặng chỉ để chiêm ngưỡng, mà có thể được “tái sinh” bằng công nghệ và sáng tạo, tạo ra một trải nghiệm du lịch hoàn toàn mới và hấp dẫn.

Làng trà Long Tỉnh nằm ở phía Tây Nam của khu vực thắng cảnh Tây Hồ, được bao quanh bởi những ngọn núi hùng vĩ

Chiến lược phát triển du lịch gắn với văn hóa đã mang lại những thành tựu ấn tượng cho Hàng Châu. Ðầu tiên là bảo tồn di sản, việc phát triển du lịch đã tạo ra nguồn tài chính khổng lồ để duy trì và bảo tồn Tây Hồ cùng với các di tích lịch sử khác. Từ đó giúp tăng trưởng kinh tế, khi ngành Du lịch đã trở thành động lực kinh tế chính, kéo theo sự phát triển của các ngành dịch vụ, khách sạn, ẩm thực và bán lẻ. Nhờ vậy cũng nâng cao danh tiếng giúp Hàng Châu được biết đến là một thành phố xanh và văn minh - một điểm đến du lịch văn hóa chất lượng cao, thu hút cả du khách nội địa và quốc tế.

Kinh nghiệm của Hàng Châu là minh chứng rằng, du lịch văn hóa không phải là một nhánh nhỏ mà là huyết mạch của sự phát triển. Bằng cách biến Tây Hồ, với không gian ấn tượng cùng những truyền thuyết, thơ ca bất tận thành một sân khấu lớn, và bằng cách kết hợp tinh hoa cổ xưa với sáng tạo của bậc thầy nghệ thuật đương đại như Trương Nghệ Mưu, Hàng Châu đã phát triển du lịch văn hóa thành công, mang lại cho du khách nhiều trải nghiệm thú vị.

Những truyền thuyết đã biến các địa danh thành điểm đến có hồn có cốt, khiến mỗi bước chân của du khách đều là một hành trình khám phá văn hóa

NGÔ HỒNG VÂN - Ảnh: PHẠM CHÍNH

Nguồn: Tạp chí VHNT số 623, tháng 10-2025