Ở tuổi 82, tác giả, đạo diễn Tất Thọ đã đúc kết toàn bộ gia tài tinh thần và trí tuệ tích lũy qua hơn nửa thế kỷ hoạt động nghệ thuật bền bỉ qua bộ sách Người hùng không cầm súng. Các tác phẩm không chỉ phản ánh vốn sống phong phú của một người nghệ sĩ từng trải qua chiến trường mà còn thể hiện một nhãn quan nhân văn sâu sắc trước những biến chuyển của thân phận con người trong dòng chảy lịch sử.
Tại buổi lễ ra mắt sách, PGS, TS, nhà văn, nhà lý luận phê bình văn học Ngô Văn Giá chia sẻ: “Nhìn vào bộ sách Người hùng không cầm súng với hơn 1.300 trang được chắt lọc từ 4.000 trang bản thảo viết tay, chúng ta thấy hiện lên chân dung của một người nghệ sĩ đã dành trọn đời mình cho chữ nghĩa. Tác giả từ một người lính bước vào chiến trường khốc liệt khi còn rất trẻ, rồi bước ra khỏi cuộc chiến với một tâm thế nhân văn để tiếp tục cống hiến. Suốt hơn nửa thế kỷ qua, tác giả Tất Thọ đã giữ trọn một tấm lòng thủy chung son sắt với kịch bản văn học. Từng trang viết của ông không chỉ là kịch bản, mà là những lát cắt cuộc đời được chiêm nghiệm sâu sắc, kỹ lưỡng, thấm đẫm hơi thở của mảnh đất và con người Quảng Ninh. Sự kết hợp giữa vốn sống thực tế từ chiến trường Trường Sơn và nhãn quan của một nhà phê bình sắc sảo đã tạo nên những tác phẩm có sức nặng tư tưởng lớn. Ông cũng là một “người hùng không cầm súng” đích thực, đã dùng ngòi bút để bảo vệ những giá trị tốt đẹp của con người”.
Nhà viết kịch Lê Quý Hiền đánh giá: “Đọc những trang viết của Tất Thọ, tôi có cảm giác như đang chạm vào một tảng than cháy hết mình. Viết kịch vốn là một hành trình vô cùng gian nan, nhưng với Tất Thọ, ông đã để toàn bộ hiện thực cuộc sống cuồn cuộn ùa vào trang giấy. Điều tôi nể phục nhất ở kịch của Tất Thọ chính là cái thật. Nhân vật trong kịch của ông sống đời sống riêng, cất lên tiếng nói của chính họ. Mỗi nhân vật hiện ra đều rõ nét, sắc sảo và mang tính phát hiện cao. Đó chính là bản lĩnh của một ngòi bút bậc thày, luôn biết cách làm mới hiện thực bằng một tâm hồn nhạy cảm và nhân văn”.
Trong khuôn khổ lễ công bố tác phẩm, điểm nhấn gây ấn tượng mạnh mẽ với công chúng chính là buổi biểu diễn ra mắt vở kịch "Cuốn truyện bị đốt" nằm trong tập 1 của bộ sách. Tác phẩm được dàn dựng bởi Sân khấu Kịch Hồng Vân (TP.HCM) dựa trên kịch bản của tác giả Tất Thọ, với sự góp mặt của dàn diễn viên trẻ Gen Z tài năng.
Trong kho tàng kịch bản đồ sộ của tác giả Tất Thọ, Cuốn truyện bị đốt nổi lên như một tác phẩm tiêu biểu, khéo léo kết nối giữa quá khứ hào hùng và thực tại đầy suy tư thông qua một cốt truyện kịch tính. Vở kịch mở đầu bằng ký ức thanh xuân tươi đẹp của bộ “kiềng ba chân”: Hằng - Lâm - Hiệp tại Đại học Văn khoa Hà Nội, sau đó dẫn dắt người xem vào khói lửa Trường Sơn, nơi những phóng viên chiến trường gặp gỡ các nữ thanh niên xung phong tại Quán Tiên. Câu chuyện không dừng lại ở chiến tranh mà kéo dài đến nửa thế kỷ sau, tạo nên một cuộc đối diện đầy éo le giữa các nhân vật trong thời bình. Xung đột trung tâm của vở kịch không nằm ở tiếng bom đạn, mà nằm ở câu hỏi về lý tưởng: Ai là người vẫn giữ được niềm tin trong sáng của thuở ban đầu và ai đã thay đổi khi thời kỳ gian khó đi qua?
Bằng một nhãn quan nhân hậu nhưng không né tránh sự khốc liệt, tác giả Tất Thọ đã can đảm chạm đến những góc khuất đầy tế nhị như: hiện tượng rối loạn tâm lý của phụ nữ trong chiến tranh do sự cô độc và thiếu thốn tình cảm. Đây cũng chính là lý do chính, Sân khấu Kịch Hồng Vân xin dựng vở kịch này.
Tại buổi ra mắt tác phẩm, NSND Hồng Vân chia sẻ: “Kịch bản viết về đề tài chiến tranh không nhiều và đặc biệt kịch bản về đề tài chiến tranh nhưng có khả năng tiếp cận tới khán giả trẻ hiện nay lại rất ít. Và chúng tôi đặc biệt quan tâm đến hình ảnh những nữ thanh niên xung phong - những người vừa là chiến sĩ vừa là người mẹ, đã trải qua những nỗi đau khủng khiếp cả về thể xác lẫn tinh thần. Ở tác phẩm này, tác giả Tất Thọ đã lý giải “căn bệnh thiếu đàn ông” dưới góc nhìn đầy sự thông cảm và sẻ chia, giúp người xem không thấy xa lạ mà ngược lại, cảm thấy vô cùng thương xót và thấu hiểu cho nỗi đau của một thế hệ”.
Việc đưa các diễn viên thế hệ Gen Z như: Trung Trực, My Hoàng, Hoàng Kymo, Yến Phi… vào vai những người lính, thanh niên xung phong năm xưa là một nỗ lực của NSND Hồng Vân nhằm “hun đúc tinh thần yêu nước” một cách tự nhiên cho giới trẻ. Đạo diễn cũng đã có những điều chỉnh khéo léo, xây dựng những phân đoạn trẻ trung, sinh động để phù hợp cách tiếp cận khán giả trẻ.
Diễn viên trẻ Trung Trực (23 tuổi) trong vai Vũ Lâm cho biết: “Vũ Lâm là một vai diễn đầy thử thách, đòi hỏi người diễn viên phải có khả năng chuyển biến tâm lý liên tục trước những biến cố dồn dập. Nội tâm của nhân vật này rất phức tạp, đa chiều và đôi khi thật khó đoán định, buộc tôi phải đào sâu suy nghĩ để thấu hiểu từng mạch ngầm cảm xúc”.
Không chỉ là tài sản cá nhân, bộ sách Người hùng không cầm súng còn mang giá trị cộng đồng. Tại buổi lễ, tác giả đã trao tặng bộ sách cho Thư viện tỉnh Quảng Ninh, Trường THPT Chuyên Hạ Long, Bộ đội Biên phòng tỉnh Quảng Ninh… Đặc biệt, toàn bộ số tiền bán sách được tác giả dành ủng hộ đồng bào miền Trung - quê hương ông - nơi đang chịu hậu quả của bão lũ.
Sự kiện cũng đón nhận sự tham gia của đông đảo giáo viên và học sinh trường THPT Chuyên Hạ Long. Đây là hoạt động trải nghiệm thực tế ý nghĩa, giúp hiện thực hóa định hướng gắn lý thuyết văn học với thực tiễn đời sống nghệ thuật, khơi gợi lý tưởng sống cho thế hệ trẻ.
