Tổng Bí thư Tô Lâm, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cùng các đại biểu tham quan triển lãm tại Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống ngành Văn hóa (28/8/1945 - 28/8/2025) - Ảnh: Việt Hùng
Chúng ta vui mừng, phấn khởi với những thành tựu của năm 2025 và nhiệm kỳ 2021 -2025 rất toàn diện trên hầu hết các lĩnh vực; công tác xây dựng môi trường văn hóa tiếp tục đi vào chiều sâu, thực chất. Toàn Ngành đã kiên trì, chủ động xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, với phương châm lấy khu dân cư, cơ quan, trường học, doanh nghiệp làm địa bàn tác nghiệp. Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” gắn với xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh ngày càng gắn với nhu cầu thực tế của người dân và đặc thù của từng địa bàn. Người dân vừa là chủ thể sáng tạo, vừa là đối tượng thụ hưởng các giá trị văn hóa, qua đó tạo nên nền tảng xã hội vững chắc cho sự phát triển bền vững.
Hệ thống di sản văn hóa Việt Nam chưa bao giờ được nhận diện đầy đủ và lan tỏa sâu rộng trên bình diện quốc tế như trong giai đoạn hiện nay. Cả nước hiện có hơn 40.000 di tích và gần 70.000 di sản văn hóa phi vật thể được kiểm kê, trong đó có 37 di sản đã được UNESCO công nhận và ghi danh. Nhiều di tích sau khi được tu bổ, tôn tạo đã trở thành những điểm đến văn hóa - du lịch hấp dẫn, góp phần khơi dậy niềm tự hào dân tộc, thúc đẩy phát triển du lịch bền vững và tạo sinh kế cho cộng đồng, qua đó đóng góp thiết thực vào phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương.
Cùng với việc gìn giữ và phát huy các giá trị di sản văn hóa, các ngành công nghiệp văn hóa đang được định hướng phát triển theo phương châm “Sáng tạo - bản sắc - độc đáo - chuyên nghiệp”, từng bước khẳng định vị trí trong cơ cấu tăng trưởng của nền kinh tế và trong chiến lược phát triển văn hóa quốc gia. Thực tiễn giai đoạn 2015 - 2025 cho thấy, lĩnh vực này đã đóng góp khoảng 4 - 4,5% GDP, phản ánh sự chuyển biến tích cực cả về nhận thức và hành động; khẳng định công nghiệp văn hóa đang trở thành động lực kinh tế mới, có giá trị gia tăng cao, gắn với phát triển bền vững và quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới.
Những thành tựu bước đầu đó được thể hiện sinh động qua sự ra đời của nhiều sản phẩm văn hóa có sức lan tỏa xã hội mạnh mẽ, trong đó có các bộ phim điện ảnh đạt doanh thu hàng trăm tỷ đồng, thu hút hàng triệu khán giả, góp phần hình thành thị trường văn hóa năng động, chuyên nghiệp hơn. Cùng với đó, trong năm 2025, hàng loạt sự kiện văn hóa, nghệ thuật, điện ảnh, âm nhạc quy mô quốc gia và quốc tế được tổ chức tại Việt Nam, vừa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chính trị, đặc biệt là các hoạt động kỷ niệm những dấu mốc lịch sử trọng đại của đất nước, vừa nâng cao mức thụ hưởng văn hóa, bồi đắp đời sống tinh thần của Nhân dân.
Những chuyển biến tích cực trong lĩnh vực thể dục thể thao quần chúng thể hiện rõ qua việc có trên 38% dân số thường xuyên luyện tập thể dục thể thao. Cùng với đó, thể thao Việt Nam tiếp tục khẳng định vị thế trên các đấu trường khu vực và quốc tế, nổi bật là thành tích dẫn đầu bảng tổng sắp huy chương tại hai kỳ SEA Games 31 và 32 tổ chức tại Việt Nam. Đặc biệt, tại SEA Games 33, mặc dù chỉ đứng thứ 6 về số lượng vận động viên tham dự, Đoàn Thể thao Việt Nam vẫn xuất sắc xếp thứ 3 toàn Đoàn. Đáng chú ý, gần 70% số huy chương vàng của Đoàn đến từ các môn thể thao trong chương trình Olympic, qua đó cho thấy hiệu quả rõ nét của định hướng đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, góp phần nâng cao chất lượng và tính bền vững của thể thao thành tích cao Việt Nam.
Đối với lĩnh vực du lịch, năm 2025 đánh dấu sự phục hồi và tăng trưởng ấn tượng, với hơn 21,5 triệu lượt khách quốc tế - con số cao nhất từ trước đến nay (tăng khoảng 21%, cao gấp nhiều lần mức tăng trưởng bình quân 5% của du lịch thế giới và vượt xa mức 8% của khu vực châu Á - Thái Bình Dương) và trên 100 triệu lượt khách nội địa. So với thời điểm trước đại dịch COVID-19, du lịch Việt Nam đã phục hồi ở mức khoảng hơn 110% (du lịch thế giới mới chỉ phục hồi khoảng 90%). Kết quả này không chỉ đến từ nhu cầu thị trường, mà còn là kết quả của quá trình hoàn thiện thể chế, quy hoạch và chính sách phát triển du lịch theo hướng chuyên nghiệp, bền vững, gắn kết chặt chẽ với bảo tồn văn hóa và bảo vệ môi trường.
Báo chí, truyền thông và xuất bản tiếp tục khẳng định vai trò là tiếng nói của Đảng, Nhà nước, đồng thời là diễn đàn tin cậy của Nhân dân; góp phần khơi dậy tinh thần đoàn kết, nghĩa đồng bào trong những thời điểm khó khăn như đại dịch, thiên tai, bão lũ, qua đó lan tỏa những giá trị nhân văn cao đẹp và truyền thống tương thân tương ái của dân tộc Việt Nam. Không chỉ thực hiện tốt chức năng thông tin, tuyên truyền, báo chí còn giữ vai trò quan trọng trong định hướng dư luận xã hội, tích cực tham gia đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí; kiên quyết phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, đồng thời quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam ra thế giới, góp phần nâng cao vị thế và uy tín quốc gia trong bối cảnh cạnh tranh thông tin ngày càng gay gắt.
Những kết quả toàn diện và nổi bật đạt được trong năm 2025 là kết tinh của cả một quá trình đổi mới tư duy quản lý, trong đó xây dựng thể chế được xác định là trụ cột để kiến tạo phát triển.
Ngay từ đầu nhiệm kỳ 2021 - 2026, Bộ VHTTDL quyết liệt triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng. Nghị quyết đã xác định hoàn thiện đồng bộ thể chế là một trong ba đột phá chiến lược, gắn với xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, nhằm tạo môi trường phát triển thuận lợi, đổi mới quản trị quốc gia, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước.
Nghị quyết số 76-NQ/CP ngày 15/7/2021 của Chính phủ ban hành Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2021 - 2030 xác định: cải cách thể chế là một trong những nội dung trọng tâm của cải cách hành chính 10 năm tới, trong đó tập trung xây dựng, hoàn thiện hệ thống thể chế của nền hành chính và nâng cao hiệu lực, hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật.
Đặc biệt, năm 2025, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Nghị quyết nhấn mạnh: Công tác xây dựng và thi hành pháp luật là “Đột phá của đột phá” trong hoàn thiện thể chế phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới; là một nhiệm vụ trọng tâm của tiến trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân, dưới sự lãnh đạo của Đảng. Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh: “Trong bối cảnh đất nước đang bước vào giai đoạn phát triển mới với yêu cầu cao về hiện đại hóa, và hội nhập quốc tế sâu rộng, việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật trở thành yếu tố sống còn, quyết định sự thành công của quá trình vươn mình của dân tộc”.
Quán triệt tinh thần chỉ đạo của Đảng, ngay từ đầu nhiệm kỳ 2021 - 2026, Bộ VHTTDL đã chủ động trong công tác tham mưu và đổi mới tư duy từ “Làm văn hóa” sang “Quản lý nhà nước về văn hóa”. Trong đó, công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế theo hướng kiến tạo phát triển, coi đây là khâu đột phá trong quản lý Ngành. Toàn Ngành đã quyết liệt rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, nghiên cứu và đề xuất với cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung các cơ chế, chính sách, từng bước tháo gỡ những “điểm nghẽn”, “khoảng trống” về pháp lý. Cách tiếp cận này vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước, vừa tạo môi trường thuận lợi cho sáng tạo, khơi thông mọi nguồn lực để phát triển.
Để bảo đảm việc triển khai các nhiệm vụ được thông suốt, nhịp nhàng và hiệu quả, Bộ VHTTDL đã chủ động phân công, giao nhiệm vụ rõ ràng cho các cơ quan quản lý nhà nước, trong đó Vụ Pháp chế được xác định là cơ quan thường trực, tham mưu giúp Bộ trưởng “giữ nhịp” công tác quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với các ngành, lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý của Bộ, đồng thời tổ chức thực hiện công tác pháp chế theo đúng quy định của pháp luật. Thông qua các cuộc họp giao ban hằng tháng, hằng quý, cũng như các hội nghị sơ kết, tổng kết năm, việc báo cáo tiến độ, đôn đốc xây dựng văn bản quy phạm pháp luật, các đề án, quy hoạch, chiến lược được thường xuyên trao đổi, thảo luận trên tinh thần đổi mới phương thức làm việc, bảo đảm rõ người, rõ việc, rõ thẩm quyền, rõ trách nhiệm và rõ sản phẩm.
Hằng năm, các cơ quan tham mưu quản lý nhà nước đều có bản cam kết trách nhiệm với Bộ trưởng về các nhiệm vụ trọng tâm, trong đó có vấn đề hoàn thiện chính sách và thể chế. Bộ VHTTDL cũng đã hướng dẫn, chỉ đạo kịp thời các địa phương triển khai các quy định pháp luật chuyên ngành trên tinh thần “Bộ hướng dẫn, sở đồng hành vì một sứ mệnh chung”. Các Cục, Vụ chức năng của Bộ cũng đã phối hợp với có hiệu quả với các Sở để tháo gỡ, giải quyết những vấn đề nảy sinh trong thực tiễn quản lý, nhất là những lĩnh vực như: di sản, lễ hội, thi người đẹp, du lịch… Cũng chính qua giải quyết các vấn đề cơ sở, các cơ quan chức năng của Bộ đã rà soát, tổng kết thực tiễn chính sách, từ đó, điều chỉnh, tham mưu đề xuất lãnh đạo Bộ và các cơ quan có thẩm quyền sửa đổi các văn bản quy phạm pháp luật thuộc lĩnh vực quản lý nhà nước chuyên ngành. Chính điều này đã làm chuyển biến rõ nét công tác thể chế của ngành VHTTDL.
Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng trình bày nội dung cơ bản của dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội ngày 8/10/2025 - Ảnh: Cổng TTĐT Quốc hội
Một trong những phương thức lãnh đạo mang có tính căn cơ, nền tảng là phải vận dụng rất linh hoạt, uyển chuyển giữa thể chế trong Đảng với thể chế của Nhà nước để tạo sự nhịp nhàng, ăn khớp, đảm bảo sự lãnh đạo toàn diện của Đảng, nhưng không bao biện, không làm thay cho chính quyền. Do vậy, ngay từ đầu nhiệm kỳ, Ban Cán sự Đảng (sau này là Ban Thường vụ Đảng ủy Bộ) đã luôn phối hợp chặt chẽ với lãnh đạo Bộ trong việc lãnh đạo xây dựng và hoàn thiện thể chế phát triển của Ngành. Theo đó đã tiến hành rà soát, sửa đổi, bổ sung và xây dựng mới rất nhiều văn bản quan trọng: Quy chế làm việc của Bộ VHTTDL; Quy chế phối hợp giữa Ban Cán sự Đảng (sau này là Ban Thường vụ Đảng ủy Bộ) với lãnh đạo Bộ; Quy chế phát ngôn và cung cấp thông tin cho báo chí; Quy chế dân chủ cơ sở… tạo thành khối thống nhất trong lãnh đạo, điều hành của Bộ, luôn bám sát định hướng chính trị nhưng giàu tính thực tiễn, bám sát thực tiễn, không dập khuôn, giáo điều, lợi ích nhóm trong xây dựng chính sách, pháp luật.
Trong nhiệm kỳ, dấu ấn nổi bật đầu tiên đó là: Bộ VHTTDL đã báo cáo Chính phủ, tham mưu Bộ Chính trị, Ban Bí thư tổ chức thành công Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021 - một dấu mốc có ý nghĩa đặc biệt trong việc định hình tư duy này. Hội nghị khẳng định vai trò trung tâm của văn hóa trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đồng thời đặt ra yêu cầu cấp thiết phải đổi mới phương thức quản lý văn hóa, coi thể chế và pháp luật là công cụ chủ yếu để Nhà nước thực hiện vai trò định hướng, điều tiết và kiến tạo phát triển. Trên cơ sở đó, công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế được Bộ VHTTDL xác định là nhiệm vụ chính trị trung tâm, xuyên suốt toàn bộ hoạt động quản lý nhà nước của Ngành trong suốt nhiệm kỳ.
Bộ đã làm tốt vai trò tham mưu, chủ động hoàn thiện cơ chế, chính sách thúc đẩy phát triển văn hoá ngang tầm với kinh tế, chính trị, xã hội; triển khai đồng bộ các Đề án, Nghị định, Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa; qua đó từng bước khẳng định rõ hơn giá trị, vị thế của văn hóa trong phát triển bền vững đất nước.
Đặc biệt, Bộ đã hoàn thiện, trình cấp có thẩm quyền dự thảo Nghị quyết Bộ Chính trị về một số giải pháp đột phá chấn hưng và phát triển văn hóa Việt Nam trong kỷ nguyên mới, bảo đảm đúng tiến độ, được đánh giá cao về chất lượng và tính đổi mới trong tư duy, nhận thức, mang tính đột phá, mở ra tầm nhìn chiến lược mới cho sự phát triển văn hóa quốc gia. Đây là sự chủ động, sáng tạo của Bộ trong việc ban hành một văn kiện có ý nghĩa chính trị, tư tưởng sâu sắc cho giai đoạn mới. Đặc biệt, Dự thảo lần đầu tiên trả lời thấu đáo ba câu hỏi cốt lõi mà thực tiễn đặt ra: (1) Vì sao cần ban hành Nghị quyết lúc này; (2) Nghị quyết có gì mới, thể hiện cách tiếp cận toàn diện, lấy con người và giá trị văn hóa Việt Nam làm trung tâm, coi văn hóa là nguồn lực nội sinh, sức mạnh mềm quốc gia; (3) Sau khi ban hành, sẽ làm gì và triển khai ra sao? Ba nội dung này được luận giải chặt chẽ, phản ánh tầm nhìn chiến lược của Đảng và Nhà nước, đồng thời khẳng định vai trò tham mưu của Bộ VHTTDL.
Bộ VHTTDL đã tạo được bước đột phá rõ nét trong công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế. Điều này thể hiện không chỉ ở quy mô mà còn ở chất lượng của hệ thống văn bản quy phạm pháp luật được ban hành lớn nhất từ trước đến nay trong một nhiệm kỳ. Qua đó vừa nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, vừa tạo lập nguồn lực và động lực mới cho phát triển các lĩnh vực văn hóa, thể thao và du lịch. Riêng năm 2025, Bộ tập trung xây dựng 46 văn bản, thể hiện quyết tâm cao trong việc hoàn thiện thể chế đồng bộ, kịp thời.
Trong nhiệm kỳ 2021 - 2026, Bộ VHTTDL đã chủ trì xây dựng, ban hành và trình cấp có thẩm quyền ban hành gần 130 văn bản quy phạm pháp luật; đến nay, hệ thống pháp luật trong các lĩnh vực Bộ quản lý đã có trên 430 văn bản. Đã báo cáo Chính phủ trình và được Quốc hội thông qua 7 dự án luật, trong đó phối hợp sửa đổi 1 luật (Luật Sở hữu trí tuệ - phần quyền tác giả và quyền liên quan); 1 Nghị quyết của Quốc hội, đồng thời xây dựng 37 Nghị định của Chính phủ, 1 Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, hơn 100 Thông tư, với nhiều chính sách mới, mang tính đặc thù, lần đầu tiên được ban hành, góp phần tháo gỡ các “điểm nghẽn”, “nút thắt” về cơ chế, mở ra không gian phát triển mới cho Ngành.
Cùng với đó, Quốc hội đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo năm 2025 (Luật số 75/2025/QH15), có hiệu lực từ ngày 1/1/2026. Luật đã kịp thời điều chỉnh các quan hệ mới phát sinh trong hoạt động quảng cáo, đặc biệt là quảng cáo số, quảng cáo xuyên biên giới; siết chặt quản lý quảng cáo sai sự thật, làm rõ trách nhiệm của người chuyển tải sản phẩm, người phát hành quảng cáo, nhất là người nổi tiếng, qua đó bảo đảm tính minh bạch, lành mạnh của thị trường và hài hòa giữa mục tiêu phát triển kinh tế với bảo vệ các giá trị văn hóa, đạo đức xã hội.
Cũng trong năm 2025, quán triệt sâu sắc chủ trương của Đảng về xây dựng nền báo chí, truyền thông chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại, Luật Báo chí (sửa đổi) đã được Quốc hội thông qua với nhiều nội dung đổi mới quan trọng. Luật không chỉ thể chế hóa kịp thời các quan điểm, định hướng lớn của Đảng, đáp ứng yêu cầu quản lý báo chí trong bối cảnh mới, mà còn góp phần tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước; mở rộng không gian phát triển và kinh tế báo chí; bảo vệ chủ quyền thông tin quốc gia và an ninh tư tưởng trong kỷ nguyên số; nâng cao năng lực thích ứng và tính chuyên nghiệp của hoạt động báo chí.
Song song với xây dựng luật, Bộ VHTTDL đã tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành nhiều chiến lược, quy hoạch mang tính nền tảng và dài hạn, như Chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa đến năm 2030, tầm nhìn 2045; Chiến lược phát triển thể dục, thể thao Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2045; Quy hoạch mạng lưới văn hóa cơ sở và thể thao; Quy hoạch hệ thống du lịch thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn 2045… Có thể nói, công tác hoàn thiện thể chế được triển khai đồng bộ trên tất cả các lĩnh vực quản lý, từ di sản văn hóa, văn hóa cơ sở, gia đình, điện ảnh, nghệ thuật biểu diễn, mỹ thuật, nhiếp ảnh, thể thao, du lịch đến báo chí, xuất bản, theo hướng hiện đại hóa quản lý, tăng cường phân cấp, phân quyền, cải cách thủ tục hành chính và ứng dụng công nghệ số.
Một điểm nhấn quan trọng trong nhiệm kỳ 2021 - 2026 là sự chuyển biến trong tư duy và phương thức quản lý, trong đó, Bộ đặt ra yêu cầu xác định nhiệm vụ rà soát văn bản quy phạm pháp luật là nhiệm vụ thường xuyên, được đưa vào kế hoạch công tác hằng năm của tất cả các cơ quan tham mưu quản lý nhà nước thuộc Bộ. Đã rà soát trên 2.400 văn bản, kịp thời đề xuất sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ những quy định không còn phù hợp, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật và phục vụ chủ trương tinh gọn bộ máy nhà nước. Thể chế đã trở thành công cụ kiến tạo phát triển, khơi thông nguồn lực, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và xây dựng sức mạnh mềm văn hóa Việt Nam trong kỷ nguyên mới.
Một dấu mốc có ý nghĩa đặc biệt là tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV đã thông qua Nghị quyết số 162/2024/QH15 phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025 - 2035, với tổng mức đầu tư giai đoạn 2025 - 2030 trên 122.250 tỷ đồng. Chương trình tập trung vào phát triển con người, hạ tầng văn hóa, bảo tồn và phát huy di sản, phát triển công nghiệp văn hóa, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế. Việc tái khởi động Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa sau nhiều năm gián đoạn không chỉ tạo nguồn lực tài chính quan trọng, mà còn khẳng định rõ vị thế của văn hóa trong chiến lược phát triển đất nước, thể hiện tư duy vượt qua nhiệm kỳ, hướng tới phát triển dài hạn.
Trong bối cảnh thực hiện chủ trương tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị và triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp, ngành VHTTDL đã chủ động tham mưu ban hành nhiều văn bản quan trọng về phân cấp, phân quyền và phân định rõ thẩm quyền trong các lĩnh vực văn hóa, thông tin, thể thao và du lịch. Những bước đi này tiếp tục khẳng định sự chuyển biến mạnh mẽ, đồng bộ trong tư duy và hành động của toàn Ngành, góp phần quan trọng đưa công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực VHTTDL theo hướng hiện đại, hiệu quả, phù hợp với yêu cầu của giai đoạn mới.
Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng cùng Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ngãi tiếp xúc cử tri tại xã Ngọk Bay sau Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV - Ảnh: Ngọc Hòa
Những kết quả đạt được là minh chứng rõ nét cho tầm nhìn chiến lược và sự đổi mới tư duy trong quản lý, khi thể chế được xác định là “Đột phá của đột phá” cho phát triển. Cách tiếp cận này đã tạo dựng nền tảng quan trọng để các lĩnh vực văn hóa, thông tin, thể thao và du lịch hội tụ bản sắc, lan tỏa giá trị và bứt phá trong giai đoạn phát triển mới. Qua đó, tiếp tục khẳng định vai trò, vị thế của Ngành trong tổng thể các chủ trương, chính sách lớn của Đảng và Nhà nước; đồng thời cho thấy sự kiên định vượt qua tư duy nhiệm kỳ, hướng tới tầm nhìn dài hạn và mục tiêu phát triển bền vững.
Tuy nhiên, với tinh thần nhìn thẳng vào sự thật, bên cạnh những thành tựu đạt được, công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế trong các lĩnh vực văn hóa, thể thao và du lịch vẫn còn những hạn chế, bất cập nhất định, cần được tập trung tháo gỡ trong thời gian tới.
Cụ thể, một số lĩnh vực chuyên ngành như nghệ thuật biểu diễn, mỹ thuật, nhiếp ảnh, triển lãm… đến nay vẫn chưa có luật điều chỉnh riêng, gây ra những khó khăn nhất định trong công tác quản lý nhà nước. Bên cạnh đó, văn hóa là lĩnh vực mang tính đặc thù, gắn liền với truyền thống, phong tục, tập quán và các chuẩn mực đạo đức xã hội, nên nhiều vấn đề rất khó lượng hóa bằng các tiêu chí pháp lý chung. Do đó, việc xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật để điều chỉnh các hành vi, hoạt động chuyên ngành văn hóa đòi hỏi phải được thực hiện một cách công phu, thận trọng và khoa học.
Trong khi đó, đội ngũ công chức làm công tác pháp chế của Bộ và các cơ quan, đơn vị trực thuộc còn mỏng; công tác tuyển dụng, đào tạo và bồi dưỡng nguồn nhân lực chuyên sâu gặp nhiều khó khăn. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, song thực tiễn vẫn còn những hạn chế nhất định, đòi hỏi phải có quyết tâm cao hơn, nỗ lực lớn hơn và giải pháp căn cơ hơn trong thời gian tới.
Đất nước đang chuyển mình bước vào kỷ nguyên mới: kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc. Điều này đòi hỏi nhiệm vụ xây dựng thể chế tiếp tục là yêu cầu quan trọng, cấp thiết, có ý nghĩa lâu dài trong chiến lược phát triển đất nước. Trong giai đoạn tới, toàn ngành VHTTDL cần quán triệt một số tinh thần sau:
Thứ nhất, tiếp tục bám sát các chủ trương, đường lối và nghị quyết của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết Đại hội XIV của Đảng, Nghị quyết của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển văn hóa, Nghị quyết của Chính phủ về thể chế, trên tinh thần: “Xây dựng pháp luật phải bám sát thực tiễn, “đứng trên mảnh đất thực tiễn của Việt Nam”, tiếp thu có chọn lọc giá trị tinh hoa của nhân loại, bảo đảm tính hệ thống, nắm bắt mọi cơ hội, mở đường, khơi thông mọi nguồn lực, đưa thể chế, pháp luật trở thành lợi thế cạnh tranh, nền tảng vững chắc, động lực mạnh mẽ cho phát triển, tạo dư địa thúc đẩy tăng trưởng kinh tế “hai con số”, nâng cao đời sống của Nhân dân, bảo đảm quốc phòng, an ninh, đối ngoại của đất nước” (Nghị quyết 66-NQ/TW của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới). Chuyển mạnh mẽ từ tư duy làm văn hóa sang kiến tạo, phát triển văn hóa.
Ưu tiên tập trung xây dựng và trình cấp có thẩm quyền ban hành một số cơ chế, chính sách đặc thù như: (1) Nhóm quy định đặc thù về mô hình đầu tư công - quản trị tư, đầu tư tư - sử dụng công; (2) Nhóm cơ chế tài chính đặc biệt để ưu tiên cho 3 lĩnh vực đột phá: đào tạo và đãi ngộ nhân tài trong lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật; ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa; đặt hàng sáng tạo các tác phẩm, công trình nghệ thuật có giá trị tư tưởng cao, xứng tầm với lịch sử và văn hóa dân tộc và (3) Nhóm cơ chế đặc thù trong phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng, trọng dụng và phát huy tài năng văn hóa, nghệ thuật, thể thao; chính sách đãi ngộ xứng đáng với nghệ nhân, nghệ sĩ dân gian.
Thứ hai, rà soát, hoàn thiện thể chế ở những lĩnh vực còn thiếu hoặc chưa đồng bộ, trong đó có việc nghiên cứu, sửa đổi các Luật: Xuất bản, Du lịch, Thể dục thể thao; nghiên cứu, đề xuất xây dựng Luật Nghệ thuật biểu diễn; tập trung xây dựng các chính sách đối với lĩnh vực văn học, nghệ thuật và đội ngũ văn nghệ sĩ, theo hướng tương thích, đồng bộ với quy định có liên quan, nhất là đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, bảo đảm cụ thể, dễ hiểu, dễ thực thi, thực sự tháo gỡ vướng mắc, bất cập, những điểm nghẽn, đáp ứng yêu cầu đổi mới và xây dựng đất nước.
Thứ ba, phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương trong công tác xây dựng pháp luật. Bảo đảm công tác xây dựng pháp luật bài bản, đúng quy trình, thủ tục, khoa học, đồng thời đổi mới phương thức tổ chức, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, huy động rộng rãi trí tuệ của các chuyên gia, nhà khoa học trong quá trình xây dựng chính sách.
Thứ tư, chủ động và tăng cường làm tốt công tác truyền thông chính sách, coi đây là nhiệm vụ “Đi trước mở đường”. Thực tiễn cho thấy, những chủ trương, chính sách đúng đắn, nhân văn chỉ thực sự lan tỏa khi được truyền thông bài bản, hiệu quả. Việc tổ chức Giải Báo chí toàn quốc “Vì sự nghiệp phát triển văn hóa Việt Nam” hằng năm của Bộ VHTTDL đã góp phần nâng cao chất lượng công tác truyền thông, đồng thời thu hút, định hướng dư luận xã hội hiểu đúng, hiểu đủ về chính sách văn hóa của Đảng và Nhà nước.
Thứ năm, tập trung nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công chức, viên chức của Ngành có bản lĩnh chính trị vững vàng, tinh thông nghiệp vụ và công nghệ, với tinh thần “quyết liệt hành động, khát vọng cống hiến”. Nghiên cứu đề xuất một mô hình phù hợp để đáp ứng chủ trương chuyên nghiệp hóa công tác xây dựng pháp luật, đồng thời chú trọng bồi dưỡng và có chế độ, chính sách phù hợp cho đội ngũ những người làm công tác pháp chế, coi đây là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng công tác xây dựng pháp luật.
Đất nước đang chuẩn bị bước vào Xuân mới Bính Ngọ 2026 với khí thế mới, tâm thế mới. “Đường lớn đã mở, đi tới tương lai - ngày mai đang bắt đầu từ ngày hôm nay…”. Nhìn lại thực tiễn năm 2025 và cả nhiệm kỳ 2021 - 2025, chúng ta có quyền vui mừng, phấn khởi và tự hào về những thành tựu quan trọng mà toàn Ngành đã đạt được; đồng thời có thể khẳng định rằng, việc xác định thể chế là khâu “Đột phá của đột phá” không chỉ là nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách trước mắt mà còn là yêu cầu chiến lược mang tính cơ bản, lâu dài.
Chính sự đồng bộ giữa tư duy, thể chế và tổ chức thực thi sẽ góp phần quan trọng mở ra không gian phát triển mới cho ngành VHTTDL; đồng thời tạo nền tảng vững chắc để văn hóa Việt Nam thực sự trở thành sức mạnh nội sinh quan trọng, động lực phát triển và hệ điều tiết cho sự phát triển bền vững của đất nước trong kỷ nguyên mới của dân tộc.
NGUYỄN VĂN HÙNG
Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch
Nguồn: Đặc san "Dấu ấn ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch năm 2025"
