Văn Miếu – Quốc Tử Giám trong suốt gần một thiên niên kỷ đã nuôi dưỡng nhiều bậc hiền tài, trở thành biểu tượng tiêu biểu của trí tuệ, đạo lý và truyền thống văn hiến Thăng Long – Hà Nội. Triển lãm “Đạo học ngàn năm” tiếp nối mạch nguồn ấy bằng ngôn ngữ nghệ thuật đương đại, góp phần làm sống dậy tinh thần đạo học trong không gian di sản và đời sống đương đại.
Phát biểu khai mạc triển lãm, Phó Giám đốc Trung tâm Hoạt động Văn hóa khoa học Văn Miếu-Quốc Tử Giám Nguyễn Văn Tú khẳng định, để bảo tồn và phát huy giá trị của di tích, đem lại những trải nghiệm đặc biệt cho du khách, Trung tâm thường xuyên tổ chức các hoạt động văn hóa khoa học tại di tích. Với định hướng kết hợp hài hòa giữa giá trị truyền thống và tư duy nghệ thuật đương đại, triển lãm “Đạo học ngàn năm” khai thác hai nội dung song hành: đạo học – khoa cử – hiền tài và lễ hội Thăng Long – đời sống tinh thần của kinh kỳ xưa, tạo nên sự đan xen giữa tính nghiêm cẩn của học đạo và không khí rộn ràng, ấm áp của văn hóa dân gian.
Triển lãm do nhóm nghệ thuật Dấu xưa Văn hiến thực hiện. Với định hướng kết hợp hài hòa giữa giá trị truyền thống và tư duy nghệ thuật đương đại, triển lãm khai thác hai mạch nội dung song hành: đạo học - khoa cử - hiền tài và lễ hội Thăng Long - đời sống tinh thần của kinh kỳ xưa, tạo nên sự đan xen giữa tính nghiêm cẩn của học đạo và không khí rộn ràng, ấm áp của văn hóa dân gian. Triển lãm quy tụ các nghệ sĩ: Phạm Hùng Anh, Nguyễn Tuấn Dũng, Phan Minh Bạch, Lê Thị Thanh, Vũ Xuân Đông, Nguyễn Đức Hùng, Nguyễn Trường Giang, Hồ Sỹ Tiến, Hà Phạm, Vũ Lê Tùng, với các tác phẩm sắp đặt, hội họa và ánh sáng mang tính biểu tượng, giàu chiều sâu tư tưởng.
Không gian trưng bày được triển khai qua ba nội dung chính: Đạo học của người xưa - giới thiệu các sáng tác về việc học hành, thi cử, đỗ đạt, hình tượng thầy-trò, các biểu tượng của tri thức, đạo lý và văn hóa, hành trình tu dưỡng, đem tài năng phụng sự đất nước, giúp dân của các bậc hiền nhân; Lễ hội ngàn năm Thăng Long - phản ánh các lễ hội tiêu biểu của kinh thành xưa - biểu trưng cho đời sống tinh thần phong phú, sự no ấm, an lành và khát vọng thịnh trị của cộng đồng; Sự kết hợp hài hòa giữa đạo học và lễ hội, tạo nên những tác phẩm có chiều sâu nội dung, đồng thời mang tính mở trong tiếp cận nghệ thuật và cảm xúc thẩm mỹ.
Các tác phẩm sử dụng đa dạng chất liệu như ánh sáng, gỗ, lụa, kim loại, giấy dó, gốm…, kết hợp với kỹ thuật sắp đặt và tạo hình hiện đại, mang đến trải nghiệm thị giác giàu cảm xúc và khả năng tương tác. Nhiều tác phẩm lấy cảm hứng từ các hình tượng tiêu biểu của văn hóa Việt Nam như Chu Văn An, sĩ tử, sao Khuê, rồng - phượng, lễ hội truyền thống, qua đó khắc họa hành trình học tập, tu dưỡng và phụng sự của con người Việt Nam qua các thời đại. Triển lãm được tổ chức với ánh sáng làm chất liệu chủ đạo, kết hợp giữa vật liệu truyền thống và hiện đại, tạo nên các không gian sắp đặt mang tính tương tác, để người xem không chỉ đứng ngoài chiêm ngưỡng mà còn bước vào, cảm nhận và đối thoại với tinh thần Đạo học.
Trong dòng chảy ấy, mỗi nghệ sĩ tham gia triển lãm đã góp một tiếng nói riêng như: tác phẩm Trong đèn của họa sĩ Phạm Hùng Anh, lấy tích Cá chép vượt Vũ Môn, tái hiện hành trình gian nan của sĩ tử xưa và người học hôm nay. Với Tinh Hoa Đạo Học, họa sĩ Nguyễn Tuấn Dũng khắc họa trọn vẹn hành trình khoa cử của Nho sĩ – từ tu thân, học đạo đến đỗ đạt, vinh quy bái tổ – được lồng ghép trong không khí lễ hội truyền thống. Tác phẩm “Vũ Môn” của họa sĩ Phan Minh Bạch sử dụng hình ảnh năm cột trụ trời như một biểu tượng của khát vọng vươn lên.
Lê Thị Thanh với tác phẩm Kinh kỳ hội tái hiện không khí lễ hội Hà Nội qua bảy lễ hội tiêu biểu. Tác phẩm Mây bay, hoa nở của họa sĩ Vũ Xuân Đông, lấy cảm hứng từ hoa văn thời Lý, kết hợp hình ảnh khoa cử, danh nhân và lễ hội Thăng Long, tạo nên một không gian “mùa xuân tri thức” lung linh trên cao, tôn vinh sự học và hiền tài. Với Thời gian lưu dấu, họa sĩ Nguyễn Đức Hùng mở ra một không gian chiêm nghiệm tĩnh lặng. Thầy – Trò của nhà điêu khắc Nguyễn Trường Giang, lấy cảm hứng từ thầy Chu Văn An, sử dụng khoảng trống và ánh sáng như một ẩn dụ sâu sắc về sự truyền – tiếp tri thức, gửi gắm thông điệp: “Người thầy không để lại hình bóng, chỉ để lại ánh sáng trong lòng người học”.
“Đạo học ngàn năm” không chỉ là một không gian trưng bày nghệ thuật, mà còn là lời mời gọi công chúng cùng chiêm nghiệm về giá trị của tri thức, đạo lý và trách nhiệm của con người hôm nay đối với di sản cha ông. Thông qua triển lãm, Văn Miếu – Quốc Tử Giám tiếp tục khẳng định vai trò của mình như một không gian văn hóa – giáo dục – sáng tạo, nơi di sản được tiếp nối bằng cảm hứng, sự đồng hành và trách nhiệm của cộng đồng trong cuộc sống đương đại.
Triển lãm kéo dài đến ngày 22-3-2026 tại Khu Thái Học, Di tích quốc gia đặc biệt Văn Miếu – Quốc Tử Giám Hà Nội.
