Toàn cảnh Nhà ga Đà Lạt nhìn từ phía trước

Biểu tượng văn hóa – lịch sử của vùng đất cao nguyên

Bên cạnh chuỗi hoạt động Lễ hội Di sản Cà phê toàn cầu 2025, Không gian trưng bày “Cà phê và Di sản Việt Nam”, ra mắt mô hình “Cà phê và Di sản - Hành trình kết nối thế giới” và biểu diễn nghệ thuật, Tuần lễ “Hành trình Cà phê di sản toàn cầu”… Không gian “Cà phê toa tàu - Hành trình Di sản” diễn ra từ ngày 23-12-2025 đến 2-1-2026 tại Ga Đà Lạt do Công ty TNHH TNI King Coffee phối hợp cùng Sở VHTTDL Lâm Đồng và các sở, ban, ngành, địa phương cùng thực hiện. Chương trình tái hiện 1 toa tàu cổ từ năm 1932 thành “Heritage Coffee Experience”, đưa du khách di chuyển tham quan một số điểm di sản trong khu vực Đà Lạt. Với thời gian   xuất phát và trở về Ga Đà Lạt trong khoảng 1 tiếng đồng hồ, du khách được trải nghiệm thưởng thức cà phê. Ngoài ra còn có trưng bày Triển lãm ảnh, hiện vật, video “Từ Buôn Ma Thuột - Đà Lạt - Thế giới”; Trưng bày bức tranh cà phê kỷ lục thế giới của King Coffee… tại Ga Đà Lạt, biến nơi đây thành một không gian văn hóa.

Được mệnh danh là "Nhà ga đẹp nhất Đông Dương", Ga Đà Lạt còn là một biểu tượng văn hóa – lịch sử, kết tinh tinh hoa kiến trúc phương Tây và tinh thần bản địa Tây Nguyên. Trong lịch sử hình thành và phát triển đô thị Đà Lạt, hệ thống giao thông đường sắt đóng vai trò huyết mạch, kết nối vùng cao nguyên Lâm Viên với duyên hải Nam Trung Bộ. Ga Đà Lạt, được xây dựng từ năm 1932 đến 1938, không chỉ là nhà ga xe lửa duy nhất của khu vực Tây Nguyên mà còn được công nhận là nhà ga cổ nhất và đẹp nhất Việt Nam cũng như Đông Dương. Tọa lạc ở độ cao 1.500m so với mực nước biển, nơi đây từng là minh chứng sống động cho nỗ lực chinh phục thiên nhiên của con người đầu thế kỷ XX.

Một chiếc đầu máy hơi nước cổ được lưu giữ tại nhà ga

Dưới bàn tay thiết kế của hai kiến trúc sư người Pháp Moncet và Revéron, Ga Đà Lạt hiện thân cho một triết lý kiến trúc tinh tế: kết hợp sự mạch lạc, khoa học của phương Tây với hơi thở tâm linh của vùng đất sở tại.

Điểm nhấn độc đáo nhất của công trình là khối kiến trúc trung tâm với ba mái hình chóp nhọn. Đây là sự ẩn dụ nghệ thuật mô phỏng ba đỉnh của núi Langbiang hùng vĩ, đồng thời gợi nhớ hình ảnh mái nhà rông truyền thống của các dân tộc thiểu số Tây Nguyên.

Mặt tiền nhà ga còn có một chiếc đồng hồ lớn, không chỉ có giá trị sử dụng mà còn mang ý nghĩa biểu tượng, ghi dấu thời điểm bác sĩ Alexandre Yersin khám phá ra cao nguyên Lâm Viên. Tổng thể công trình có bố cục đối xứng với chiều dài 66,5m, ngang 11,4m và cao 11m, tạo nên một diện mạo uy nghi nhưng vẫn hài hòa tuyệt đối với cảnh quan thiên nhiên xung quanh.

Bên trong nhà ga, không gian được thiết kế theo lối vòm cao, sử dụng các ô kính màu đặc trưng của kiến trúc vùng Massif Central (miền Trung nước Pháp). Lối thiết kế này không chỉ giúp thoát nước nhanh trong điều kiện mưa nhiều của Đà Lạt mà còn tạo ra hiệu ứng ánh sáng rực rỡ, mang lại cảm giác ấm cúng và khoáng đạt cho hành khách. Đứng giữa sảnh ga, tiếng ồn vang vọng tạo ra một ấn tượng mạnh mẽ, sâu sắc về những cuộc hội ngộ và chia ly trong lịch sử.

Đường sắt răng cưa đang được bảo tồn tại Ga Đà Lạt để du khách tham quan, tìm hiểu

Giá trị của Ga Đà Lạt không thể tách rời tuyến đường hỏa xa Tháp Chàm - Đà Lạt dài 84km. Đây là một trong hai cung đường sắt răng cưa leo núi đầu tiên và hiếm hoi nhất trên thế giới (cùng với tuyến Furka tại Thụy Sĩ).

Do chênh lệch độ cao toàn tuyến lên đến 1.500m, người Pháp đã phải thiết kế 16km đường sắt răng cưa (với độ dốc trung bình 12%) để đảm bảo an toàn. Hệ thống này bao gồm ba đường ray, trong đó ray ở giữa có răng cưa khớp với bánh răng của đầu máy, giúp tàu "bám" vào sườn dốc mà không bị trượt. Năm 1972, tuyến đường bị phá hủy do chiến tranh. Sau năm 1975, dù được khôi phục ngắn hạn nhưng do hiệu quả kinh tế thấp, hệ thống ray răng cưa đã bị tháo dỡ. Đáng chú ý, vào thập niên 1990, các chuyên gia Thụy Sĩ đã thực hiện chiến dịch “Back to Switzerland”, mua lại các đầu máy hơi nước răng cưa từ Đà Lạt (như các số hiệu VHX 31-201, VHX 40-308) để đưa về phục hồi tuyến đường qua đèo Furka. Sự kiện này một mặt khẳng định giá trị toàn cầu của di sản đường sắt Đà Lạt, mặt khác để lại sự tiếc nuối lớn cho ngành Di sản Việt Nam.

Hồi sinh "Chuyến tàu huyền thoại"

Hiện nay, Ga Đà Lạt đã được UBND tỉnh Lâm Đồng chính thức công nhận là "Điểm du lịch", trở thành một trong những điểm tham quan thu hút khách nhất. Tuyến Đà Lạt – Trại Mát là đoạn đường sắt 7km còn sót lại hiện được khai thác phục vụ du lịch. Tàu di chuyển với vận tốc chậm (khoảng 15km/h), cho phép du khách thưởng ngoạn phong cảnh ngoại ô lãng mạn.

Bên trong quán cà phê sân ga vốn là một toa tàu cổ

Từ năm 2024, du khách có thể khám phá hành trình đêm Đà Lạt với đoàn tàu du lịch đêm kết hợp tiệc tối và âm nhạc đã mang lại trải nghiệm đa giác quan mới lạ. Ga Đà Lạt còn là một không gian văn hóa đa năng. Tại sân ga, du khách có thể chiêm ngưỡng đầu máy hơi nước cổ, thưởng thức cà phê trong toa tàu cũ hoặc nghe biểu diễn saxophone, tạo nên một không gian nghệ thuật đậm chất hoài cổ.

Bước vào giai đoạn 2026-2030, Ga Đà Lạt đứng trước một vận hội mới khi Bộ Giao thông Vận tải và tỉnh Lâm Đồng chủ trương khôi phục toàn tuyến Tháp Chàm – Đà Lạt theo phương thức đối tác công tư. Với tổng mức đầu tư dự kiến hơn 24.900 tỷ đồng, dự án bao gồm việc nâng cấp đoạn Trại Mát - Đà Lạt hiện hữu và xây dựng mới 76,8km đường sắt từ Tháp Chàm. Dự án hướng tới mục tiêu: Phục hồi 16km đường sắt răng cưa huyền thoại cùng các đường hầm xuyên núi và cầu cảng; Nâng cấp ga Đà Lạt thành Trung tâm TOD (Phát triển đô thị gắn kết với giao thông công cộng) theo Quyết định số 90/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ; Kết nối khu vực Tây Nguyên với cảng biển duyên hải, thúc đẩy vận tải hàng hóa và hành khách liên tỉnh.

Hành khách trải nghiệm tuyến Đà Lạt – Trại Mát, là đoạn đường sắt 7km còn sót lại hiện được khai thác phục vụ du lịch

Khi được hồi sinh, tuyến đường này sẽ không chỉ là phương tiện giao thông mà còn là một sản phẩm du lịch đẳng cấp quốc tế. Việc phục dựng toàn bộ các phòng chức năng từ thời kỳ mới xây dựng tại ga Đà Lạt sẽ biến nơi đây thành một bảo tàng sống thực thụ, nơi du khách có thể khám phá lịch sử công nghiệp và kiến trúc Đông Dương. Việc khôi phục hoàn toàn 84km đường sắt nối liền biển (Phan Rang) và núi (Đà Lạt) sẽ tạo ra một cú hích cực lớn cho liên kết vùng. Về du lịch, tuyến đường sắt sẽ tạo ra một hành trình trải nghiệm đa dạng cảnh quan từ sa mạc nhiệt đới đến rừng thông ôn đới trên cùng một phương tiện độc đáo. Về bảo tồn, khi phục dựng các giá trị kỹ thuật răng cưa, Ga Đà Lạt sẽ trở thành một nhà ga trung tâm của tuyến đường sắt kỳ vĩ nhất Đông Nam Á.

Ga Đà Lạt cùng tuyến đường sắt răng cưa là một di sản quý giá, kết hợp giữa tinh hoa kỹ thuật cơ khí và nghệ thuật kiến trúc nhân loại. Việc công nhận đây là một điểm du lịch quốc gia và đẩy mạnh dự án khôi phục giai đoạn 2026-2030 không chỉ là hành động bảo tồn quá khứ, mà còn là bước đi chiến lược nhằm phát triển kinh tế bền vững của tỉnh Lâm Đồng.