Cho đến nay, vấn đề dòng họ và văn hóa dòng họ ở nước ta đã ít nhiều được chú trọng nghiên cứu và định dạng khái niệm. Tuy nhiên, dù phong phú, những nghiên cứu này hầu hết vẫn chỉ mang tính gián tiếp thông qua khảo cứu gia đình, hương ước, lệ làng; hoặc trực tiếp nhưng chưa cụ thể thông qua việc tìm hiểu mối quan hệ gia đình ở nhiều khía cạnh khác nhau. Trên cơ sở tham khảo những cách tiếp cận đó (chẳng hạn: dòng họ là một tập hợp người theo nguyên lý huyết thống; dòng họ là một cộng đồng người được tập hợp bởi quan hệ đồng huyết; dòng họ là một bộ phận trong cơ cấu tổ chức của làng xã cổ truyền...), chúng tôi đưa ra cách hiểu của mình về dòng họ và văn hóa dòng họ từ góc độ văn hóa.

Ở những góc độ và bình diện khác nhau, vấn đề dòng họ, văn hóa dòng họ từ rất lâu đã trở thành một hiện tượng xã hội hiển nhiên, thu hút sự quan tâm của nhiều giới, nhiều ngành. Có thể, hiện nay, các nhà khoa học chưa thực sự thống nhất về thời điểm ra đời thực sự của dòng họ (với tính chất là một thực thể, một thiết chế mở, mang tính phổ quát của xã hội loài người), song, chỉ bằng một cái nhìn thực tiễn, có thể thấy dòng họ đã xuất hiện từ xa xưa, ít ra từ chế độ phụ hệ, kể từ khi một nhóm người, bầy người, quần thể người bắt đầu có ý niệm về huyết thống, về dòng dõi, về sự trao truyền thế hệ từ một nguồn gốc chung, một ông tổ chung (1).