Về làng chài cổ Nam Ô

Nam Ô là một làng đánh cá (chài) cổ xưa nằm phía Nam, dưới chân đèo Hải Vân với cảnh hoang sơ ngoạn mục, hùng vĩ, chỉ cách trung tâm thành phố Đà Nẵng khoảng 17km (về phía Tây Bắc), thuộc địa phận quận Liên Chiểu (thành phố Đà Nẵng).

Một trong những nhóm “cào nghêu” nghỉ giải lao trên bãi biển Nam Ô

Theo các bậc cao niên, tên gọi Nam Ô có nghĩa là ở phía Nam của châu Ô xưa. Bãi tắm Nam Ô có từ những năm đầu thập kỷ 60 của thế kỷ trước. Ban đầu, chủ yếu thỏa mãn nhu cầu tắm biển của người dân địa phương. Càng về sau, bãi biển càng đông dần do bãi biển hiền hoà và đẹp.

Từ bãi tắm Nam Ô, bạn có thể dùng thuyền ngược về hướng Tây theo cửa sông Cu Đê, qua cây cầu xe lửa làm thời Pháp thuộc bắc ngang qua sông, trông rất hoành tráng sẽ mục kích không gian bao la, khoáng đạt rộng mở về phía Tây với nhiều cảnh trí thơ mộng, hữu tình mà dễ “nơi mô” có được.

Bạn hãy nhìn về phía tả ngạn và trên mặt nước con sông, những hàng dừa xanh rủ bóng ven sông, những dàn lưới, thuyền thúng la đà trên mặt nước sông Màu xanh lơ của da trời và mây trắng bay ngập ngừng, lang thang trôi dưới nước. Xa xa, dãy Trường Sơn xa mờ tít tắp trong màu lam sương khói.

Về phía Bắc không xa, có làng Vân nằm bên một eo biển tuyệt đẹp trông ra vịnh Đà Nẵng, với một bên là “mây bay đỉnh núi” và một bên là “biển xanh sóng vỗ”. Nơi đây, trong tương lai được đầu tư, xây dựng trở thành một khu du lịch nghỉ mát cao cấp, phát triển các loại hình du lịch sinh thái dựa trên thế núi và biển.

Bạn có dịp qua đây vào mùa xuân, bạn sẽ ngắm bãi rêu đẹp mê hồn, không bút mực nào tả nổi hay mục kích trên sông Cu Đê xem giải đua thuyền truyền thống do những cư dân “sông nước” trong vùng đua tài, biểu diễn rộn ràng bên tiếng “trống giục, người reo”…

Khu vực hai bên bờ sông, có nhiều quán bán đặc sản với món ăn trứ danh là gỏi cá Nam Ô. Nhờ có loại cá trích dồi dào cũng như rau rừng hái về từ núi Hải Vân khi còn sớm tinh sương tạo nên món ngon, đặc sản: gỏi cá Nam Ô mà chẳng nơi nào có được. Thịt cá ngọt, mát, nước chấm đậm bùi, vị riềng ớt cay, thơm hòa quyện với các loại lá “hương rừng cỏ nội” tăng thêm độ khoái khẩu của món “đặc sản Nam Ô”.

Bạn có thể mua các loại hải sản tươi rói còn đang quẫy để chế biến các món ăn hấp dẫn, tuyệt vời của những ngư dân làng chài mang bán với giá rẻ bất ngờ. Ngoài ra, bạn còn tham quan, tìm hiểu làng nghề làm nước mắm Nam Ô thơm ngon nổi tiếng trong nước và mua vài chai để làm quà. Vừa qua, “Nghề làm nước mắm Nam Ô” được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.

Bãi rêu Nam Ô đẹp ngỡ ngàng

Bề dày văn hóa - lịch sử khu vực Nam Ô

Theo tài liệu của nhà nghiên cứu “Quảng Nam học” Nguyễn Văn Xuân, vùng đất Nam Ô (nơi cuối sông Cu Đê) chính là nơi ghi dấu ấn bước chân “hành phương Nam” của cha ông ta ngày xưa hằn in vó ngựa dọc triền sông Cu Đê ra bến Nam Ô. Ngày ấy từ Bắc vào Nam vốn có đến hai con đèo qua Hải Vân. Đường đèo hiện nay gọi là Hải Vân Hạ đạo và một Hải Vân Thượng đạo khác băng qua xứ U Bò, xuống Quán Sảng thuộc khu vực Bàu Bàng, Trường Định bấy giờ (thượng nguồn sông Cu Đê).

Hiện nay, trong làng đánh cá Nam Ô có ngôi mộ thật to, các cụ già làng luôn truyền cho lớp hậu sinh rằng: “Chính là mộ của một vị tướng vào Nam Ô năm 1306 trong việc phụng chỉ Vua Trần Anh Tông gả công chúa Huyền Trân cho Vua Chiêm Thành là Chế Mân để mở rộng biên giới Đại Việt đến sông Thu Bồn”. Lại có thêm một thông tin khác: “Ngôi mộ lớn đó chính là mộ của một vị tướng theo Trần Khắc Chung vào Nam cứu Công chúa Huyền Trân năm 1307”. Cạnh ngôi mộ, có ngôi miếu hoang tàn đổ nát mà nét kiến trúc còn lại vẫn mang dáng dấp hài hòa, cổ kính.

Lăng thờ cá Ông được xây dựng từ 300 năm trước và trong đó còn lưu giữ hàng chục chiếc hũ sành lớn nhỏ chứa hài cốt cá Ông. Ngôi đình Xuân Dương cổ kính với tuồng gỗ được chạm trổ các hoa văn hoạ tiết cổ xưa. Người ta còn phát hiện ra dấu vết của một ngôi tháp Chăm cổ với những viên gạch vồ to khổ cùng một số giếng nước hình vuông xây bằng đá, nước quanh năm trong vắt, mát và ngọt nhất làng. Điều đó thể hiện Nam Ô đã có dấu tích của người Chăm xưa.

Nói về hướng phát triển làng biển Nam Ô, Giám đốc Sở VHTT thành phố Đà Nẵng Huỳnh Văn Hùng nhận định: “Sau khi nghề mắm Nam Ô được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, Sở VHTT TP đã phối hợp với UBND quận Liên Chiểu xây dựng xong Đề án xây dựng và phát triển nghề làm mắm Nam Ô. Trong thời gian tới, Sở sẽ phối hợp với Sở Du lịch tỉnh để biến nơi đây thành điểm đến hấp dẫn, kết nối với di tích Hải Vân Quan trở thành tour du lịch văn hóa – lịch sử độc đáo. Hằng năm, Sở VHTT thành phố đều tổ chức lễ hội đua thuyền, kéo co, lắc thúng, các nghi lễ dân gian, tế đình Xuân Dương… để tuyên truyền quảng bá nghề mắm Nam Ô tới các du khách…”.

Trên con đường thiên lý Bắc – Nam, du khách thường dừng chân khu vực cầu Nam Ô để vãn cảnh, chụp hình, hoặc bạn xem cư dân cào nghêu trên bãi biển và chuyện trò cùng họ trong cái không gian thơ mộng, hữu tình của khu vực làng chài cổ mà dễ “nơi mô” có được thật là thú vị.