"Trăng khuyết" có tỷ lệ kết hợp tương đối cân bằng giữa sân khấu và điện ảnh, được Phạm Lê Nam (vừa là tác giả kịch bản, vừa là đạo diễn) cùng các diễn viên tập hợp từ nhiều đơn vị nghệ thuật tại Hà Nội thực hiện. Sự ra mắt vở diễn được nhiều người đón đợi, trông ngóng về những thay đổi trở nên rất cần thiết đối với hình thức sân khấu này. Đó cũng là những quyết định rất dũng cảm, sự dấn thân vì nghệ thuật của “đầu tàu” Phạm Lê Nam cùng các nghệ sĩ như: Đinh Hương Thủy - vai Thủy; Quốc Toàn - vai Toàn; Lê Tuyết Trinh - vai Ánh, Lã Tất Đông - vai Vinh và các diễn viên khác.

Trăng khuyết kể về Thủy, một cô thôn nữ xinh đẹp nhưng gặp quá nhiều trắc trở, có số phận bất hạnh. Thủy lọt vào cặp mắt háo sắc của Vinh, một tay anh chị nơi quê nhà, bị cưỡng hiếp, có thai… phải bỏ làng ra phố để mưu sinh, tránh điều tiếng vốn còn nặng nề nơi thôn dã. Không học vấn, không tay nghề… lại phải gồng gánh đứa con gái bệnh tật, cô đã sa chân, trở thành gái quán bar. Nhan sắc, lại là người mới, cô dành hết mối khách nên bị chị em cùng quán ganh ghét, lại vô tình gặp Vinh- lúc này đã là một đại ca xã hội đen. Vinh muốn Thủy phụ thuộc, là người đàn bà của mình nhưng Thủy căm ghét anh ta. Thù hận, Vinh ra lệnh triệt đường sống của Thủy, hòng ép cô quay về cầu xin mình. Thủy lâm vào đường cùng, bị đánh đập, bị đồn thổi mắc bệnh HIV, con gái cần tiền thuốc thang… cô phải ra đứng đường.

Toàn, một thanh niên chạy xe ôm âm thầm chú ý đến cô, giúp đỡ lúc con gái phát bệnh. Trong một lần Thủy bị côn đồ dở trò, Toàn đã ra tay cứu giúp và tình yêu đã đến với họ. Thử thách ngày một lớn hơn khi con gái Thủy bỗng đổ máu cam, phát bệnh nặng phải nhập viện. Với số tiền đi làm xe ôm hằng ngày của chồng không đủ để truyền máu và điều trị cho con, Thủy không còn cách nào khác, đành lựa chọn quay lại con đường làm gái… Quyết định đầy đau lòng này cũng là đỉnh điểm, Toàn sau khi phát tiết uất ức cũng chỉ còn cách ôm Thủy vào lòng và nói: “Một khi đã bước được một bước, thì những bước tiếp theo chẳng có nghĩa lý gì cả”. Thủy đáp: “Em không bước thì con em sẽ chết”… Toàn cắn răng “Thôi - thế thì anh bước cùng em”. Đôi vợ chồng nhịn nhục trên con đường tối tăm, lại gặp phải Vinh và Ánh, người chung sống với Vinh. Ánh dụ dỗ Toàn, lúc này được Vinh thu nhận mà không hiểu quan hệ giữa Toàn và Thủy. “Quả bom” xung đột kịch phát nổ khi Vinh biết Toàn là chồng Thủy đồng thời cũng ăn nằm với Ánh. Họ đánh nhau, Toàn đâm chết Vinh. Cái kết thật bi thảm.

Màu sắc ảm đạm của đêm diễn có phần bớt tăm tối khi có những con người giàu lòng nhân ái như các cô giáo trong trường tiểu học của con gái Thủy, như anh công an khu vực đã tìm cách để làm vơi bớt khó khăn cho gia đình nhỏ của cô. Thông qua cốt truyện Phạm Lê Nam mong muốn cùng người xem nhìn nhận một góc khuất của xã hội, phần bản ngã thật sự của những con người cùng khổ khi phải đối diện với sự bất lực đến tận cùng, nếu không giữ mình thì ranh giới giữa sự sống và cái chết, giữa sự tử tế và bất lương rất mong manh.

Cảnh trong vở "Trăng khuyết"

Với mỗi vở diễn, âm nhạc là một thành phần tham gia sáng tạo, nhưng theo đạo diễn Phạm Lê Nam thì âm thanh - âm nhạc rất quan trọng, là thành phần sẽ đi thẳng vào trái tim con người, còn hình ảnh thì bao giờ cũng phải thông qua não bộ xử lý, nên phần âm nhạc trong vở diễn đã được đạo diễn rất chú trọng. Mỗi ca khúc và phần biểu diễn của NSND Đức Long, NSƯT Lê Ánh Tuyết như những lát cắt chuyển cảnh, chuyển không gian từ màn ảnh với những đốm sáng điện tử xuống phần biểu diễn trực tiếp trên sàn diễn của nghệ sĩ, làm rõ hơn tính cách, nội tâm, thân phận của nhân vật. Hơn thế, ca từ của những ca khúc rất quen thuộc của vở diễn còn có tác dụng dẫn dắt mạch cảm xúc cho khán giả, giúp cân bằng lại không khí cho vở diễn vốn có phần nặng nề này.

Sân khấu từng có nhiều tác phẩm sử dụng các phân đoạn điện ảnh cho những không gian, thời gian khó thực hiện trên sàn diễn cũng như làm rõ hơn, hiện thực hơn những bối cảnh, con người được đưa vào nội dung câu chuyện và cũng làm phong phú hơn cho cảm thụ của người xem. Tuy nhiên, chưa có tác phẩm nào có tỷ lệ biểu diễn trực tiếp trên sàn diễn và trình chiếu trên màn hình ngang bằng như vở Trăng khuyết. Sẽ có phần bất ngờ với những người quen với sân khấu thể hiện theo cách truyền thống, nhưng cũng là hương vị mới mẻ đối với những ai mong muốn sân khấu phải liên tục thay đổi.

Mỗi ca khúc và phần biểu diễn của các ca sĩ như những lát cắt chuyển cảnh, chuyển không gian

Tận dụng thế mạnh của nhiều năm công tác tại phim trường, có vốn sống và vốn kiến thức từ những loạt phim hình sự theo những vụ án; những serie phim sitcom phát trên truyền hình và trên các kênh thương mại, những kinh nghiệm trong nhiều chương trình ca nhạc có cốt truyện, trong đó có chương trình Khi gió mùa về, Phạm Lê Nam đã chắt lọc, đưa vào tác phẩm những thước phim, góc quay đẹp, làm nên vẻ độc đáo, riêng có cho vở diễn. Anh tâm sự: “Với mong muốn đem đến những điều mới mẻ, giúp khán giả đến rạp để có những cảm nhận mới về sự phát triển của sân khấu hôm nay và giữ chân họ trong nhiều đêm diễn, nên tôi mong muốn khán giả tới rạp là có thể cảm nhận và hòa mình vào mạch cảm xúc của vở diễn… Sự chân thật từ góc máy, từ diễn xuất của diễn viên sẽ là những gì chân thực nhất đến với công chúng. Và chúng tôi tin Trăng khuyết sẽ không phụ lòng mong đợi của công chúng. Và dù muốn hay không, đã theo nghề thì cái nghề, cái nghiệp nó đeo bám và mình phải dấn thân, phải tìm ra những hướng đi riêng để làm mới chính mình và làm thay đổi diện mạo sân khấu mới có thể hội nhập quốc tế trong thời đại công nghệ 4.0 phát triển như vũ bão hiện nay”.

Tuy nhiên, vẫn  mong muốn tác phẩm hoàn thiện hơn, có sự cân nhắc kỹ hơn với từng phân cảnh quay, sự nhắc lại ở từng phân đoạn... Thích thú với tiết tấu nhanh của tác phẩm, nhưng những lát cắt quá nhanh, không có sự kết nối cũng sẽ thách thức công chúng, đòi hỏi người phải tập trung để theo dõi  nội dung vở diễn.

Khuynh hướng làm mới sân khấu, mạnh dạn đưa những hình thức nghệ thuật khác vào để làm giàu thêm cho sàn diễn là rất đáng khích lệ. Hy vọng sẽ còn được đón nhận nhiều thêm những tác phẩm như Trăng khuyết…

Trăng khuyết đã công diễn buổi đầu tiên vào tối 15-3 tại Rạp Đại Nam (Hà Nội) và buổi diễn tiếp theo sẽ vào tối 20-4-2024.

CAO NGỌC