Khi cả nước hướng về Kỷ niệm 77 năm ngày Cách mạng Tháng Tám thành công (19/8/1945 - 19/8/2022) và Ngày Quốc khánh 2-9 cũng là lúc những người thợ may cờ của làng nghề Từ Vân (xã Lê Lợi, huyện Thường Tín, Hà Nội) tất bật làm việc để kịp cung ứng cho thị trường cả nước. Những lá cờ dù là cờ in hay thêu, cờ to hay nhỏ đều được những người thợ thổi "hồn" vào đó.

Đến với làng Từ Vân nhân dịp này, được trò chuyện với các bậc cao niên trong làng, chúng tôi càng thêm trân quý lịch sử của nghề may cờ làng Từ Vân. Ngoài vẻ đẹp mộc mạc, bình dị như bao làng quê khác, làng Từ Vân chính là nơi tạo ra hàng triệu lá cờ Tổ quốc đi đến khắp mọi miền đất nước. Theo lịch sử ghi lại, từ thế kỷ XVI, làng Từ Vân đã nổi tiếng bởi các sản phẩm thêu, dệt thủ công truyền thống. Cũng từ đây, những người con của làng đã tỏa đi khắp nơi, mang theo nghề thủ công truyền thống của làng, trong số đó, không ít người đã lên phố Hàng Bông, Hàng Gai (Hà Nội) để mở các cửa hiệu bán sản phẩm thêu truyền thống.

Ngược dòng lịch sử, cách nay 77 năm về trước, đúng vào dịp Cách mạng Tháng 8-1945, để chuẩn bị cho ngày tổng khởi nghĩa, Ủy ban Kháng chiến đã mời các nghệ nhân của làng Từ Vân thêu, làm cờ Tổ Quốc. Tổng khởi nghĩa thành công, trong ngày trọng đại của đất nước - ngày Quốc khánh 2-9-1945, hòa vào trong không khí hồ hởi, náo nức, hàng vạn lá cờ được thêu dệt nên từ bàn tay tài hoa của những người thợ làng Từ Vân cùng với dòng người phấp phới tung bay trên quảng trường Ba Đình. Sau khi Bác Hồ ra Lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến (19-12-1946), các nghệ nhân làng Từ Vân bằng tất cả tấm lòng của mình cùng niềm tin cách mạng chiến thắng, họ vẫn âm thầm thêu dệt nên những lá cờ đỏ sao vàng năm cánh để đưa lên chiến khu cách mạng.

Bà Nguyễn Thị Thiết (71 tuổi) bên lá cờ Tổ quốc được thêu bằng chính đôi bàn tay khéo léo của mình

Trong niềm vui hãnh diện, bà Nguyễn Thị Thiết với hơn 40 năm gắn bó cùng nghề thêu cờ Tổ quốc chia sẻ: "Mỗi năm, đến dịp Quốc khánh, nhà nào cũng phải tăng nhân công lên gấp đôi, gấp ba để kịp tiến độ sản xuất phục vụ nhu cầu người tiêu dùng. Khung cảnh lúc nào cũng nhộn nhịp, người già, trẻ nhỏ ríu rít khiến cho lòng tự hào dân tộc trỗi dậy hơn bao giờ hết".

Trải qua nhiều năm, các thế hệ người thợ làng Từ Vân vẫn kiên trì theo nghề, từ đôi bàn tay khéo léo của họ những lá cờ óng đẹp, bền bỉ theo thời gian tiếp tục tung bay trên khắp mọi miền Tổ quốc. Với niềm tự hào đó, nhiều gia đình đã truyền dạy cho các thế hệ con cháu làm quen với nghề từ khi còn nhỏ. Lá cờ Tổ quốc đã trở thành hình ảnh thiêng liêng, quen thuộc, in sâu trong tâm trí họ ngay từ khi lọt lòng với mỗi người dân làng Từ Vân.

Em Đặng Vân Anh (đời thứ tư) trong một gia đình có nghề thêu cờ Tổ quốc truyền thống

Tuy không đòi hỏi kỹ thuật cao nhưng khi may, thêu những lá cờ Tổ quốc mang hồn thiêng dân tộc, những nghệ nhân may cờ phải khéo léo, cẩn thận, tỉ mỉ trong từng đường kim, mũi chỉ. Để tạo ra được những lá cờ Tổ quốc linh thiêng, các nghệ nhân làng Từ Vân đã phải kỳ công chọn lựa vải đến các công đoạn thêu, in, pha màu đến việc cắt ngôi sao, chọn chỉ may, làm logo, huy hiệu trên mỗi lá cờ đều không được phép chênh lệch… Mỗi công đoạn đều đòi hỏi người làm cờ phải thực sự khéo léo, tỉ mỉ, lá cờ may xong không những phải chính xác về tiêu chuẩn mà còn sắc nét và bền đẹp.

Bà Nguyễn Thị Thiết tỉ mỉ trong từng đường kim mũi chỉ

Hiện nay, nhiều gia đình đã áp dụng máy móc công nghiệp vào việc làm cờ Tổ quốc, gia đình anh Hưởng là một trong số ít người ở làng Từ Vân còn theo nghề thêu tay thủ công. Việc làm này đã trở hành một thói quen và niềm yêu thích, bởi với gia đình anh, việc tiếp tục duy trì vừa là trách nhiệm gìn giữ nghề truyền thống của cha ông, vừa như một niềm tự hào dân tộc.

Làng Từ Vân hiện có khoảng 10 nhà làm cờ, sản xuất vô cùng đa dạng. Người thêu cờ, người may cờ. Cờ phục vụ ngày khai giảng năm học mới, cờ Tổ quốc treo ngày Quốc khánh 2-9, băng rôn, khẩu hiệu phục vụ dịp lễ, Tết. Nghề may cờ Tổ quốc cũng có nhiều cái khó so với các nghề may thêu khác và mỗi nhà đều có một bí quyết riêng nhưng cái khó nhất là phải "thổi hồn" vào từng lá cờ, dù là cờ to hay nhỏ, cờ in hay cờ thêu. Theo anh Đặng Hồng Hưởng, chủ một cơ sở may cờ ở làng Từ Vân cho biết, mỗi công đoạn đều đòi hỏi người làm cờ phải thực sự khéo léo, tỉ mẩn trong từng đường kim, mũi chỉ. May cờ khó nhất là khâu đính sao vàng ở chính giữa sao cho cân đối.

Hiện nay các gia đình đã áp dụng máy móc công nghiệp vào làm cờ, góp phần giảm bớt những khó khăn vất vả cho người thợ thủ công tại làng nghề Từ Vân

Giây phút chào cờ cũng là những giây phút nghiêm trang nhất, đứng dưới cờ Tổ quốc, bất kỳ ai cũng luôn thấy tự hào, cảm nhận được sự linh liêng trong đó. Với tâm niệm ấy, mỗi nghệ nhân tại làng nghề Từ Vân họ lại càng trân quý, luôn đặt hết lòng mình trong từng đường kim, mũi chỉ. Những lá cờ được làm ra từ bàn tay tài hoa, cần mẫn của các nghệ nhân làng Từ Vân vẫn luôn bền bỉ, óng đẹp, tung bay trên khắp mọi miền Tổ quốc. Đó là niềm tự hào và cũng chính là niềm tin nghề may cờ Tổ quốc của làng Từ Vân sẽ tồn tại mãi với thời gian.

Bài, ảnh: ĐĂNG NGUYÊN