Đi dưới cái nắng dát vàng và tiết trời se se lạnh, tôi nhận ra - mùa Xuân đã về gần! Mỗi năm, cứ vào độ tháng 12, hoa Mai anh đào nở thắm trên những con đường dốc núi quanh co, bên bờ các hồ, thác, trên những sườn đồi, bên mái phố, hiên nhà… Đà Lạt rực hồng sắc hoa tươi rất đẹp và lãng mạn.

Một trong những loài hoa báo mùa

Không biết có phải bởi đa cảm không song mỗi khi ngắm hoa anh đào nở tôi cứ thấy nao nao lòng. Dù đã qua lâu rồi cái thời sách vở nhưng mỗi mùa hoa Mai anh đào nở tôi vẫn thấy sống lại những tháng năm xưa. Với sinh viên Đà Lạt chúng tôi những năm đó, mỗi khi hoa Mai anh đào nở là “tín hiệu” báo nửa năm “đèn sách” đã đi qua và tâm trạng nôn nao sắp được về quê ăn Tết với gia đình. Buồn nhất những sinh viên nghèo, nhà xa không có điều kiện về quê phải ở lại Đà Lạt đón Tết. Và nhìn hoa Mai anh đào nở thắm trời cao nguyên, những ai xa nhà mới thấy xốn xang bao nỗi niềm khó tả.

Cũng như Dã quỳ dại, Mai anh đào được giới sinh viên, học sinh rất yêu mến và dành nhiều tình cảm. Ngoài gắn với những kỷ niệm vui buồn của tuổi học đường, Dã quỳ vàng và Mai anh đào được tuổi trẻ và giới văn nghệ sĩ còn đặt cho những cái tên khác rất ngộ và hàm ý nhiều điều: hoa nắng, hoa chờ em, hoa báo mùa… 

Mai anh đào trên Hồ Xuân Hương - Đà Lạt

Thành phố Đà Lạt đã hiện hữu hàng ngàn loài hoa đến từ khắp các châu lục và rất nhiều loài hoa nở bông quanh năm; nhưng chỉ có Dã quỳ và Mai anh đào được xem là những loài hoa báo mùa chuyển tiếp. Nếu hoa Dã quỳ nở là báo hiệu mùa nắng Tây Nguyên đã về thì hoa Mai anh đào báo hiệu mùa xuân sang. Nếu quan sát, khi những bông hoa dã quỳ cuối mùa rủ cánh, héo tàn cũng là lúc những hàng cây Mai anh đào bắt đầu bứt lá “ngủ đông”. Sau hơn một tháng “bứt lá” để “ngâm” những cành sương trong cái lạnh miên man hòa trong sắc nắng ủ mật của đất trời, để qua Noel, Mai anh đào hé những chồi non và hoa nở rộ. Cảnh sắc Đà Lạt như được trang điểm bằng một màu hồng thắm rất lãng mạn.

Chiều tháng Chạp thả hồn trong cái lạnh sắt se bên ly cà phê nóng, nghe du dương những khúc tình ca êm dịu bạn sẽ cảm thấy cuộc sống thi vị biết dường nào! Và khi những câu hát Ai lên xứ hoa đào dừng chân bên hồ nghe chiều rơi… phát ra từ một quán cà phê bên đường, tôi như thấy sắc hồng thắm của loài hoa báo mùa này bâng khuâng khoe sắc và mùa Xuân rộn ràng về sớm trên phố núi sương mờ.

 Thành phố hoa anh đào

Đà Lạt trước nay được bạn bè trong và ngoài nước yêu mến đặt rất nhiều tên gọi khác nhau: “thành phố ngàn thông”, “thành phố mờ sương”, “thành phố mộng mơ”, “thành phố tình yêu”… nhưng chưa có ai đặt tên Đà Lạt - thành phố hoa đào.  Có lẽ do ít người biết Đà Lạt từ xưa nay đã hiện hữu một loài hoa độc đáo và cũng ít khi được dùng biệt danh này để nói về Đà Lạt (mặc dù bài hát Ai lên xứ hoa Đào  của nhạc sĩ Hoàng Nguyên sáng tác trước năm 1974), được nhiều ca sĩ có tên tuổi thể hiện và là một ca khúc hay viết về Đà Lạt được nhiều độc giả trong và ngoài nước yêu mến.

Những con đường Mai anh đào khi Đà Lạt vào xuân

 Nói Đà Lạt - thành phố hoa đào, chớ nhầm với Nhật Bản, đất nước được mệnh danh “xứ sở hoa Anh đào” và Mai anh đào của Đà Lạt có phải xuất xứ từ hoa đào của Nhật Bản, của các nước khác hay có nguồn gốc bản địa? Hiện chưa có tư liệu khẳng định chính xác. Có ý kiến cho rằng, Mai anh đào là giống Mai địa phương độc nhất của Đà Lạt, chỉ Đà Lạt mới có giống Mai này. Đây là một loài hoa thân mộc, vừa đẹp vừa quý hiếm hiện các nhà khoa học chưa biết nhiều về nó. Gần đây, có người đã dẫn một số tư liệu và một số nhân chứng đã sống lâu năm ở Đà Lạt cho biết, 61 năm trước hoa Anh đào Nhật Bản đã được trồng ven bờ hồ Xuân Hương Đà Lạt nhưng sau đó cuộc đảo chính do tướng Dương Văn Minh cầm đầu (ngày 1/11/1963) lật đổ chế độ Tổng thống Ngô Đình Diệm, quân đảo chính đã cho chặt hết những cây anh đào (Nhật Bản) trồng quanh hồ Xuân Hương v.v…

Với cư dân Đà Lạt, Mai anh đào có nguồn gốc xuất xứ từ nước nào, tự bao giờ? không quan trọng. Điều quan trọng và niềm tự hào là hơn nửa thế kỷ qua, cùng với 131 năm hình thành và phát triển của thành phố, đã hiện hữu một loài hoa quý, rất đẹp tô thắm thêm sắc trời cao nguyên mỗi độ Xuân về.

Theo một số tài liệu, Mai anh đào ban đầu có tên khoa học là Cerasus SP, về sau đổi tên là Prunus Cesacoides; vì Mai anh đào có hình dáng cây đào, cây mận (thuộc chi Prunus), nhưng đồng thời nó có hoa đơn 5 cánh giống như hoa Mai (thuộc chi Cerasus). Hằng năm, vào cuối tháng 12 và đầu tháng Giêng dương lịch (trước Tết Nguyên đán), hoa Mai anh đào Đà Lạt nở rộ. Hoa có màu hồng phai, nở và tàn trong vòng 2 tuần lễ. Dù thời gian hoa nở ngắn nhưng đây chính là thời điểm Đà Lạt “giao mùa”; thời điểm mà mọi cư dân trên thành phố hoa đang rộn ràng chuẩn bị đón một cái Tết an lành với bao niềm hy vọng mới. Trước và sau Tết Nguyên đán là thời điểm đất trời Đà Lạt đẹp nhất trong năm - mùa khô cao nguyên gắn với mùa du lịch và mùa lễ hội văn hóa, các lễ hội dân gian của cộng đồng cư dân các dân tộc sống trên cao nguyên Lâm Viên hùng vĩ và giàu đẹp này.

Nhiều năm qua, Mai anh đào được trồng, chăm sóc ở hầu hết các địa phương trên địa bàn TP Đà Lạt và một số huyện; tập trung nhiều nhất quanh hồ Xuân Hương, các con đường: Lê Đại Hành, Trần Hưng Đạo, Quang Trung, Nguyễn Du, đường vòng Lâm Viên…; trong khuôn viên một số biệt thự, trên các đồi thông, dốc núi, bên các hồ, thác… Gần đây, Mai anh đào được chính quyền và nhân dân Đà Lạt tích cực trồng thêm nhiều trên các con đường, tại các khu vực công cộng… Đặc biệt, tại thành phố Đà Lạt đã có một con đường được đặt tên - đường Mai anh đào (Phường 8 - lối đi về Thung lũng Tình yêu). Tin rằng, những năm sau này, Mai anh đào sẽ nở bông nhiều hơn, tươi thắm - rực rỡ hơn trong mỗi dịp Đà Lạt đón Xuân mới.

Có lẽ  Đà Lạt, một vùng đất đã và đang hội tụ hàng trăm ngàn loài hoa đẹp, hoa quý nên hoa Mai anh đào chưa được nhiều người dành sự quan tâm đích thực. Với tôi, Đà Lạt xứng đáng có thêm tên gọi khác cũng rất đáng yêu - Thành phố hoa đào…

Bài và ảnh: THANH DƯƠNG HỒNG

Nguồn: Tạp chí VHNT số 594, tháng 1-2025