Khi bọ xít chín vàng thì cho  ra đĩa, rắc lá chanh thái nhỏ vào

Vào cuối Xuân sang Hè, cây nhãn, vải thường ra hoa, kết trái, cành nhiều lộc non, chùm lá xum xuê, vì thế rất nhiều bọ xít tới hút nhựa làm tổ và sinh sản. Chúng hôi hám và đặc biệt ai trúng nước giải bọ xít dễ bị mụn rộp và sưng mắt. Với nhiều người thì bọ xít là ác mộng, thế nhưng với bà con dân tộc Thái ở nhiều nơi thì đây lại là nguyên liệu chế biến nhiều món ăn ngon, trong đó nổi tiếng nhất là món bọ xít rang lá chanh.

Theo đó, loại bọ xít để chế biến món ăn phải là loại bọ non chưa mọc ra cánh cứng và sống trên những cây vải, nhãn. Để bắt được nhiều bọ xít, người dân nơi đây sắm cho mình loại lưới mắt nhỏ và dày để bảo vệ hoa, quả nhãn. Sau khi đã buông lưới, bà con dùng những sào dài rung nhẹ từng chùm hoa, bọ xít thấy động là bay lên và rơi liền xuống đất. Sau khi bắt về, để khử hết mùi hôi, bọ xít sẽ được ngâm vào nước muối loãng cho đến khi bọt khí từ bọ xít bốc lên phủ kín mặt nước.

Cũng có thể ngâm bọ xít trong nước chua của măng khoảng 10-15 phút cho hết mùi hôi. Thực tế bọ xít rất sợ mùi măng chua và loại nước này khử mùi hôi côn trùng rất tốt.

Bọ xít bỏ chân, đầu, cánh rút ruột trước khi ngâm nước muối hoặc nước chua của măng

Sau khi ngâm thì đem bọ xít vặt bỏ đầu, cánh, chân rút ruột rồi đem chiên với dầu hoặc mỡ. Để bọ xít giòn tan, phải chiên trên chảo dầu sôi, bếp lửa to và đảo đều tay. Trước khi bày ra đĩa, ngoài lá chanh thái chỉ không cần cho thêm bất cứ loại gia vị nào vì bản thân con bọ xít đã mang trong mình những vị mặn, cay, ngọt. Món bọ xít đạt chuẩn là có màu sẫm óng, khi nếm thấy có vị ngọt, béo ngậy nơi đầu lưỡi và giòn tan thơm nức. Người Thái ở Sơn La thường dùng món ăn này với cơm nóng hoặc nhâm nhi với rượu ngô trong bữa ăn gia đình. Đối với người dân nơi đây, món bọ xít rang lá chanh là món ăn quen thuộc, dân dã và giàu dinh dưỡng. Hàng năm, cứ vào độ nhãn ra hoa, kết trái, người Thái Sơn La lại rủ nhau vào rừng nhãn, rừng vải để bắt côn trùng về ăn.

Sau đó chiên trong dầu hay mỡ cho chín vàng mà không cần thêm gia vị (có thể thêm ớt tươi)

Trông bọ xít thì sợ nhưng khi nhìn đĩa bọ xít rang vàng ruộm, thơm lừng, không ít người lại thấy thèm, muốn thử. Con bọ xít rang giờ đây đã trở nên giòn tan, mùi hôi cũng biến mất, chỉ còn lại hương thơm của món ăn "cháy cạnh" cùng lá chanh...

 Ngày nay, món bọ xít rang lá chanh đã phổ biến và được đông đảo du khách yêu thích. Nếu có dịp đến du lịch Tây Bắc,  bạn nên thử món ăn này.

 Bài và ảnh: NGUYỄN HƯNG

Nguồn: Tạp chí VHNT số 606, tháng 5-2025